Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 264/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 października 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Maria Grzelka
Protokolant Katarzyna Jóskowiak
w sprawie z powództwa B. P. – T. i T. T.
przeciwko A. J. P.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 11 października 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 4 stycznia 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz
każdego z powodów kwotę po 500 (pięćset) złotych tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego
2
Uzasadnienie
Powodowie wnieśli o nakazanie pozwanemu zaniechania prowadzenia
niezgodnej z prawem działalności w postaci świadczenia usług przedpogrzebowych
na posesji położonej w B. przy ul. T. 6 oraz o zasądzenie na ich rzecz kwoty
100.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
W uzasadnieniu powództwa podnosili, że pozwany po bezprawnej adaptacji
swego budynku, bezpośrednio sąsiadującego z ich budynkiem, w którym
zamieszkują, pomimo negatywnego rozstrzygnięcia w postępowaniu
administracyjnym, prowadzi działalność przedpogrzebową, która negatywnie
oddziałuje na nich i narusza ich dobra osobiste, w szczególności prawo do
bezpiecznego i niezakłóconego posiadania własnego miejsca, w którym
koncentrują swoje istotne sprawy życiowe. Według powodów, działalność
pozwanego naraża ich na pozostawanie w stanie ciągłego stresu, co narusza ich
zdrowie fizyczne i psychiczne.
Pozwany A. P. wnosił o oddalenie powództwa, podnosząc, że prowadzi
działalność na terenie własnej, ogrodzonej nieruchomości a także, że związek
pomiędzy tą działalnością o domniemanymi ujemnymi przeżyciami powodów jest
na tyle odległy, że nie da się go zakwalifikować jako naruszającego „nietykalność
mieszkania, rozumianą jako dobro osobiste o szczególnym charakterze, wynikające
z integralnego powiązania z przedmiotem materialnym, jakim jest mieszkanie”
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 30 czerwca 2006 r. uwzględnił w
całości powództwo co do zakazu określonego w pozwie zachowania oraz
uwzględnił częściowo, do kwoty 40.000 złotych, powództwo o zadośćuczynienie za
doznaną krzywdę.
Według ustaleń Sądu pierwszej instancji, pozwany A. P. od początku lat 80
tych prowadził w B. usługi pogrzebowe. W 1992 r. wybudował dom przy ul. T. 6, w
którym początkowo magazynował trumny. W tym samym roku powodowie nabyli
sąsiednią działkę przy ul. T. 4/1. Uczynili to po zapewnieniu pozwanego, że nie
zamierza prowadzić usług pogrzebowych w swoim domu. W 1997 r., po
3
wybudowaniu własnego domu, powodowie uzyskali informację, że pozwany podjął
starania o zmianę przeznaczenia swojego budynku, aby prowadzić w nim usługi
przedpogrzebowe. Jednocześnie, bez odpowiednich zezwoleń, przystąpił do prac
przystosowujących budynek do tej działalności, a poczynając od 1998 r. podjął
dotychczasową działalność w budynku przy ul. T. 6. Wobec sprzeciwu powodów,
jako właścicieli sąsiedniej nieruchomości, samowolne działania pozwanego nie
zostały zalegalizowane, a na przełomie 2002 i 2003 r. uprawomocniła się decyzja
administracyjna nakazująca pozwanemu przywrócenie poprzedniego sposobu
użytkowania obiektu. We wrześniu 2003 r., po zmianie przepisów prawa
budowlanego, pozwany uzyskał zezwolenie na zmianę użytkowania części budynku
mieszkalnego, obejmującej poziom parteru, na działalność handlowo usługową
polegającą na sprzedaży utensyliów pogrzebowych, wiązanek, kwiatów i wieńców.
W styczniu 2004 r. pozwany ponownie przystąpił do świadczenia usług
przedpogrzebowych. Dom przedpogrzebowy jest otwarty do godz. 22 i do tego
czasu rodziny czuwają przy zmarłych. Pogrzeby odbywają się w godzinach
popołudniowych. Obie posesje rozgranicza płot drewniany o wysokości 1,5 m. oraz
żywopłot tujowy o wysokości 3-3,5 m. Okna w pokoju dziennym i sypialni powodów
wychodzą na posesję pozwanego. Sala, w której odbywają się uroczystości
żałobne, ma okna wychodzące jedynie na działkę pozwanego. W styczniu 2003 r.
