Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 maja 2007 r.
II UK 216/06
Przepis art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.)
nie stanowi podstawy umorzenia należności z tytułu składek, jeżeli dłużnik ma
realne możliwości uzyskiwania dochodów pozwalających na spłatę zadłużenia.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 maja
2007 r. sprawy z wniosku Pawła K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w W. o umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek, na skutek
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
17 marca 2006 r. [...]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 19 stycznia 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w W. odmówił umorzenia wnioskodawcy Pawłowi K. składek na ubezpieczenie spo-
łeczne za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r. i ustalił zaległość z
tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i na Fundusz Pracy wraz z
odsetkami na dzień 31 listopada 2003 r.
W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca wnosił o umorzenie należności oraz
zakwestionował wysokość naliczonych odsetek.
Wyrokiem z dnia 15 lipca 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie. Sąd ustalił, że wnioskodawca w okre-
sie od 10 maja 1997 r. do 16 stycznia 2001 r. prowadził działalność gospodarczą w
zakresie usług hydraulicznych. Jest on z zawodu hydraulikiem, ma uprawnienia do
naprawy instalacji gazowych oraz lutowania, ma 39 lat, jest kawalerem i nie ma niko-
2
go na utrzymaniu. Jak wynika z jego wyjaśnień od roku nie pracuje i pozostaje na
utrzymaniu dziewczyny, z którą mieszka. Poprzednio pracował dorywczo i zarabiał
około 1.200 zł miesięcznie. Oceniając sytuację wnioskodawcy Sąd nie znalazł pod-
staw do umorzenia zaległych należności. Fakt, że wnioskodawca nie pracuje, nie
świadczy o braku możliwości wyegzekwowania zaległych składek. Zawód hydraulika
daje mu możliwość podjęcia pracy. Kwestionując ustalenie odsetek wnioskodawca
przedstawił prywatną opinię prawną adiunkta Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN.
Sąd potraktował ją jako stanowisko procesowe strony. Sprawdzając szczegółowe
wyliczenie odsetek dokonane według wzoru przedstawionego w Komunikacie Preze-
sa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie oblicza-
nia odsetek za zwłokę należnych za okres od 1 stycznia 1998 r. w razie dokonywania
wpłaty składek po obowiązującym terminie (Dz.Urz. ZUS Nr 1, poz. 2) Sąd nie dopa-
trzył się nieprawidłowości. Stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych
ogłaszane są w obwieszczeniach Ministra Finansów wydawanych na podstawie art.
56 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst:
Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.). Zgodnie z art. 56 § 1 tej ustawy stawka odse-
tek za zwłokę wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardo-
wego, ustalonej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim. Obowiązujące
stawki zostały zastosowane przy obliczeniu odsetek.
Apelacja wnioskodawcy od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 17 marca
2006 r. [...]. Sąd Apelacyjny uznał stanowisko Sądu pierwszej instancji za prawidło-
we. W stanie prawnym obowiązującym w dniu wydania decyzji stosownie do art. 28
ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) należności z tytułu składek mogą być umarzane z
zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3a. Umorzenie należności może nastąpić tylko w przypad-
ku ich całkowitej nieściągalności a w uzasadnionych przypadkach pomimo braku cał-
kowitej nieściągalności. Z przepisów tych wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecz-
nych może ale nie musi umorzyć zaległości. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wniosko-
dawca ma możliwości zarobkowe pozwalające na uregulowanie zaległości i wykorzy-
stuje te możliwości podejmując pracę dorywczą. Aktualne potrzeby na rynku pracy w
budownictwie stwarzają realną możliwość świadczenia przez wnioskodawcę pracy w
zakresie usług hydraulicznych - instalatorstwo sanitarne i gazowe, modernizacja in-
stalacji oraz montaż urządzeń sanitarnych, a tego typu działalność gospodarczą
3
wnioskodawca prowadził w latach 1997 - 2000. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się
także nieprawidłowości w obliczeniu odsetek, które zostały ustalone na podstawie
art. 56 Ordynacji podatkowej. Wzór określony w powołanym przez Sąd pierwszej in-
stancji komunikacie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma charakter tylko
techniczny.
