Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 310/07
POSTANOWIENIE
Dnia 10 sierpnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z powództwa Z.L.
przeciwko "S" - Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o ustalenie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 sierpnia 2007 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 listopada 2006 r., sygn. akt [...],
odrzuca skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz
pozwanej Spółki 3600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem
zwrotu kosztów procesu w postępowaniu kasacyjnym.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy na skutek
apelacji Spółki z o.o., działającej pod firmą „S.” zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
powództwo oraz orzekł o kosztach procesu, wskazując w uzasadnieniu następujące
podstawy:
1. Nieważność oświadczenia powoda Z.L. o poddaniu się egzekucji - akt not.
notariusza A.A. z 16 stycznia 2001 r., rep. A nr [...], nie mogła być
stwierdzana w tym procesie, ponieważ pozbawienie wykonalności tytułu
wykonawczego może nastąpić w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego
(opozycyjnego), w którym powód zaprzecza zdarzeniu, (scil. ważności
oświadczenia), na podstawie którego nadano klauzulę wykonalności. Sąd
Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy w P. pozbawił już wykonalności tytuł
wykonawczy w postaci aktu not. z 16 stycznia 2001 r., zaopatrzonego
w klauzulę wykonalności.
2. Nieważność uchwał nr 1 i 2 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników
jednoosobowej spółki z o.o. „T.”, w postaci oświadczeń powoda – akt not.
notariusza wymienionego w pkcie 1. z 16 stycznia 2001 r., rep. A nr [...], o
udzieleniu pełnomocnictwa M.W. do reprezentowania tej spółki przy
podpisaniu umowy przenoszącej własność nieruchomości i wyrażeniu zgody
na zbycie nieruchomości, nie mogła być stwierdzana w procesie z
powództwa Z.L., bowiem były to uchwały Spółki „T.”, której związek z
powodem polegał tylko na tym, że wszystkie udziały Spółki należały do
powoda. Wynik sprawy o to żądanie wpływa bezpośrednio na
rozstrzygnięcia o żądaniach wymienionych niżej w pktach 5 i 6, jako
dotyczących czynności sporządzonych z udziałem pełnomocnika M.W.,
którego pełnomocnictwo było podważane w punkcie niniejszym.
3. Nieważność pełnomocnictwa udzielonego przez powoda - akt not.
notariusza wymienionego w punkcie 1. z 16 stycznia 2001 r. rep. A nr [...],
nie mogła być stwierdzana w procesie z powództwa Z.L., ponieważ
mandantem była Spółka „T.”.
3
4. Nieważność umowy przeniesienia własności nieruchomości - akt not.
notariusza wymienionego w pkcie 1. z 16 stycznia 2001 r. rep. A nr [...], nie
mogła być stwierdzona, ponieważ stanowiła wykonanie zobowiązania
podjętego w akcie not. o założeniu spółki „T.” z 11 września 2000 r. i powód
nie wykazał, iż było ono zdziałane pod wpływem błędu; takiej wady
oświadczenia woli nie ustalił również Sąd Okręgowy.
5. Nieważność umowy sprzedaży nieruchomości zapisanej w księdze
wieczystej nr [...] SR w S. - akt not. notariusza wymienionego w pkcie 1.
z 29 marca 2001 r., rep. A nr [...] oraz nieważność umowy sprzedaży
nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr [...] SR w S. - akt not.
notariusza wymienionego w pkcie 1. z 29 marca 2001 r., rep. A nr [...], nie
mogły być stwierdzone, jak to wykazano w pkcie 2.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł powód. W celu zadośćuczynienia
wymaganiu art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. postanawiającego, że skarga powinna
zawierać m.in. wniosek o przyjęcie do rozpoznania i jego uzasadnienie, skarżący
nawiązując do treści art. 3989
§ 1 k.p.c. wskazał występowanie istotnego
zagadnienia prawnego dotyczącego kompetencji sądu odwoławczego w razie
rozstrzygnięcia wynikającego z odmiennej oceny dowodów. Należy przypuszczać,
gdyż nie zostało to jednoznacznie sformułowane, że skarżący zarzuca
niedopuszczalność zmiany zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Najwyższy, stosownie do art. 3989
§ 2 k.p.c. na posiedzeniu niejawnym
bada w pierwszej kolejności dopuszczalność skargi kasacyjnej a następnie
podstawy przyjęcia jej do rozpoznania.
Dopuszczalność łączy się m.in. z uiszczeniem opłaty sądowej, jeżeli
skarżący nie został od niej zwolniony. W rozpoznawanej sprawie pozwany uiścił
opłatę w kwocie 500 zł stosownie do postanowienia o zwolnieniu w pozostałej
części (k. 741 i 743 akt), a Przewodniczący w Sądzie drugiej instancji zarządził
doręczenie odpisu skargi stronie pozwanej (k. 745). Po tym doręczeniu Sąd
Apelacyjny wszczął, na wniosek strony pozwanej, postępowanie incydentalne,
zakończone postanowieniem o cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych
udzielonego powodowi i wymierzeniem grzywny w wysokości 500 zł.