powód rozpoczął terapię u psychologa w związku z odczuwanymi dolegliwościami
w postaci smutku, lęku, rozdrażnienia, trudnościami z zasypianiem. Odczuwająca
podobne objawy powódka – lekarz neurolog, stosowała jedynie leczenie
farmakologiczne. Powołani przez Sąd biegli z zakresu psychologii i psychiatrii
a także psychologii klinicznej stwierdzili wystąpienie u powodów zaburzeń
nerwicowych, uwarunkowanych sytuacyjnie na skutek chronicznego stresu
związanego z działalnością domu pogrzebowego. Źródłem stresu powodów jest
bezpośrednie sąsiedztwo domu pogrzebowego i tylko jego wyeliminowanie może
odwrócić stwierdzone zaburzenia.
W ramach tych ustaleń faktycznych Sąd uznał, że działalność pozwanego
w zakresie usług przedpogrzebowych, w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca
zamieszkania powodów, narusza ich dobra osobiste w postaci prawa do
spokojnego, niezakłóconego mieszkania, prawo do odpoczynku, do życia w sposób
4
zgodny z własnym życzeniem, a także jedno z podstawowych dóbr
osobistych, jakim jest zdrowie człowieka. Jednocześnie wskazano, że działania
pozwanego mają bezprawny charakter, albowiem zmiana sposobu użytkowania
obiektu na prowadzenie usług przedpogrzebowych nie zastała zalegalizowana.
Z tych przyczyn Sąd Okręgowy w B. uwzględnił powództwo co do zakazania
pozwanemu prowadzenia usług przedpogrzebowych na nieruchomości przy ul. T. 6
w B., położonej w bezpośrednim sąsiedztwie z nieruchomością powodów. Za
odpowiednią do rozmiaru i intensywności doznanych przez powodów krzywd Sąd
uznał kwotę 40.000 złotych.
W wyniku rozpoznania apelacji obu stron Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że obniżył zasądzoną kwotę zadośćuczynienia do 10.000
złotych i oddalił apelację pozwanego w pozostałej części. Apelacja powodów
została oddalona w całości.
Sąd Apelacyjny podzielił w całości zarówno ocenę prawną, jak i ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji. Podniósł, że na stronie pozwanej ciążył
obowiązek wykazania, że jego działanie było bezprawne. Pozwany nie sprostał
temu obowiązkowi, a materiał dowodowy wykazał, że zmiana przeznaczenia
sposobu użytkowania budynku została dokonana sprzecznie ze stosownymi
decyzjami organów administracyjnych.
Powodowie sprecyzowali dobra osobiste, które stanowią przedmiot ochrony
w niniejszym postępowaniu; obejmują one: zdrowie, prawo do własnego życia
prywatnego i rodzinnego, do życia zgodnie z własnym życzeniem, prawo do
spokojnego mieszkania, odpoczynku, poczucia bezpieczeństwa. Dobra te mieszczą
się w otwartym katalogu dóbr osobistych ujętych w art. 23 k.c., a ochrona przed
naruszającymi je działaniami, określanymi jako immisje niematerialne, jest objęta
hipotezą art. 24 k.c.
Pozwany po wybudowaniu domu w bezprawny sposób dokonał zmiany jego
przeznaczenia i nie zalegalizował swoich działań. Przywoływane przez niego prawo
swobody działalności gospodarczej nie może być postrzegane jako prawo do
działalności zgodnie z własnym pomysłem, w dowolnym miejscu, bez konieczności
liczenia się ze zdaniem innych.
5
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, jakkolwiek zostały spełnione przesłanki z art.
448 k.c., warunkujące uwzględnienie żądania zasądzenia odpowiedniej kwoty
tytułem zadośćuczynienia, to jednak wysokość przyznanego na tej podstawie
świadczenia była nadmiernie wygórowana.
Od wyroku Sądu drugiej instancji skargę kasacyjną wniósł pozwany.
Zaskarżył wyrok w całości na obu podstawach wymienionych w art. 3983
§ 1 k.p.c.