Od tego wyroku wnioskodawca wniósł skargę kasacyjną, którą oparł na obu
podstawach wymienionych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Pierwszą podstawą jest nieważność
postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.), „przez uniemożliwienie powodowi obrony swoich
praw polegające na odmowie przyznania pomocy prawnej z urzędu”. W uzasadnieniu
tego zarzutu podniósł, że oddalenie przez Sąd pierwszej instancji wniosku o ustano-
wienie adwokata z urzędu i odrzucenie przez Sąd Apelacyjny zażalenia wnioskodaw-
cy, pozbawiło go możliwości obrony swoich praw. Wnioskodawca, jako osoba bezro-
botna nie ma wystarczających środków na skorzystanie z fachowej pomocy prawnej.
Drugą podstawą skargi jest naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię
„a) art. 28 ust. 2 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i przyjęcie, że wy-
uczony zawód powoda, umożliwiający zarobkowanie, wyłącza wystąpienie przesłanki
całkowitej nieściągalności, podczas gdy przepis art. 28 ust. 3 pkt 3 definiuje pojęcie
całkowitej nieściągalności nie odwołując się do ewentualnych możliwości zarobko-
wych, b) art. 58 ordynacji podatkowej i przyjęcia, że kwestia wzoru na obliczanie od-
setek jest kwestią techniczną, podczas gdy przepis art. 58 ordynacji podatkowej obli-
guje Ministra Finansów do określenia zasad naliczania odsetek w drodze rozporzą-
dzenia, co potwierdza doniosłość prawną wzoru w zakresie wysokości odsetek za
zwłokę”. W zakresie naruszenia pierwszego przepisu skarżący podniósł, że decyzję
w sprawie umorzenia podejmuje się na podstawie stanu bieżącego a nie przyszłego,
nieokreślonego. W przypadku wnioskodawcy zachodzą wszystkie okoliczności okre-
ślone w art. 28 ust. 3 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to jest na-
stąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z
którego można egzekwować należności, następców prawnych, możliwości przenie-
sienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy - Ordyna-
cja podatkowa. Zachodzi także przesłanka określona w punkcie 6 - w postępowaniu
egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne. Zdaniem
skarżącego bez umorzenia chociażby znacznej części zadłużenia nie będzie możliwa
jego spłata. Wnioskodawca chciał udowodnić brak majątku, jednak dowód ten nie
został przeprowadzony. W uzasadnieniu naruszenia przepisu art. 58 Ordynacji po-
4
datkowej skarżący podniósł, że od 1 stycznia 1998 r. do 31 sierpnia 2005 r. wzór na
obliczenie odsetek za zwłokę nie został określony w przepisach prawa, a zatem de-
cyzje określające wysokość odsetek za zwłokę, w którym zastosowano wzór zaleco-
ny, jako wydane bez podstawy prawnej, dotknięte są wadą nieważności. Ponadto
przy obliczeniu odsetek został zastosowany przepis art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej,
który jest niezgodny z art. 2, 87 i 217 Konstytucji RP w zakresie, w jakim określa
stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 200% podstawowej stawki kredytu lombar-
dowego, co wskazuje na charakter sankcji administracyjnej. Niezgodna z prawem
jest sytuacja, w której dopuszcza się zbieg sankcji administracyjnej i karno-skarbo-
wej, a taka sytuacja występuje w związku z karnym charakterem odsetek za zwłokę.
