Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 20 WRZEŚNIA 2007 R.
SNO 59/07
Przewodniczący: sędzia SN Zygmunt Stefaniak.
Sędziowie SN: Józef Iwulski, Mirosława Wysocka (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Okręgowego oraz protokolanta po
rozpoznaniu w dniu 20 września 2007 r. sprawy sędziego Sądu Rejonowego w
związku z odwołaniami Krajowej Rady Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości oraz
obwinionego od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 20
kwietnia 2007 r., sygn. akt (...)
u c h y l i ł zaskarżony w y r o k i p r z e k a z a ł s p r a w ę Sądowi
Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu d o p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a .
U z a s a d n i e n i e
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego w Sądzie Okręgowym w dniu 18 grudnia
2006 r. wniósł o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej wobec sędziego Sądu
Rejonowego obwinionego o to, że w dniu 24 grudnia 2004 r. w A., nieumyślnie
naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując
samochodem marki Ford Escort nie dostosował prędkości do panujących warunków
drogowych i rozwinął niedozwoloną prędkość, nie mniejszą niż 75 km/h w terenie
zabudowanym, w wyniku czego potrącił przechodzącą przez jezdnię pieszą Janinę A.,
powodując nieumyślnie obrażenia ciała, które stały się przyczyną jej śmierci, co
stanowi czyn z art. 177 § 2 k.k., tj. o dopuszczenie się przewinienia służbowego
określonego w art. 107 § 1 u.s.p. W toku postępowania Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego wniósł o umorzenie postępowania twierdząc, że czyn obwinionego
stanowi wykroczenie i nastąpiło przedawnienie jego ścigania.
Sąd Apelacyjny  Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2007 r. „po
rozpoznaniu sprawy dyscyplinarnej sędziego Sądu Rejonowego obwinionego o
przewinienie służbowe przewidziane w art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (...)” orzekł „uznać obwinionego sędziego Sądu Rejonowego, w
ramach zarzucanego czynu, za winnego uchybienia godności urzędu przewidzianego
w art. 107 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (...)” i na podstawie art.109
§ 1 pkt 1 tej ustawy wymierzył mu karę upomnienia.
Sąd powołał następujące podstawy tego rozstrzygnięcia.
2
Sąd Apelacyjny  Sąd Dyscyplinarny uchwałą z dnia 25 kwietnia 2005 r.
zezwolił na pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego do odpowiedzialności karnej,
zawieszając go jednocześnie w czynnościach służbowych z obniżeniem w tym czasie
wynagrodzenia o 25 %.
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 5 kwietnia 2006 r. sędzia Sądu Rejonowego
został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. i skazany na jego
podstawie na karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat oraz na grzywnę. Orzeczenie to zostało
utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 29 sierpnia 2006 r.
Sąd Dyscyplinarny w niniejszym postępowaniu rozważał, czy sędzia
dopuszczając się przestępstwa nieumyślnego może jednocześnie wypełnić swoim
zachowaniem znamiona przewinienia dyscyplinarnego w postaci uchybienia godności
urzędu i na tak sformułowane pytanie odpowiedział twierdząco.
W ocenie Sądu, naruszenie zasad ruchu drogowego może uzasadniać przyjęcie,
że czyn taki powinien być karany dyscyplinarnie, a jest to niewątpliwe, gdy dotyczy
przewinień wypełniających znamiona przestępstwa.
Sąd wskazał, że w świetle materiału dowodowego sprawy jest niewątpliwe, że
obwiniony nie zastosował się do nakazu ograniczenia prędkości, a następnie na skutek
niezachowania wymaganej ostrożności w obserwowaniu słabo oświetlonej drogi,
doprowadził do kolizji z przekraczającą jezdnię pieszą, która zmarła w wyniku
doznanych obrażeń. Czyn ten popełniony został nieumyślnie, a więc bez zamiaru jego
popełnienia, lecz na skutek niezachowania przeciętnej staranności wymaganej w danej
sytuacji. Sąd stwierdził, że obwiniony nie zauważył, iż wjechał na teren zabudowany,
co wiązało się z obowiązkiem zmniejszenia prędkości, a przez nieuważną obserwację
drogi dostrzegł pieszą na jezdni na chwilę przed najechaniem na nią, chociaż nie
wtargnęła ona nagle na jezdnię, lecz przekraczała ją z lewej strony na prawą.
Obwiniony nie podjął manewru hamowania, ani jakiegokolwiek innego „manewru
obronnego”.
Sąd Dyscyplinarny podkreślił, że przy ocenie czynu obwinionego nie można
abstrahować od znacznej jego społecznej szkodliwości oraz od tego, że na skutek
nieumyślnego naruszenia zasad ruchu drogowego nastąpiła śmierć poszkodowanej.