Obraza art. 233 § 1 k.p.c. miała polegać na dowolnym uznaniu, że działalność
pozwanego w zakresie usług pogrzebowych była w znacznym stopniu uciążliwa
i ma bezprawny charakter, pomimo załączenia do akt decyzji administracyjnej
z dnia 20 grudnia 2005 r. przyjmującej zgłoszenie pozwanego na zmianę
przeznaczenia budynku przy ul. T 6; działania pozwanego skutkowały naruszeniem
dóbr osobistych; usytuowanie domu pogrzebowego w bezpośrednim sąsiedztwie
posesji powodów jest uciążliwe; na skutek działalności pozwanego powodowie
doznali krzywdy, podczas gdy nie sposób przyjąć, aby działalność domu
pogrzebowego powodowała u przeciętnego człowieka dolegliwości fizyczne
i psychiczne. Zdaniem skarżącego, Sąd naruszył art. 321 § 1 k.p.c. przez
wyrokowanie w przedmiocie żądania , którego powodowie nie zgłosili. Z przepisów
prawa materialnego zostały wymienione w skardze kasacyjnej art. 23, 24 oraz art.
448 k.c. Do naruszenia pierwszego z nich miało dojść przez błędną wykładnię
i uznanie, że odpoczynek, dobre samopoczucie oraz poczucie bezpieczeństwa
naruszone sąsiedztwem domu pogrzebowego stanowią dobra osobiste podlegające
ochronie z art. 24 k.c. w sytuacji, gdy nie sposób wywieść odpowiadających im
praw podmiotowych. W skardze kasacyjnej zarzuca się błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie art. 24 k.c. wobec uznania, że wpływ domu
pogrzebowego na samopoczucie powodów, zachwianie ich poczucia
bezpieczeństwa i swobody we własnym domu i wokół niego, jest naruszeniem dóbr
osobistych powodów a generalny zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jest
odpowiednim środkiem do usunięcia skutków tego naruszenia, podczas gdy
zakłady pogrzebowe funkcjonują w Polsce a ich działalność jest nie tylko
społecznie akceptowana, ale nawet pożądana. Niewłaściwe zastosowanie art. 24
k.c. pozwany łączy także z uznaniem, że działalność zakładu pogrzebowego nosi
6
znamiona bezprawności mimo, iż posiada on stosowne zezwolenia na jej
prowadzenie.
Na tej podstawie pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest nieskuteczny, albowiem jest
niedopuszczalny i wadliwie sformułowany w skardze kasacyjnej.
Art. 3983
§ 3 k.p.c., który wyłącza z podstaw skargi kasacyjnej zarzuty
dotyczące ustalenia faktów i oceny dowodów, wyłącza zarazem możliwość oparcia
skargi kasacyjnej na zarzucie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. „przez dowolne
uznanie” istnienia określonych okoliczności. Tak można nazwać zarzucaną
w skardze kasacyjnej wadliwość zastosowania art. 233 § 1 k.p.c., która miała
polegać na dowolnym uznaniu, że działalność pozwanego w zakresie świadczenia
usług pogrzebowych jest uciążliwa w znacznym stopniu, że usytuowanie w domu
mieszkalnym domu pogrzebowego w bezpośrednim sąsiedztwie posesji powodów
skutkowało naruszeniem ich dóbr osobistych, a w końcu, że na skutek działalności
pozwanego powodowie doznali krzywdy. Skonstruowana w ten sposób podstawa
skargi kasacyjnej musi być uznana za bezzasadną. Uzasadnienie poszczególnych
rodzajów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazuje jednoznacznie, że skarżącemu
nie chodzi o kwestionowanie samych ustaleń faktycznych, ale ocenę faktów, które
miały doprowadzić do błędu w subsumcji jako jednej z postaci naruszenia prawa
materialnego, objętą podstawą kasacyjną z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.. Prawidłowe
odniesienie abstrakcyjnej normy prawa materialnego do ustalonego stanu
faktycznego, czyli właściwe skonfrontowanie okoliczności faktycznych z hipotezą
normy prawnej i poddanie jej ocenie prawnej na podstawie treści tej normy, jest
bowiem zastosowaniem prawa materialnego (por. uzasadnienie wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 25 marca 1999 r. III CKN 206/98, OSNC 1999/10/183).
Sprowadzenie tak skonstruowanego zarzutu na grunt naruszeń przepisów
postępowania pozbawia go jakiegokolwiek znaczenia jako podstawy zaskarżenia
z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
7
Pozostając jeszcze przy tej samej podstawie skargi kasacyjnej, należy
zwrócić uwagę na to, że wskazane w jej granicach przepisy art. 233 § 1 i 321 § 1
k.p.c. normują postępowanie przed Sądem pierwszej instancji. Chociaż nie można
wykluczyć ich odpowiedniego zastosowania (art. 391 § 1 k.p.c.) do postępowania
przed Sądem drugiej instancji, który jest uprawniony, pod pewnymi warunkami
(por. art. 381 k.p.c.), do uzupełnienia postępowania dowodowego i może dokonać
odmiennej oceny przeprowadzonych dowodów, to jednak, kiedy skarżący
w skardze kasacyjnej uchybienia treści art. 233 § 1 i 321 § 1 k.p.c. przypisuje
wyłącznie Sądowi pierwszej instancji, to musi wtedy wykazać, że Sąd Apelacyjny
z uchybieniem przepisów regulujących postępowanie odwoławcze nie uwzględnił
tego uchybienia, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (zob. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2002 sygn. akt III CKN 384/99 system
informacji prawniczej lex 57228 ).