Kolejną podstawą skargi jest naruszenie przepisów postępowania: „a) art. 233 § 1
k.p.c. polegające na wydaniu rozstrzygnięcia mimo braku wszechstronnego rozwa-
żenia zebranego materiału dowodowego przez pominięcie przez Sąd ekspertyzy dr
Daniela K., b) art. 328 § 2 k.p.c. polegające na pominięciu przez Sąd Apelacyjny w
uzasadnieniu wyroku ustalenia stanu faktycznego przez nieodniesienie się co do
kwestionowanej prawidłowości naliczenia odsetek za zwłokę, c) art. 378 § 1 k.p.c.
polegające na nierozpoznaniu sprawy w granicach apelacji przez pominięcie w roz-
strzygnięciu Sądu Apelacyjnego spornej kwestii wysokości zaległości i odsetek za
zwłokę.” W związku z tymi zarzutami skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wy-
roku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego roz-
poznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie zachodzi zarzucana w skardze nieważność postępowania z przyczyn, o
których mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c. Przepis ten stanowi, że nieważność postępowa-
nia zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Odda-
lenie wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu nie pozbawiło wnioskodawcy prawa
do obrony, gdyż zarówno w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, jak i w postę-
powaniu przed Sądem Apelacyjnym nie obowiązuje przymus adwokacko-radcowski.
Wnioskodawca miał nie tylko możliwość obrony swych praw w sytuacji, gdy był za-
wiadamiany o wszystkich czynnościach sądowych i pouczany o środkach odwoław-
czych, lecz także korzystał ze wszystkich dostępnych środków obrony.
5
Bezzasadne są także pozostałe zarzuty naruszenia przepisów postępowania.
Przepis art. 378 § 1 k.p.c. stanowi w zdaniu pierwszym, że sąd drugiej instancji roz-
poznaje sprawę w granicach apelacji. Jest więc zasadą, że nie można orzekać w
kwestiach nieobjętych zarzutami apelacji, chyba że zachodzą okoliczności określone
w dalszej części przepisu. Nie można mówić o naruszeniu tego przepisu w sytuacji,
gdy apelacja została w całości oddalona, gdyż w takim przypadku granice apelacji
nie mogły zostać przekroczone. Jeżeli sąd drugiej instancji nie odniósł się do które-
goś z zarzutów apelacji, można mówić o ewentualnym naruszeniu przepisu prawa
materialnego w przypadku zarzutu w kwestii prawnej, lub przepisu postępowania w
przypadku zarzutu procesowego. Naruszenie przepisów, które nie zostały wskazane
przy przytoczeniu podstaw kasacyjnych, nie podlega kontroli Sądu Najwyższego,
który rozpoznaje skargę w granicach jej podstaw (art. 39811
§ 1 k.p.c.). Kolejny prze-
pis - art. 233 § 1 k.p.c. - regulujący zasady oceny dowodów nie może być w ogóle
podstawą skargi kasacyjnej. Zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyj-
nej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Ostatni ze
wskazanych przepisów - art. 328 § 2 k.p.c. - określa wymagania, jakim powinno
odpowiadać uzasadnienie wyroku. Niezależnie od tego, że nie wskazano w skardze,
w jaki sposób ewentualne uchybienia w tym zakresie mogły wpłynąć na wynik
sprawy (przesądzony przed sporządzeniem uzasadnienia), należy stwierdzić, że
uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie wymagane tym przepisem
elementy - ustalenia faktyczne i ocenę prawną. Zawiera także odniesienie do prawi-
dłowości obliczenia odsetek. Fakt, że wyrażony w tym przedmiocie pogląd prawny
nie satysfakcjonuje skarżącego, nie uzasadnia zarzutu naruszenia powołanego prze-
pisu.
Pierwszy zarzut naruszenia prawa materialnego dotyczy wykładni przepisu art.
