Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 45/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 maja 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. Spółki z o.o.
przeciwko L.B. i R.B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 maja 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 lipca 2006 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 5 lipca 2006 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w W. z dnia 28 lutego 2005 r. w ten sposób, że zasądzoną od
pozwanych L.B. i R.B. na rzecz powoda M. Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością kwotę 524.419,21 zł zmniejszył do kwoty 270.698 zł.
Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że strony zawarły dwie umowy
kontraktacji: na produkcję i dostawę pszenicy ozimej oraz produkcję i dostawę
rzepaku. Zgodnie z postanowieniami tych umów pozwani złożyli weksle in blanco
wraz z deklaracjami wekslowymi jako zabezpieczenie.
Powód zawarł umowę ubezpieczenia pól od skutków złego przezimowania,
przymrozków wiosennych, powodzi, gradu, ognia i huraganu, a także dostarczył
pozwanym jako producentom środki chemiczne, nawozy i nasiona na łączną kwotę
500.879,80 zł.
W lipcu 2001 r. gospodarstwo rolne pozwanych dotknęła klęska żywiołowa
w postaci nadmiernych opadów, które spowodowały zalanie pól i zniszczenie
upraw. O powstałej szkodzie nie został powiadomiony ubezpieczyciel. Powód
zażądał od pozwanych zapłaty 551.972,77 zł informując o wypełnieniu weksla in
blanco.
Na żądaną kwotę został wydany nakaz zapłaty, a następnie, w wyniku
wniesienia przez pozwanych zarzutów oraz cofnięcia powództwa co do kwoty
14.771,59 zł, Sąd Okręgowy uchylił nakaz zapłaty i umorzył postępowanie co do tej
ostatniej kwoty, zasądził od pozwanych kwotę 524.419,21 zł oraz oddalił
powództwo co do kwoty 12.781,97 zł i orzekł o kosztach.
Sąd Okręgowy analizując stan faktyczny i zarzuty pozwanych doszedł do
wniosku, że chybiony jest zarzut naruszenia art. 622 k.c., gdyż środki produkcji
dostarczone przez powoda nie stanowiły tzw. świadczenia dodatkowego
w rozumieniu art. 613 § 1 k.c. Świadczeniem takim było jedynie udzielenie
pozwanym pomocy w zaopatrzeniu producenta w takie środki. Dostarczenie
nastąpiło w wyniku odrębnej umowy sprzedaży z odroczonym terminem płatności.
3
Oznacza to obowiązek producenta zapłaty za dostarczone środki mimo
niemożliwości spełnienia świadczenia z umowy kontraktacji.
W wyniku apelacji pozwanych Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok
obniżając zasądzoną kwotę. Wskazał na kontrowersyjny charakter stosunku
prawnego kreowanego umową kontraktacji. W zależności zaś od tego, czy
stosunek ten jest postrzegany jako mający charakter jednolity czy też złożony,
odmiennie kształtuje się ocena tzw. świadczeń dodatkowych. Mogą one bowiem
wchodzić do stosunku prawnego kontraktacji, a mogą być także postrzegane jako
objęte odrębnymi umowami zachowując w takim przypadku odrębność, mimo
związku z umową kontraktacji. Sąd Apelacyjny przyjął, że rozstrzygnięcie
wskazanej kwestii zależy od treści konkretnej umowy. Jeżeli w umowie kontraktacji
kontraktujący zobowiązuje się do spełnienia konkretnych świadczeń na rzecz
producenta, w tym do dostarczenia odpłatnie lub nieodpłatnie środków produkcji, to
obowiązek takiego świadczenia pozostaje w granicach zawartej umowy i nie ma
potrzeby kreowania dodatkowego stosunku prawnego, zwłaszcza przy braku
dodatkowej czynności prawnej stanowiącej jego źródło.
W rozpoznawanej sprawie należy uznać, że, zgodnie z treścią zawartych
umów, obowiązek kontraktującego dostarczenia producentom odpłatnie środków
produkcji był świadczeniem dodatkowym należącym do „trzonu", jak określił to Sąd
Apelacyjny, umowy kontraktacji. Obowiązek uiszczenia zapłaty nie stanowi
o zawarciu dodatkowej umowy sprzedaży. Kontraktujący nie ma obowiązku
spełniania na rzecz producenta świadczeń nieodpłatnie, środki produkcji są
kosztowne i brak jest uzasadnienia dla pozbawienia kontraktującego możliwości
uzyskania za nie zapłaty. Rozliczenie z producentem może przy tym nastąpić
zarówno przez potrącenie, jak i zapłatę w terminie zbieżnym z wymagalnością
świadczenia należnego producentowi za dostarczone produkty. Takie
postanowienie strony zawarły w § 19 umowy.
Przyjęcie, że dostarczenie pozwanym środków produkcji stanowiło
świadczenie dodatkowe, przesądza o konieczności zastosowania art. 622 k.c.,
zgodnie z którym, jeżeli wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi
odpowiedzialności, producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji,
4
obowiązany jest on tylko do zwrotu pobranych zaliczek i kredytów bankowych.
Dostarczone środki produkcji nie są zaliczką w rozumieniu art. 622 § 1 k.c.
Niezbędne jest więc dokonanie zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji. Dokonując
tej zmiany Sąd Apelacyjny wskazał, że z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, iż
pozwani nie utracili całości plonów; część została zebrana i dostarczona
kontraktującemu.
Wysokość strat Sąd ustalił na 50%. Oznacza to, że pozwanych obciąża obowiązek
zapłaty połowy należności za otrzymane środki produkcji. Ustalając ostateczną
wysokość zasądzonej należności Sąd Apelacyjny pomniejszył ją o wartość środków
produkcji nie dostarczonych ostatecznie pozwanym, natomiast powiększył ją
o obciążające producentów koszty ubezpieczenia oraz przewidzianej umową
prowizji kontraktującego.
Skarga kasacyjna pozwanych oparta została na obu podstawach. W ramach
naruszenia prawa materialnego wskazuje się art. 622 § 1 k.c. , a w ramach
naruszenia przepisów postępowania - art. 382 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c.) skarżący wskazują art. 382 k.p.c. Z uzasadnienia wynika jednak, że w istocie
kwestionowane jest dokonane przez Sąd Apelacyjny ustalenie rozmiaru
niemożliwości świadczenia na 50%. Tymczasem, jak wynika z art. 3983
§ 3 k.p.c.,
podstawy skargi kasacyjnej nie mogą stanowić zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów. Tym samym zarzut sformułowany w ramach drugiej podstawy
kasacyjnej należy ocenić jako niezasadny.
Niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 622 § 1 k.c. Skarżący wskazują
jako postać naruszenia tego przepisu jego niewłaściwe zastosowanie, jednak
uzasadnienie tego zarzutu wyraźnie nawiązuje do nieprawidłowych, zdaniem
skarżących, ustaleń Sądu drugiej instancji prowadzących do niewłaściwego
zastosowania. Tymczasem Sąd przepis ten zastosował prawidłowo, gdyż wystąpiła
określona w nim przesłanka w postaci niemożliwości dostarczenia przedmiotu
kontraktacji na skutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi
odpowiedzialności. Ustalenie przez Sąd rozmiarów tej niemożliwości w sposób
5
niezadowalający pozwanych nie stanowi naruszenia art. 622 § 1 k.c.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu jako pozbawiona
uzasadnionych podstaw (art. 39814
k.p.c.).