Skarga kasacyjna pozwanego nie spełnia tych wymagań.
W związku z zarzutem wyrokowania przez Sąd w przedmiocie żądania,
którego powodowie nie zgłosili, należy podnieść, iż powodowie konsekwentnie,
aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji (k - 667 akt) domagali się
zakazania pozwanemu świadczenia usług przedpogrzebowych na posesji przy ul.
T. 6 w B. Dlatego zamieszczenie w sentencji rozstrzygnięcia odpowiadającego
żądaniu jest zgodne z prawem procesowym i z całą pewnością nie stanowi
naruszenia zakazu wychodzenia poza granice żądania, wynikającego z art. 321 § 1
k.p.c. Mylne zinterpretowanie żądania powodów przez Sąd drugiej instancji w
jednym tylko fragmencie pisemnych motywów, jako zmierzającego do usunięcia
skutków naruszeń dokonanych przez pozwanego (k - 796), pozostało bez wpływu
na wynik sprawy.
Skoro kasacyjna podstawa naruszenia przepisów postępowania okazała się
nieuzasadniona, to stosownie do treści art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przy
rozpoznaniu zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego jest związany
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku.
Zarówno w literaturze, jak i judykaturze sporne jest zagadnienie, czy art. 144
k.c. obejmuje tzw. immisje pośrednie niematerialne (por. uchwały Sądu
8
Najwyższego: z dnia 4 marca 1975 r. III CZP 89/74 OSNC 1976/1/7, z dnia
21 marca 1984 r. III 4/84 OSNC 1984/10/171, wyroki: z dnia 28 grudnia 1979 r.
III CRN 249/79 OSNC 1980/7-8/144, z dnia 22 listopada 1985 r. II CR 149/85
OSNC 1986/10/162 oraz postanowienia: z dnia 18 października 1967 r. II CZ 92/67
OSP 1970/2/36, z dnia 22 listopada 1985 r., II CR 149/85 OSNC 1986/10/162,
z dnia 19 grudnia 2002 r., V CZ 162/02 OSNC 2004/2/31 i z dnia 20 października
2006 r. IV CZ 69/06 nie publ.). Gdyby tak określić hipotezę przepisu regulującego
stosunki sąsiedzkie, wyłania się kolejne zagadnienie, czy w każdym przypadku
immisji niematerialnych z art. 144 k.c., które oddziałują na dobra osobiste innej
osoby, a występują w związku z korzystaniem z sąsiednich nieruchomości, art. 24
k.c. może być normą właściwą dla dochodzenia roszczenia o zaniechanie immisji.
Na tak postawione pytanie można odpowiedzieć twierdząco. Skoro hipotezą art. 24
k.c. objęte są każde bezprawne działania zagrażające lub naruszające cudze dobra
osobiste, bez względu na okoliczności faktyczne, na tle których dochodzi do
zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych, to norma art. 24 k.c. może stanowić
podstawę ochrony także wtedy, gdy do zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych
dochodzi na skutek pośredniego oddziaływania, pozostającego w związku
z korzystaniem z sąsiedniej nieruchomości. Nie można wobec tego wykluczyć,
że w określonych sytuacjach hipotezy art. 144 k.c. w związku z art. 222 § 2 k.c.
i art. 24 k.c. będą się krzyżować. Wówczas przy rzeczywistym zbiegu roszczeń,
prawo jego wyboru przysługuje stronie dochodzącej ochrony.
Powodowie tego wyboru dokonali i wystąpili przeciwko pozwanemu
z żądaniem zaniechania świadczenia usług przedpogrzebowych na podstawie art.
24 § 1 k.c., a dalej konsekwentnie, na podstawie art. 448 k.c., domagali się
przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę
doznaną w związku z naruszeniem ich dóbr osobistych.