28 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74). Przepis ten stanowi, że na-
leżności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części. Jest to regula-
cja określająca prawo wierzyciela do zwolnienia dłużnika z długu podobna do regula-
cji funkcjonującej w obrocie cywilnym, określonej w art. 508 k.c. Zwolnienie z długu
uzależnione jest wyłącznie od woli wierzyciela, natomiast dłużnik nie ma możliwości
prawnych pozwalających na uzyskanie od wierzyciela oświadczenia w tym przed-
miocie. W obrocie cywilnym swoboda wierzyciela co do zwolnienia dłużnika z długu
nie jest niczym ograniczona. Nie może być natomiast dowolności w tym zakresie w
6
przypadku wierzycieli będącymi podmiotami dysponującymi środkami publicznym, do
których należy Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W takim przypadku ustawodawca
zezwalając na rezygnację z egzekwowania należności wprowadza daleko idące
ograniczenia. I tak, przepis art. 28 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecz-
nych stanowi, że należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku
ich całkowitej nieściągalności, a w ust. 3 wymienione są w siedmiu punktach sytua-
cje, w których zachodzi całkowita nieściągalność w rozumieniu ustawy. Są to takie
sytuacje, jak śmierć dłużnika i brak następców prawnych (pkt 1), oddalenie wniosku o
ogłoszenie upadłości (pkt 2), zaprzestanie prowadzenia działalności przy braku ma-
jątku, następców prawnych i podstaw do odpowiedzialności osób trzecich (pkt 3),
brak środków po zakończeniu postępowania likwidacyjnego (pkt 4), znikoma wyso-
kość nieopłaconej składki (pkt 4a), stwierdzenie przez organ egzekucyjny braku ma-
jątku (pkt 5) oraz brak możliwości uzyskania w postępowaniu egzekucyjnym kwot
przekraczających wydatki egzekucyjne (pkt 6). Z zestawienia tych sytuacji wynika, że
Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zrezygnować z egzekwowania należności
tylko wówczas, gdy dalsze prowadzenie egzekucji jest bezcelowe lub nieopłacalne.
W przypadku wnioskodawcy nie występują przesłanki, na które powołuje się w skar-
dze kasacyjnej, to jest wymienione w punktach 3 i 6 analizowanego tu artykułu.
Pierwszy z tych przepisów, w którym jest mowa o tym, że nastąpiło zaprzestanie
prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egze-
kwować należności, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialno-
ści na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa, nie do-
tyczy osób fizycznych. W pierwotnym brzmieniu (do dnia 1 stycznia 2003 r.) przepis
ten określał całkowitą nieściągalność, jeżeli w przypadku dłużników - osób prawnych
nastąpiło wykreślenie dłużnika z właściwego rejestru osób prawnych przy jednocze-
snym braku majątku, z którego można egzekwować należność i jednocześnie nie ma
możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie. W wyniku zmiany re-
gulacja ta objęła także podmioty będące płatnikami składek a nieposiadające osobo-
wości prawnej, na przykład spółki osobowe. Na podstawie drugiego z powołanych w
skardze przepisów całkowita nieściągalność zachodzi, jeżeli jest oczywiste, że w
postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzeku-
cyjne. Dłużnik nie może wywodzić swoich praw z tego, że jego zdaniem zaniechanie
prowadzenia egzekucji leży w interesie wierzyciela. Ocena, czy ponoszenie wydat-
7
ków egzekucyjnych jest zbędne, czy też może przynieść korzyści, należy wyłącznie
do wierzyciela.
Nawet jeżeli występuje któraś z wymienionych w art. 28 ust. 3 sytuacji Zakład
Ubezpieczeń Społecznych nie ma obowiązku umorzenia należności, jeżeli uzna, że
istnieją szanse na ich wyegzekwowanie. Przy przyjęciu, że umorzenie należności jest
wyłącznie prawem wierzyciela, dłużnik nie mógłby kwestionować decyzji odmownej.
Ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 150, poz. 1248) nadano nowe brzmienie
przepisowi art. 83 ust. 4, który obecnie stanowi, że od decyzji przyznającej świad-
czenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadcze-
nia, a także od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubez-
pieczenie społeczne odwołanie nie przysługuje. Do czasu tej zmiany wyłączone było
odwołanie tylko w sprawach świadczeń przyznawanych w drodze wyjątku. W stanie
prawnym obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji odmowa umorzenia
należności podlegała kontroli sądu. Sąd mógł więc badać, czy nieskorzystanie przez
wierzyciela z prawa umorzenia należności nie krzywdzi dłużnika. Dotyczyło to głów-
nie sytuacji określonych w przepisach, których skarżący nie przytacza w skardze ka-
sacyjnej, a które brały pod uwagę oba Sądy oceniając sytuację osobistą i rodzinną
wnioskodawcy oraz jego możliwości zarobkowe. Chodzi tu o przepis art. 28 ust. 3a i
wydane na podstawie art. 28 ust. 3b rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarza-
nia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (Dz.U. Nr 141, poz.
