Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2013 r. w Lublinie

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawczyni M. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 14 grudnia 2012 r. sygn. akt VII U 2260/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia 13 kwietnia 2012 roku i ustala M. M. prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2012 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz M. M. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  oddala wniosek o przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. K. wynagrodzenia z tytułu pomocy prawnej udzielonej M. M. w postępowaniu apelacyjnym.

III AUa 130/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołania wnioskodawczyni M. M. od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia z dnia 29 lutego 2012 r. oraz z dnia 13 kwietnia 2012 r. odmawiających prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych oraz decyzji z dnia 23 lutego 2012 roku przeliczającej kapitał początkowy.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

W dniu 10 lutego 2012 roku wnioskodawczyni M. M. ur. dnia (...) wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 29 lutego 2012 roku pozwany organ rentowy odmówił przyznania prawa do świadczenia, wskazując, że skarżąca udowodniła na dzień 1 stycznia 1999 roku jedynie 3 lata 9 miesięcy i 8 dni pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawczyni złożyła do organu rentowego świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 26 marca 2012 roku wystawione przez ZOZ Ł.. Decyzją z dnia 13 kwietnia 2012 roku, po ponownym rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 lutego 20012 roku, organ rentowy odmówił M. M. prawa do emerytury. Pozwany uznał za udowodniony okres 14 lat 9 miesięcy i 10 dni pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale w pełnym wymiarze czasu pracy od dnia 31 sierpnia 1979 roku do dnia 30 września 1994 roku w ZOZ Ł.. Organ rentowy nie uwzględnił okresu urlopu bezpłatnego i wychowawczego oraz okresu pobierania zasiłków chorobowych od dnia 15 listopada 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku w (...) Nr 1 w L. , w łącznym wymiarze - 3 lata 9 miesięcy i 8 dni.

Sąd Okręgowy zważył, że jest bezsporne, iż wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 roku posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat i 8 dni. W dniu 1 lutego 2010 roku ukończyła 55 lat, nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w zatrudnieniu. Poza sporem był też okres przebywania przez M. M. na urlopie wychowawczym, urlopie bezpłatnym oraz okres pobierania zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 roku.

Pozwany nie kwestionował, że M. M. od 31 sierpnia 1979 do 30 września 1994 była zatrudniona w ZOZ Ł. a następnie od 15 listopada 1994 do 31 grudnia 1998 roku w (...) Nr 1 w L. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako technik dentystyczny tj. na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale IV poz.17 pkt. 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 sierpnia 1983 roku w sprawie wykonywania pracy w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu (...) (Dz.Urz. MZiOS nr 2 poz.5). Przerwy w wykonywaniu pracy w czasie zatrudnieniu w szczególnych warunkach w okresach od 1 do 31 sierpnia 1987 roku, od 2 października 1990 roku do 30 września 1994 roku były spowodowane urlopem wychowawczym i bezpłatnym oraz zwolnieniami lekarskimi za które otrzymała zasiłek chorobowy.

Decyzją z dnia 23 lutego 2012 roku pozwany z urzędu przeliczył kapitał początkowy wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 roku, w związku ze zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, obowiązującymi od dnia 23 września 2011 roku. Do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresu od dnia 1 października 1993 roku do dnia 30 września 1994 roku, tj. okresu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze przekraczającym 3 lata.

Do ustalenia wartości kapitału organ rentowy nie uwzględnił okresu od dnia 1 października 1993 roku do dnia 30 września 1994 roku oraz okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 do 31 sierpnia 1987 roku.

Stan faktyczny nie był sporny między stronami.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania przywołując przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 i 2 cyt. ustawy kobietom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęły okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS. W świetle zaś § 2 ust. 1 cyt. rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd zważył, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia czy na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawczyni wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych przez okres co najmniej 15 lat. Skarżąca nie kwestionowała wyliczeń stażu pracy i okresów przerw w wykonywaniu pracy z uwagi na urlop wychowawczy, bezpłatny, zwolnienia lekarskie. Przyznała, że w czasie urlopu wychowawczego nie wykonywała pracy, zajmując się dziećmi.

W ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy prawidłowo wyliczył rzeczywisty okres pracy M. M. uprawniający do ustalenia prawa do emerytury, odliczając od czasu zatrudnienia okres urlopu wychowawczego, bezpłatnego i pobierania zasiłków chorobowych.

Wnioskodawczyni nie wykazała 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, mimo spełnienia warunku z § 3 cytowanego rozporządzenia tj. wymaganego dla kobiet 20 letniego okresem zatrudnienia, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Osiągnęła wymagany wiek wynoszący 55 lat (§ 4 ust. 1 rozporządzenia). Nie podnosiła żadnych zarzutów dotyczących ustalenia z urzędu wysokości kapitału początkowego w decyzji z dnia 23 lutego 2012 roku.

Z tych względów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożyła wnioskodawczyni zaskarżając wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o odwołaniu od decyzji z dnia 13 kwietnia 2012 r. zarzucając:

1)  naruszenie art. 184 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. przez ich niewłaściwe zastosowanie, w sytuacji gdy stan faktyczny daje podstawę do przyjęcia, że spełniła ona warunki do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym;

2)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez poczynienie przez Sąd ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym i przyjęcie, że nie wykazała 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wskazując na powyższe zrzuty apelująca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji z dnia 13 kwietnia 2012 r. i ustalenie prawa do emerytury.

Skarżąca wywodziła, że okres pobierania zasiłku opiekuńczego a następnie pielęgnacyjnego nie został wyeliminowany z okresów pracy w warunkach szczególnych a przy ich uwzględnieniu skarżąca spełnia warunek 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Z tych względów wnioskodawczyni uznawała apelację za uzasadnioną.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest uzasadniona, gdyż Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego tj. art. 184 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z treścią tego przepisu ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet. Wymagany okres zatrudnienia w warunkach szczególnych to co najmniej 15 lat - § 4 ust. 1 pkt 2 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Wyłącznie ta przesłanka nabycia prawa do emerytury była między stronami sporna.

Pozwany uznał okres pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat 9 miesięcy i 10 dni, odliczając okresy korzystania przez wnioskodawczynię z zasiłków chorobowych.

Sąd Okręgowy zaakceptował stanowisko organu rentowego, przez co nieprawidłowo przyjął, iż skarżąca nie legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 13 kwietnia 2012 r. organ rentowy wskazał, że w okresie od 14 listopada 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawczyni otrzymała świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby w ilości 133 dni (k.23v). Fakt ten został potwierdzony przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 3 kwietnia 2013 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wyłączenie okresu korzystania z zasiłków chorobowych z okresu pracy w warunkach szczególnych nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa.

Zważyć należy, iż przepis art. 184 cyt. ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia tej ustawy w życie (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tj. co najmniej 20 lat dla kobiet.

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 cyt. ustawy pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (według stanu prawnego na dzień 31 grudnia 2012 r.). Warunki te winny być spełnione łącznie. W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 184 ust. 1 cyt. ustawy ustanawia odrębną, niż wymieniona w art. 32 tej ustawy, kategorię ubezpieczonych i znajduje zastosowanie do innych stanów faktycznych niż określone w art. 32 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy.

Analiza art. 46 ust. 1 i art. 184 ustawy wskazuje, że ten drugi nie odsyła w zakresie warunków nabycia przez zatrudnionego w szczególnych warunkach prawa do wcześniejszej emerytury do art. 32, jak czyni to art. 46 ustawy, lecz ustanawia własne przesłanki nabycia tego prawa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06 – OSNP 2007, nr 13-14, poz. 199 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07 – OSNP 2008, nr 17-18, poz. 269 i z dnia 6 grudnia 2007 r., I UK 132/07 – L.).