W ustawie brak jest definicji dóbr osobistych zaś najbliższy tej problematyce
art. 23 k.c. wylicza tylko, nietaksatywnie, pewne ważkie, niemajątkowe dobra,
którym przysługuje ochrona. Ten otwarty katalog obejmuje wprost z ustawy:
zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek,
tajemnice korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową,
artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską. Poza wyliczonymi w art. 23 k.c. mogą
9
istnieć także inne dobra osobiste, korzystające z ochrony na tym samym poziomie.
Jak słusznie podnosi się w literaturze, w każdej sprawie z art. 23 i 24 k.c.
niezbędne jest sprecyzowanie dobra osobistego, które stanowi przedmiot ochrony,
ponieważ jego charakter wyznacza kierunek oceny całokształtu okoliczności
sprawy. Chodzi przy tym nie tylko o elementy stanu faktycznego i podstawę
jurydyczną zaistniałego sporu, ale także o system wartości powszechnie
uznawanych, dopełniający treści praw podmiotowych przysługujących jednostce.
Powodowie dochodząc zaniechania przez pozwanego działalności w postaci usług
przedpogrzebowych na sąsiedniej nieruchomości wskazali jako przedmiot ochrony:
prawo do nietykalności mieszkania oraz zdrowie. Obie kategorie praw osobistych
zawarte są w katalogu dóbr osobistych człowieka zamieszczonym w art. 23 k.c.
Są to prawa bezwzględne, skuteczne wobec wszystkich innych osób.
Na gruncie art. 23 k.c. prawo do zachowania nietykalności mieszkania nie
oznacza wyłącznie prawa do ochrony przed bezpośrednią ingerencją w sferę
fizycznego korzystania z mieszkania ale chroni także przed bezprawnym
wtargnięciem w sferę określonego stanu psychicznego i emocjonalnego, jaki daje
każdemu człowiekowi poczucie bezpiecznego i niezakłóconego posiadania miejsca,
w którym koncentruje swoje istotne sprawy życiowe i chroni swoją prywatność.
Tej trafnej wykładni dobra osobistego jakim jest nietykalność mieszkania dokonał
Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 grudnia 2000 r. sygn. akt I ACa
910/00 OSA 2002/2/11. Dlatego nie można podzielić odmiennego stanowiska
skarżącego, podważającego generalnie możliwość konstruowania dobra
osobistego podlegającego ochronie z art. 24 w związku z sąsiedztwem domu
pogrzebowego. Wskazane w skardze kasacyjnej prawo do odpoczynku oraz
poczucie bezpieczeństwa, które uwzględnił Sąd drugiej instancji, stanowią
powszechne uznane wartości dopełniające treść prawa osobistego określanego
jako nietykalność mieszkania.
Przedmiotem ochrony, poza nietykalnością mieszkania, jest także zdrowie,
wymienione w art. 23 k.c. na pierwszym miejscu. Jak wynika z ustaleń Sądu
poczynionych w oparciu o opinie biegłych, u powodów występują zaburzenia
nerwicowe związane z działalnością domu pogrzebowego. Są to, według biegłych,
skutki doświadczanego zakłócenia w funkcjonowaniu somatycznym i psychicznym
10
powodów, a w konsekwencji obniżenia sprawności ich układu neuro-
immunologicznego ujawniającego się w większej podatności na choroby.
Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 24 k.c. we wszystkich
aspektach przytoczonych w skardze kasacyjnej.
Skarżący sprzeciwia się uznaniu, że działalność domu pogrzebowego
wpływa na samopoczucie powodów, prowadzi do zachwiania ich poczucia
bezpieczeństwa i swobody we własnym domu i wokół niego i to pomimo
akceptowanej społecznie działalności zakładów pogrzebowych. Poczynione
w sprawie ustalenia faktyczne prowadzą jednak do odmiennych wniosków,
prawidłowo sformułowanych w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku.
Powodowie zamieszkując obok posesji, na której pozwany prowadził zakład
pogrzebowy stawali się mimo woli świadkami rytuałów pogrzebowych. To zawężało
ich przeżycia emocjonalne do emocji negatywnych. Częste konfrontowanie
ze śmiercią, rozpaczą i cierpieniem utrudniało przeżywanie radości dnia
codziennego, zarówno w gronie rodzinnym jak i w gronie znajomych. Dlatego
należy uznać prawo powodów do ochrony przed tego rodzaju wtargnięciem w sferę
ich stanu psychicznego i emocjonalnego.