1365). Przepisy te dotyczą płatników składek na własne ubezpieczenie, których sytu-
acja rodzinna, zdrowotna lub materialna spowodowana stratami w wyniku klęski ży-
wiołowej czy innego nadzwyczajnego zdarzenia, uzasadnia umorzenie należności
mimo braku całkowitej nieściągalności. W stosunku do innych płatników w przypadku
braku całkowitej nieściągalności możliwe jest umorzenie należności na podstawie art.
17 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz. 2074) tylko w
zakresie składek na ubezpieczenia rentowe w części finansowanej przez płatnika
składek i na ubezpieczenie wypadkowe oraz na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwa-
rantowanych Świadczeń Pracowniczych należnych za okres od 1 stycznia 1999 r. do
31 grudnia 2001 r., gdy zobowiązana do ich opłacenia jest osoba fizyczna, jeżeli
przemawia za tym ważny interes tej osoby. Żaden z przytoczonych przepisów nie
8
daje podstawy do zastosowania art. 28 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych i umorzenia należności z tytułu składek, jeżeli dłużnik ma realne możliwości
uzyskania dochodów pozwalających na spłatę zadłużenia. Wnioskodawca ma takie
możliwości, a jego żądanie zmierza do zwolnienia z egzekucji przyszłych spodziewa-
nych dochodów. Żądanie zgłoszone w celu zachowania czystego konta kosztem
środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Zdrowia i Funduszu Pracy
nie mogło zostać uwzględnione.
Nie może być także uwzględniony drugi zarzut dotyczący naruszenia przepisu
art. 58 ustawy - Ordynacja podatkowa, zobowiązującego ministra właściwego do
spraw finansów publicznych do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych
zasad naliczania odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej. W zakresie odsetek za
zwłokę przepis ten odnosi się do art. 56 tej ustawy, który ma brzmienie następujące:
„§ 1. Stawka odsetek za zwłokę wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania
kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Pol-
skim, § 2. Stawka odsetek za zwłokę ulega obniżeniu lub podwyższeniu w stopniu
odpowiadającym obniżeniu lub podwyższeniu podstawowej stopy oprocentowania
kredytu lombardowego, poczynając od dnia, w którym stopa ta uległa zmianie i § 3.
Minister właściwy do spraw finansów publicznych ogłasza, w drodze obwieszczenia,
stawkę odsetek za zwłokę w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Mo-
nitor Polski”. Wydane na podstawie art. 58 ustawy rozporządzenie Ministra Finansów
z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty pro-
longacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach
(Dz.U. Nr 165, poz. 1373) obowiązuje dopiero od dnia 1 września 2005 r. Określony
w nim został wzór naliczania odsetek za zwłokę (§ 2). Jednakże z faktu, że od dnia
wejścia w życie ustawy - Ordynacja podatkowa (1 stycznia 1998 r.) do dnia 1 wrze-
śnia 2005 r. nie było wzoru określonego w drodze rozporządzenia, nie można wycią-
gać wniosku, iż nie było podstawy prawnej do naliczania odsetek. Podstawą tą był
zacytowany przepis art. 56 ustawy, określający sposób ustalania stawki odsetek i
odsyłający do kolejnych obwieszczeń wysokości stawki uzależnionej od zmieniającej
się stopy oprocentowania. Znając kwotę zadłużenia oraz stawkę oprocentowania
rocznego za dany okres, można było wyliczyć kwotę odsetek za każdy dzień zwłoki
poczynając od daty wymagalności należności do końca okresu obowiązywania
stawki, powtórzyć tę operację w kolejnych okresach, a następnie zsumować uzyska-
ne wyniki. Wzór ma na celu uproszczenie działań matematycznych, natomiast wynik
9
w każdym wypadku musi być taki sam. Dla celów podatkowych wzór został opraco-
wany w piśmie Ministra Finansów z dnia 13 stycznia 1998 r. opublikowanym w Biu-
letynie Skarbowym nr 1, poz. 3, stanowiącym zalecenie sposobu naliczania odsetek.