Uwzględniając wskazane okoliczności Sąd Dyscyplinarny uznał, że sędzia Sądu
Rejonowego, naruszając zasady ruchu drogowego, dopuścił się przewinienia
służbowego w rozumieniu art. 107 § 1 u.s.p. pod postacią uchybienia godności urzędu,
co uzasadnia jego odpowiedzialność dyscyplinarną.
Wymierzenie sędziemu Sądu Rejonowego  jako odpowiedniej  kary
upomnienia Sąd uzasadnił powołując dwie okoliczności: popełnienie czynu z winy
nieumyślnej oraz bardzo dobrą opinię o nim.
3
Sąd nie podzielił ostatecznego stanowiska Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego,
powołując się na art. 108 § 4 u.s.p., zgodnie z którym, jeżeli przewinienie
dyscyplinarne zawiera znamiona przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie może
nastąpić wcześniej, niż przedawnienie przewidziane w Kodeksie karnym.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego odwołania wnieśli
obwiniony sędzia Sądu Rejonowego oraz Krajowa Rada Sądownictwa i Minister
Sprawiedliwości.
Obwiniony, zarzucając Sądowi naruszenie art. 107 § 1 u.s.p., polegające na
przyjęciu, że przekroczenie administracyjnie dopuszczalnej prędkości jest
przewinieniem dyscyplinarnym w postaci czynu stanowiącego uchybienie godności
sędziego, wniósł o zmianę wyroku i o uniewinnienie, ewentualnie o uznanie, że czyn
ten wypełnia znamiona wykroczenia i w konsekwencji o umorzenie postępowania na
podstawie art. 108 § 3 w związku z art. 45 § 1 Kodeksu wykroczeń.
Krajowa Rada Sądownictwa zaskarżyła wyrok na niekorzyść obwinionego w
części dotyczącej orzeczenia o karze, zarzucając wyrokowi rażącą niewspółmierność
wymierzonej kary dyscyplinarnej w stosunku do przypisanego uchybienia, nie
odzwierciedlającej stopnia społecznej szkodliwości i nie spełniającej w związku z tym
celów, jakie miała osiągnąć. Wniosła o zmianę wyroku przez orzeczenie wobec
obwinionego sędziego kary dyscyplinarnej przeniesienia na inne miejsce służbowe,
określonej w art. 109 § 1 pkt 4 u.s.p.
O zmianę wyroku przez zaostrzenie orzeczonej kary dyscyplinarnej i
wymierzenie obwinionemu sędziemu na podstawie art. 109 § 1 ust. 4 u.s.p. kary
dyscyplinarnej przeniesienia na inne miejsce służbowe wniósł także Minister
Sprawiedliwości, również w oparciu o zarzut rażącej niewspółmierności kary
dyscyplinarnej upomnienia w stosunku do przypisanego obwinionemu przewinienia
służbowego.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Stosownie do art. 107 § 1 u.s.p., sędzia odpowiada dyscyplinarnie za uchybienie
godności urzędu, stanowiące jedną z postaci przewinienia dyscyplinarnego.
Stwierdzenie, że sędzia dopuścił się naruszenia godności urzędu jest wynikiem
ustalenia i oceny ściśle określonego zachowania sędziego. Innymi słowy, konieczne
jest ustalenie wszystkich elementów zachowania sędziego, konkretyzujących czyn i
stanowiących podstawę zakwalifikowania go jako uchybiającego godności urzędu, i z
tej przyczyny będącego przewinieniem służbowym. Wyrok sądu dyscyplinarnego nie
może pozostawiać wątpliwości co do tego, jaki czyn  przewinienie dyscyplinarne, był
przedmiotem orzeczenia o winie i karze.
Wyrok sądu dyscyplinarnego powinien, między innymi, zawierać przytoczenie
opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił
4
oskarżonemu a także dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego
kwalifikację prawną (art. 413 § 1 pkt 4 i § 2 pkt 1 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p.). Z
powołanych przepisów wynika nakaz zredagowania wyroku w taki sposób, aby jasno
z niego wynikało, za jaki czyn obwiniony był sądzony i za jaki czyn sąd go skazał;
czyn musi być opisany w sposób precyzyjny, obejmujący wszystkie okoliczności
istotne i zarazem niezbędne z punktu widzenia oceny ustawowych znamion
przewinienia dyscyplinarnego (por. odpowiednio wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2
lipca 2002 r., II KKN 270/00, niepubl. i z dnia 15 maja 2001 r., V KKN 598/98,
OSProk. i Pr. 2001, nr 10, poz.7).