Jak wskazano wyżej, Sąd Najwyższy jest związany dotychczasowymi
ustaleniami faktycznymi. Do sfery faktów należy stwierdzenie, że pozwany nie
zalegalizował samowoli, jaką było prowadzenie usług pogrzebowych w domu
mieszkalnym położonym w B. przy ul. T. 6. Dlatego bezzasadny jest zarzut, iż
wykonywana w ten sposób działalność pozwanego pozbawiona była cech
bezprawności.
Ponieważ pozwany przypisuje decydujące znaczenie uzyskanym
zezwoleniom i decyzjom dotyczącym jego działalności gospodarczej, należy
zwrócić uwagę na kilka istotnych okoliczności.
Dysponowanie przez podmiot dopuszczający się naruszenia cudzych dóbr
osobistych zezwoleniem na prowadzenie określonej działalności nie wyłącza
bezprawności jego działania, a ocena naruszeń, będących podstawą roszczenia
z art. 24 k.c., należy do Sądu (podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 10 lutego 2004 r. sygn. akt IV CK 454/02, system informacji prawniczej lex
11
175937, co do relacji pomiędzy decyzją administracyjną określającą sposób
korzystania z pomieszczeń w budynku znajdującym się na nieruchomości, z której
pochodzą immisje przyjmując, że istnienie opisanej decyzji nie wyłącza
automatycznie możliwości dokonania przez sąd ustaleń i ocen, czy sposób
wynikający z decyzji nie zakłóca korzystania z nieruchomości sąsiednich ponad
przeciętna miarę wynikającą z art. 144 k.c.).
Zakazanie prowadzenia działalności gospodarczej ze względu na
niedopuszczalne uciążliwości, prowadzące do naruszenia dóbr osobistych osób
korzystających z sąsiednich nieruchomości nie pozostaje w sprzeczności z zasadą
swobody działalności gospodarczej, albowiem odnosi się do ściśle określonego
miejsca wykonywania działalności.
W końcu, gdyby pomimo związania dotychczasowymi ustaleniami
faktycznymi, przez chwilę założyć, iż pozwany zgłosił stosownie do treści art. 71
ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane w brzmieniu obowiązującym
od dnia 31 maja 2004 r. (patrz art. 1 ustawy zmieniającej Dz. U. z 2005 r. Nr 163,
poz. 1364) zmianę sposobu użytkowania budynku mieszkalnego, to wówczas
należałoby mieć na uwadze, że właściwy organ administracji bada jedynie, czy
zamierzona zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części
może spowodować niedopuszczalne utrwalenie lub zwiększenie ograniczeń lub
uciążliwości dla sąsiednich terenów (art. 71 ust. 5 pkt 3 lit d ustawy). Poza sferą
badania w tym postępowaniu administracyjnym jest utrwalenie bądź zwiększenie
uciążliwości, jakie mogą objąć osoby korzystające z terenów sąsiednich, na skutek
zmiany dotychczasowego sposobu użytkowania budynku mieszkalnego,
w szczególności, czy planowana zmiana sposobu użytkowania budynku nie
narusza cudzych dóbr osobistych. Dlatego nawet skuteczne zgłoszenie
właściwemu organowi zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego
nie pozbawia z góry sądu możliwości dokonywania ustaleń w tym zakresie i nie
wyłącza ustalenia, że użytkowanie obiektu budowlanego zgodnie ze zgłoszoną
zmianą narusza określone dobra osobiste osób korzystających z nieruchomości
sąsiednich.
12
Nie zasługuje na uwzględnienie ostatni podniesiony w skardze kasacyjnej
zarzut błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 448 k.c., który opiera się
na bezzasadnych – jak wykazano – twierdzeniach, że sąsiedztwo domu
pogrzebowego nie wywołuje u przeciętnego człowieka silnych uczuć i nie wiąże się
z odczuwaniem cierpienia. Niewątpliwie negatywne oddziaływania jakie wiążą się
z wieloletnim, codziennym funkcjonowaniem zakładu pogrzebowego stanowią
wystarczającą podstawę do uznania istnienia po stronie powodów poczucia
krzywdy, które może złagodzić zadośćuczynienie pieniężne przyznane na
podstawie art. 448 k.c.
Z tych względów, wobec braku uzasadnionych podstaw skargi kasacyjnej
Sąd Najwyższy orzekł jak wyżej na podstawie art. 39814
k.p.c. rozstrzygając
o kosztach postępowania na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
oraz art. 391 § 1 k.p.c.