Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 240/07
POSTANOWIENIE
Dnia 20 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z wniosku Polskiego Towarzystwa Samochodowego "A."
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. w likwidacji
o wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 września 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 21 grudnia 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 21 grudnia 2006 r. oddalił
apelację wnioskodawcy- Polskiego Towarzystwa Samochodowego A. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością - od postanowienia Sądu Rejonowego w P.
odmawiającego wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego.
W motywach podzielił poczynione przez ten Sąd ustalenia faktyczne i ocenę
jurydyczną przyjmującą, że likwidator stosownie do art. 279 k.s.h. powinien ogłosić
o rozwiązaniu Spółki i otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich
wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.
Ogłoszenie to stanowi obligatoryjny element postępowania likwidacyjnego
i nie zastępuje go ogłoszenie o upadłości z wezwaniem przez sąd wierzycieli do
zgłoszenia wierzytelności w terminie jednego miesiąca.
Uznając za bezzasadny zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia art. 279
i 282 § 1 k.s.h. stwierdził, że postępowanie likwidacyjne obejmuje szereg czynności
prawnych m.in. powzięcie przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki,
zgłoszenie danych do sądu rejestrowego, a także czynności zmierzające do
spieniężenia majątku spółki i spłaty zobowiązań, zaspokojenie wierzycieli i podział
majątku. Wymienione czynności likwidacyjne muszą być przeprowadzone także
wówczas gdy równocześnie jest prowadzone, jak w przedmiotowej sprawie,
postępowanie upadłościowe.
W ocenie Sądu Okręgowego w takiej sytuacji wykreślenie podmiotu
z rejestru przedsiębiorców, a w konsekwencji rozwiązanie spółki, może nastąpić
jedynie w razie skutecznego zakończenia postępowania likwidacyjnego. Ponieważ
postępowanie upadłościowe w sprawie zostało umorzone z uwagi na brak majątku
wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania, zatem stosownie do przepisu
art. 289 § 2 k.s.h. spółka nie została skutecznie rozwiązana i brak jest podstaw do
jej wykreślenia.
3
Odstąpienia od obligatoryjnego ogłoszenia o rozwiązaniu spółki i otwarciu
likwidacji, zdaniem Sądu Okręgowego, nie uzasadnia brak środków finansowych,
bowiem w razie stanu niewypłacalności, wspólnicy spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w pierwszej kolejności powinni podjąć decyzję o wszczęciu
postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, nie zaś jej likwidacji.
Wnioskująca Spółka w skardze kasacyjnej zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 272 k.s.h.,
polegające na przyjęciu, że niedokonanie ogłoszenia o likwidacji i wezwania
wierzycieli stanowi przeszkodę do wykreślenia spółki z rejestru oraz art. 279 k.s.h.
przez uznanie, że ogłoszenie o likwidacji stanowi konieczny element procedury
likwidacyjnej bez którego nie można uznać likwidacji za zakończoną. W konkluzji
wniosła o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzutowi naruszenia powołanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa
nie można odmówić słuszności.
Skarżąca nie kwestionuje stanowiska Sądu Okręgowego przyjmującego,
w ślad za Sądem Rejonowym, że wymienione w art. 279 k.s.h. czynności stanowią
obligatoryjny element postępowania likwidacyjnego oraz, że nie zostały one
dokonane. Przyznaje też, że przepis ten służy ochronie interesów wierzycieli, którzy
w wyniku ogłoszenia mają możliwość zgłaszania swoich wierzytelności.
Nie podważa też poglądu Sądu Okręgowego, że w wyniku umorzenia
postępowania upadłościowego z uwagi na brak majątku wystarczającego na
pokrycie kosztów postępowania, spółka stosownie do przepisu art. 289 § 2 k.s.h.
nie została skutecznie rozwiązana.
Natomiast słusznie zarzuca, że Sąd Okręgowy, nie rozważył dokonanych
faktycznie przez likwidatora, mimo nieogłoszenia o likwidacji, zasadniczych
czynności objętych procedurą likwidacyjną, w tym złożonych przez niego
sprawozdań finansowych za lata 2003-2005, zatwierdzonych uchwałami
wspólników, co jej zdaniem daje podstawę do przyjęcia skutku prawnego
ukończenia likwidacji i wykreślenia spółki z rejestru.
4
Problem, który wyczerpuje istotę rozpoznawanej sprawy, a także stanowi
przedmiot zarzutu kasacyjnego, sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na
pytanie, czy wymienione w art. 279 czynności likwidacyjne warunkują wykreślenie
spółki z rejestru przedsiębiorców także w sytuacji, w której ogłoszono upadłość
i wezwano wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności w terminie jednego miesiąca,
a następnie postępowanie upadłościowe umorzono z braku majątku
wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania. W szczególności, czy w takiej
sytuacji można przyjąć, że likwidacja jest ukończona.
Podobny problem wystąpił już w orzecznictwie Sadu Najwyższego
(por. orzeczenie), z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 752/99 (OSNC 2002, nr 10,
poz.130), z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 20/96 (OSNC 1997, nr 5, poz. 53 z dnia
5 grudnia 2003 r., IV CK 256/02 (niepubl.) i z dnia 18 października 2006 r. II CSK
136/06 (niepubl). Dokonując analizy tych orzeczeń, można uznać za utrwalony
w judykaturze Sądu Najwyższego pogląd sprowadzający się do tezy, że likwidacja
jest ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników
majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym.
W konsekwencji możliwe jest wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z rejestru handlowego także wtedy, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na
wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego wszystkich jej zobowiązani
i pozostaną one niezaspokojone.
Uszło uwagi Sądu Okręgowego, że przepis art. 282 k.s.h. nie określa
warunków, jakie muszą być spełnione, dla uznania likwidacji za zakończoną
w rozumieniu art. 288 k.s.h. Art. 282 wymienia jedynie czynności jakie powinien
wykonać likwidator, natomiast ich wykonanie umożliwia dopiero podział majątku
spółki zgodnie z art. 286 k.s.h. Z treści tego przepisu jednoznacznie wynika, że
likwidacja spółki zostaje zakończona z chwilą podziału majątku. Jak stwierdził Sąd
Najwyższy w orzeczeniu z dnia 5 grudnia 2003 r. IV CK 256/02, likwidacja jest
ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników
majątkowych i okoliczność ta została stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym.
Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby utrzymywanie na rynku „martwego”
podmiotu gospodarczego, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy
w powołanych orzeczeniach, a Sąd Najwyższy w obecnym składzie pogląd ten
5
podziela. Nie zasługuje bowiem na aprobatę pogląd, że wykreślenie Spółki
z rejestru prowadziłoby do zwolnienia jej z zobowiązań, bez potrzeby zaspokojenia
wierzycieli. Gdyby zaspokojenie wierzycieli traktować jako warunek zakończenia
likwidacji, a tym samym negatywną przesłankę wykreślenie Spółki z rejestru, to
oznaczałoby to utrzymywanie jej bytu, mimo całkowitej utraty zdolności
uczestniczenia w działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku jakichkolwiek
perspektyw co do możliwości wywiązania się z zobowiązań. W samym istnieniu
spółki nie można upatrywać możliwości zaspokojenia wierzycieli.
Z przytoczonych względów, uznając zasadność podstaw skargi kasacyjnej,
Sąd Najwyższy postanowił, jak w sentencji, nie dopatrując się potrzeby, o co
wnioskowała skarżąca, uchylenia także orzeczenia Sądu Rejonowego (art. 39815
§ 1 w związku z art.13 § 2 k.p.c.).
db