Opis czynu powinien być zawarty zarówno w części wyroku relacjonującej
zarzut, jak i w części przypisującej jego popełnienie. Posłużenie się w wyroku formułą
uznania „za winnego czynu zarzucanego” jest możliwe jedynie wtedy, gdy
szczegółowy opis czynu został zawarty w części wstępnej wyroku, jest natomiast
niedopuszczalne, gdy część wstępna wyroku nie zawiera opisu czynu (por. wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 18 lutego 1985 r., II KR 18/85, niepubl. i z dnia 16 lutego
1995 r., III KRN 206/94, OSNKW 1995/56/38). Nie jest także dopuszczalne, aby
element czynu został opisany jedynie w części motywacyjnej wyroku, pozostając poza
opisem czynu przypisanego w części dyspozytywnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 9 lipca 2002 r., III KK 499/99, niepubl.).
W zaskarżonym wyroku Sądu Dyscyplinarnego brak jest opisu czynu
zarzucanego obwinionemu, co wyłączało możliwość zastosowania formuły o uznaniu
za winnego „w ramach zarzucanego czynu”. Wyrok ten nie zawiera koniecznej treści i
nie wynika z niego, za jakie konkretne przewinienie dyscyplinarne obwinionemu
sędziemu przypisano winę i wymierzono karę. Wyrok został zatem wydany nie tylko
z naruszeniem art. 413 § 1 pkt 4 i § 2 pkt 1 k.p.k. (w związku z art. 128 u.s.p.), ale
także z art. 107 § 1 u.s.p., gdyż sędzia odpowiada dyscyplinarnie w razie stwierdzenia,
że dopuścił się określonego czynu, który został zakwalifikowany jako przewinienie
dyscyplinarne. Wyrok dotknięty wskazanym uchybieniem nie mógł się więc, z
omówionych przyczyn, utrzymać.
Oczywiście, w niniejszej sprawie istotne znaczenie ma fakt prawomocnego
skazania sędziego za przestępstwo z art. 177 § 2 k.k. Fakt ten jednak nie usuwał
obowiązku dokonania bezpośredniej oceny czynu jako przewinienia dyscyplinarnego.
Ocena popełnienia przewinienia dyscyplinarnego jako czynu bezprawnego,
zawinionego i noszącego ładunek społecznej szkodliwości, dotyczącego wykonywania
służby sędziowskiej lub godności pełnionego urzędu, jest samoistna, a dany czyn musi
być „samodzielnie” ustalony oraz kwalifikowany i osądzony jako przewinienie
dyscyplinarne (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2005 r.,
SNO 24/05, OSNSD z 2005 r., poz. 11). Inne są kryteria kwalifikacji czynu jako
przewinienia dyscyplinarnego, a inne jako przestępstwa; tożsamość przedmiotu
5
postępowania karnego i dyscyplinarnego oznacza jedynie tożsamość czynu, a nie
tożsamość jego ocen prawnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2006r., I KZP 8/06, OSNKW 2006/10/118).
Jest przy tym niesporne, że w postępowaniu dyscyplinarnym znajduje odpowiednie
zastosowanie art. 8 § 1 k.p.k.
Przewinienia służbowe zawierające znamiona przestępstwa stanowią najcięższą
kategorię przewinień służbowych sędziów (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8
maja 2002 r., SNO 8/02, OSNKW 2002/9-10/85). Przy uwzględnieniu tego, co
powiedziano wyżej, w postępowaniu dyscyplinarnym konieczne jest jednak
autonomiczne ustalenie wszystkich znamion czynu stanowiącego przewinienie
dyscyplinarne, i dopiero następnie ustalenie, czy są to jednocześnie znamiona
przestępstwa. W takim ujęciu należy postrzegać kategorię „przewinień służbowych
zawierających znamiona przestępstwa”. Ma to znaczenie także, co uszło uwagi Sądu
Apelacyjnego, dla prawidłowego zastosowania art. 108 § 4 u.s.p.
Z przyczyn wcześniej przedstawionych, wobec tego, że z zaskarżonego wyroku
nie wynika, popełnienie jakiego czynu stanowiącego przewinienie dyscyplinarne,
zostało przypisane obwinionemu sędziemu, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
wyrok ten uchylił na podstawie art. 438 pkt 1 i 2 k.p.k.
W obecnym stanie sprawy brak jest podstaw do rozważania dalszych,
szczegółowych zarzutów podniesionych w odwołaniu obwinionego sędziego oraz
przedwczesne jest rozważanie zarzutów zawartych w odwołaniach Krajowej Rady
Sądownictwa i Ministra Sprawiedliwości, dotyczących jedynie rodzaju wymierzonej
kary.