Jest to wzór identyczny z wzorem określonym w rozporządzeniu. Dla celów nalicza-
nia odsetek od należności z tytułu składek wzór został określony w komunikacie Pre-
zesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 stycznia 1998 r. Słusznie Sąd
Okręgowy stwierdza, że komunikat ten dotyczy kwestii czysto technicznej. Jeżeli
skarżący kwestionuje wyliczenie wysokości odsetek, powinien wskazać na błąd, czy
to w samym wzorze, czy też w podstawieniu do wzoru i przedstawić własne wylicze-
nie wykonane jakąkolwiek metodą, byleby odpowiadało zasadom określonym w
ustawie. W skardze kasacyjnej brak jest wskazania błędu, nie zostały więc wykazane
nieprawidłowości w ustaleniu kwoty odsetek.
Podniesiony w uzasadnieniu skargi kasacyjnej zarzut, że przepis art. 56 Ordy-
nacji podatkowej jest niezgodny z przepisami art. 2, art.87 i art.217 Konstytucji RP
nie ma żadnego uzasadnienia. Nie można mówić o naruszeniu zasad równości i
sprawiedliwości w sytuacji, gdy ustalone w ustawie stawki odsetek są jednakowe w
stosunku do wszystkich dłużników, a uzależnia się je jedynie od zmieniającej się sy-
tuacji na rynku pieniężnym. Nieuprawnione jest stwierdzenie, że ustalenie stawki wy-
noszącej 200% podstawowej stawki kredytu lombardowego, prowadzi do zbiegu
sankcji administracyjnej i karno-skarbowej. W przepisie art. 56 Ordynacji podatkowej
nie ma mowy o jakiejkolwiek sankcji. W zakresie zalegania z zapłatą składek na
ubezpieczenie społeczne sankcja w postaci opłaty dodatkowej (100% nieopłaconych
składek) określona jest w art. 24 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
a w odniesieniu do podatków sankcje są przewidziane w ustawach regulujących po-
szczególne rodzaje podatków. Odsetki określone w art. 56 Ordynacji podatkowej
spełniają taką samą rolę jak odsetki za opóźnienie określone w art. 481 k.c., który to
przepis w § 2 przewiduje, w braku odmiennej umowy, odsetki ustawowe. Obowiązek
zapłaty odsetek może dyscyplinować dłużnika, jednak celem jego wprowadzenia nie
jest ukaranie dłużnika lecz ochrona interesu wierzyciela. Odsetki za opóźnienie lub
zwłokę mają rekompensować wierzycielowi spadek siły nabywczej pieniądza (infla-
cję) oraz utratę korzyści, które odniósłby, gdyby obracał należną mu kwotą pienięż-
ną. Stąd powiązanie stawek, zarówno odsetek ustawowych od należności wynikają-
cych ze zobowiązań prywatnych, jak i odsetek od należności publicznych, ze stopami
procentowymi ustalanymi przez Narodowy Bank Polski. Nie ma przy tym istotnej
10
różnicy między odsetkami ustawowymi a odsetkami od zaległości podatkowych.
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 października 2005 r. w sprawie określe-
nia wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1662) wysokość odsetek
ustawowych została ustalona na 11,5% w stosunku rocznym. W obwieszczeniu Mini-
stra Finansów z dnia 6 marca 2006 r. w sprawie stawki odsetek za zwłokę od zale-
głości podatkowych (M.P. Nr 19, poz. 207) stawka odsetek została ustalona na 11%
w stosunku rocznym. Ostatnia podwyżka stóp procentowych w kwietniu 2007 r. spo-
woduje wzrost tej ostatniej stawki do 11,5%. Obie stawki są porównywalne, a więc
nie można uznać, że określenie w art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej stawki w wyso-
kości 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego narusza za-
sadę sprawiedliwości.
Z tych przyczyn wobec bezzasadności wszystkich podniesionych zarzutów
Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił skargę kasacyjną.
========================================