4
Odpis postanowienia został doręczony powodowi, który został wezwany do
uiszczenia wymierzonej grzywny oraz opłaty kasacyjnej w kwocie 99 500 zł.
Wezwania zostały doręczone pełnomocnikowi, a Sąd Apelacyjny po
bezskutecznym upływie terminu do uiszczenia opłaty sądowej przedstawił skargę
kasacyjną Sądowi Najwyższemu, który zważył, co następuje:
Dopuszczalność skargi kasacyjnej podlega ocenie na podstawie art. 3986
§ 3 i § 2 k.p.c., postanawiających, że sąd drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu
niejawnym skargę nieopłaconą, a Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która
podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji.
Przepis § 2 w obecnym brzmieniu został wprowadzony przez art. 126 pkt 20
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U.05.167.1398) z dniem 2 marca 2006 r. Okoliczność ta ma znaczenie dla jego
wykładni ze względu na to, że art. 126 w pkcie 12 wprowadził inne przepisy, tj. art.
1303
§ 1 i 2 k.p.c. regulujące to samo zagadnienie. Według art. 1302
§ 3
wprowadzonego przez wymienioną ustawę skarga kasacyjna wniesiona przez
adwokata lub radcę prawnego i rzecznika patentowego bez uiszczenia opłaty
stosunkowej (takiej jak w rozpoznawanej sprawie) podlega odrzuceniu i przepis ten
stosuje się odpowiednio do pism, których odpisu nie wysłano innym stronom
(art. 1303
§ 1 k.p.c.). Jeżeli obowiązek uzupełnienia opłaty powstał po wysłaniu
odpisu innym stronom, zgodnie z art. 1303
§ 3 k.p.c. Są w razie bezskutecznego
upływu terminu - prowadzi sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania,
a o obowiązku uiszczenia opłaty orzeka w orzeczeniu kończącym sprawę
w instancji, stosując odpowiednio zasady obowiązujące przy zwrocie kosztów
procesu.
Z przytoczonych przepisów wynika istnienie dwóch odmiennych reguł
postępowania, pierwszej wynikającej z art. 1303
§ 3 k.p.c. nakazującej prowadzenie
postępowania aż do zakończenia sprawy w instancji i orzeczenia o obowiązku
uiszczenia opłaty oraz drugiej, wynikającej z art. 3986
§ 3 i § 2 k.p.c. nakazującej
odrzucenie skargi kasacyjnej, co skutkowałoby brakiem obowiązku obciążania
strony kosztami sądowymi, gdyż nie pobiera się opłaty od skargi odrzuconej
z powodu nie uiszczenia tejże opłaty w terminie. Sąd Najwyższy opowiada się za
5
odrzuceniem w omawianym przypadku skargi kasacyjnej. Przemawiają za tym
argumenty z wykładni systemowej i funkcjonalnej, stosowanej, gdy wykładnia
językowa nie prowadzi do pewnych konkluzji. Wymieniony przepis dotyczy
wyłącznie skargi kasacyjnej w przeciwieństwie do art. 1303
§ 2 k.p.c. odnoszącego
się do wszelkich pism, jest więc przepisem szczególnym.
Wyrażenie ustawowe o zakończeniu przez sąd sprawy w instancji nie odnosi
się do Sądu Najwyższego jako kasacyjnego, ponieważ konstrukcja skargi
kasacyjnej jako środka zaskarżania prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji (arg. z art. 3981
§ 1 k.p.c.) wskazuje, że na użytek tego postępowania
ustawa wyróżnia dwie instancje, których współdziałanie w jednej sprawie jest
powiązane środkiem odwoławczym. Gdyby Sąd Najwyższy w omawianym zakresie
pełnił funkcje kolejnej ”instancji” zbędna byłaby regulacja zawarta w art. 3986
§ 3
i § 2 k.p.c., bowiem wystarczyłoby odesłanie do przepisów o apelacji (art. 39821
k.p.c.). Nie można również pominąć formalizmu przepisów o postępowaniu
kasacyjnym i przymusu zastępstwa stron przez kwalifikowanych pełnomocników,
pozwalających na podejmowanie odpowiedzialnych decyzji odnośnie do skutków
nieuiszczenia opłaty sądowej należnej wskutek świadomego podania
nieprawdziwych okoliczności przy ubieganiu się o zwolnienie od kosztów
sądowych. Byłoby niezrozumiałe, gdyby strona w takim wypadku korzystała
z przywileju swoistego odroczenia obowiązku uiszczenia opłaty.
Przytoczone względy uzasadniają odrzucenie skargi kasacyjnej przez Sąd
Najwyższy. Strona pozwana reprezentowana przez pełnomocnika – adwokata
wniosła odpowiedź na skargę domagając się odmowy jej przyjęcia albo oddalenia,
a ostatecznie odrzucenia i zasądzenia kosztów procesu. Mając na względzie
wartość przedmiotu zaskarżenia należało zgodnie ze stosowanymi odpowiednio
przepisami o kosztach procesu (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.) oraz przepisami
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (§ 6 pkt 7), zasądzić od powoda
na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów procesu.
6