Literalna wykładnia art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazuje, iż sformułowanie: "po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40" odnosi się wyłącznie do wieku emerytalnego określonego w tych przepisach - bez odwoływania się do pozostałych wymogów związanych z tym wiekiem. Te pozostałe wymogi związane z wiekiem, to jeden z warunków prawa do emerytury, niemieszczący się w znaczeniu pojęciowym słowa wiek.

Reasumując należy stwierdzić, iż przesłankami nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 cyt. ustawy jest osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. tzw. warunków stażowych, do których należą: okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet oraz okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet (pkt 1). Skutkiem odesłania do przepisów dotychczasowych zawartego w art. 184 ust. 1 pkt 1 jest stosowanie wprost przepisów cyt. rozporządzenia Rady Ministrów.

W sprawie niniejszej nie znajduje zastosowania przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 cyt. ustawy, obowiązujący od dnia 1 lipca 2004 r. Przepis ten wprowadził ograniczenia przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze polegające na tym, iż nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Skoro przepis art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odsyła do art. 32 tej ustawy jedynie w zakresie przewidzianego w nim wieku emerytalnego, to przepis art. 32 ust. 1a nie ma zastosowania do ubezpieczonych ubiegających się o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie przepisu przejściowego, jakim jest art. 184.

Jak słusznie zważył Sąd Najwyższy wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 cyt. ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. (postanowienie z dnia 9 marca 2012 r. I UK 367/11LEX nr 1215125).

W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że do okresu zatrudnienia ubezpieczonej w szczególnych warunkach winny być zaliczone okresy pobierania przez nią zasiłków chorobowych przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., wymienione w przedstawionym przez organ rentowy rozliczeniu.

Tym samym, w ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawczyni spełniła wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury, określone w treści art. 184 ust. 1 i 2 cyt. ustawy. Niewątpliwie w dniu 1 lutego 2010 r. osiągnęła wiek 55 lat, nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, nie pozostawała w stosunku pracy a na dzień 1 stycznia 1999 r., legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 20 lat 1 miesiąc i 18 dni w tym ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych – dodając do uznanego stażu 14 lat 9 miesięcy i 10 dni okres 4 miesięcy i 13 dni korzystania z zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r., staż pracy w warunkach szczególnych wynosi 15 lat 1 miesiąc i 23 dni.

Wobec faktu spełnienia przez wnioskodawczynię przesłanek do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym zbędne było ustosunkowanie się do podniesionego w apelacji zarzutu nieuwzględnienia przez Sąd Okręgowy okresów wykorzystywania przez skarżącą okresów pobierania zasiłku opiekuńczego i pielęgnacyjnego.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustalił wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2012 r. tj. od miesiąca, w którym złożyła wniosek o emeryturę, będący przedmiotem rozstrzygnięcia w decyzji z dnia 13 kwietnia 2012 r. – art. 100 ust. 1 w zw. z art. 129 ust. 1 cyt. ustawy.

Sąd Apelacyjny nie przyznał pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną w postępowaniu apelacyjnym, gdyż pełnomocnik nie złożył oświadczenia – stosownie do treści § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348).

Zgodnie z treścią § 19 cyt. rozporządzenia koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3 i 4, oraz niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata. Przepis powyższy stanowi o „nieopłaconej pomocy prawnej”, zatem przed przyznaniem wynagrodzenia koniecznym jest zbadanie czy koszty pomocy nie zostały w całości lub w części zapłacone. W tym celu pełnomocnik ustanowiony z urzędu, równocześnie z wnioskiem o przyznanie kosztów powinien złożyć oświadczenie, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części - § 20 cyt. rozporządzenia.

W sprawie niniejszej pełnomocnik wnioskodawczyni nie złożył oświadczenia w tym przedmiocie, zatem brak podstaw do przyznania od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wniosek jako nieuzasadniony podlega oddaleniu.

Na mocy art. 98 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zasądził od organu rentowego jako strony przegrywającej sprawę na rzecz wnioskodawczyni kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (opłata od apelacji).

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.