Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 16 LISTOPADA 2007 R.
SNO 76/07
Zważywszy na skutki prawne decyzji o wszczęciu postępowania
dyscyplinarnego, moment jego wszczęcia musi być wyraźnie określony, a
określenie to wyraża się przez wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania
dyscyplinarnego.
Rzecznika dyscyplinarnego nie zwalnia od obowiązku wydania takiego
postanowienia okoliczność, że podmiotem postępowania dyscyplinarnego jest
sędzia, a więc osoba o najwyższych kwalifikacjach z zakresu znajomości
przepisów prawa, i można by przypuszczać, że dokonanie przez rzecznika innych
czynności procesowych, mogących nastąpić, zgodnie z przepisami ustawy –
Prawo o u.s.p., dopiero po podjęciu decyzji o wszczęciu postępowania, uzmysłowi
osobie, przeciwko której toczy się postępowanie, że właśnie je wszczęto. Przyjęcie
takiego założenia niweczyłoby gwarancyjny charakter wymienionych wyżej
przepisów ustawy. Sędzia, przeciwko któremu ma się toczyć postępowanie
dyscyplinarne musi wiedzieć, bez cienia wątpliwości, od kiedy stał się osobą
obwinioną o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego. Dniem wszczęcia takiego
postępowania jest dzień wydania postanowienia o wszczęciu postępowania
dyscyplinarnego.
Przewodniczący: sędzia SN Wiesław Błuś (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Barbara Myszka, Antoni Górski.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem sędziego
Sądu Okręgowego – Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego oraz
protokolanta po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2007 r. sprawy sędziego Sądu
Rejonowego w związku z odwołaniem obwinionego od wyroku Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego z dnia 28 czerwca 2007 r., sygn. akt (...)
u c h y l i ł zaskarżony w y r o k i s p r a w ę p r z e k a z a ł Sądowi
Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu d o p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a .
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 28 czerwca 2007 r., sygn.
akt (...), uznał sędziego Sądu Rejonowego za winnego tego , że „w okresie od 7
listopada 2003 r. do 16 grudnia 2005 r. w A., pełniąc funkcję Przewodniczącego II
Wydziału Karnego Sądu Rejonowego, nie dopełnił obowiązku kontroli prawidłowości
2
i terminowości wykonania wyroku w sprawie II K 709/96, którym Marek P. skazany
został na karę 4 lat pozbawienia wolności, nie podejmując czynności mających na celu
ustalenie, czy nadal istnieją okoliczności uzasadniające zawieszenie postępowania
wykonawczego, mimo iż mógł i powinien przypuszczać, że brak było okoliczności
uzasadniających zawieszenie postępowania wykonawczego”, tj. popełnienia
przewinienia służbowego określonego w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) i za to
wymierzył mu karę dyscyplinarną usunięcia z zajmowanej funkcji. Jednocześnie Sąd
pierwszej instancji na podstawie art. 17 § 1 k.p.k. w zw. z art. 108 § 1 ustawy – Prawo
o ustroju sądów powszechnych umorzył postępowanie o 8 czynów objętych
wnioskiem o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej.
Odwołanie od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego złożył
obwiniony sędzia i zarzucając temu orzeczeniu:
„1. obrazę przepisów prawa procesowego mogącą mieć wpływ na treść wyroku,
a to:
1) art. 4, 7, 410, 424 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 128 ustawy – Prawo o u.s.p.
przez nie odniesienie się do wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie, w tym
dokumentu w postaci „kontrolki spraw zawieszonych” i wyjaśnień obwinionego, i nie
rozważenie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, co w konsekwencji
doprowadziło do niezasadnego wnioskowania o popełnieniu przewinienia
dyscyplinarnego opisanego w sentencji zaskarżonego wyroku,
2) art. 4, 7, 410, 424 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 128 ustawy – Prawo o u.s.p.
przez przyjęcie bezdowodowej tezy, że obwiniony mógł i powinien posiadać wiedzę,
że brak było okoliczności uzasadniających zawieszenie postępowania,
a ponadto:
3) art. 108 § 1 w zw. z art. 114 § 1 i 2 ustawy – Prawo o u.s.p. przez błędną ich
wykładnię i w konsekwencji niezasadne przyjęcie, że czynności Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania
dyscyplinarnego w dniu 21 marca 2007 roku przerwały bieg przedawnienia, a tym
samym wadliwe określenie czasu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego”,
wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez uniewinnienie, ewentualnie o
uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
W toku rozprawy odwoławczej przed Sądem Najwyższym – Sądem
Dyscyplinarnym Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Okręgowego
wniósł o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy, a obrońca obwinionego sędziego
poparł zarzuty i wnioski zawarte w odwołaniu obwinionego.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
3
Odwołanie obwinionego sędziego jest zasadne, w szczególności gdy podnosi
zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 108 § 1 w zw. z art. 114 § 1 i 2
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (zwanej dalej u.s.p.). Zasadność tego
zarzutu ma decydujące znaczenie dla odpowiedzialności dyscyplinarnej obwinionego
sędziego, bowiem zakreśla ramy czasowe, w których można rozważać czy sędzia ten
popełnił zarzucany mu czyn.
Zgodnie z treścią art. 108 § 1 u.s.p. nie można wszcząć postępowania
dyscyplinarnego wobec sędziego, jeżeli od chwili czynu upłynęły 3 lata. Zachodzi
zatem konieczność ustalenia momentu od którego zaczyna biec wymieniony wyżej 3-
letni termin oraz daty wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. Sąd Apelacyjny –Sąd
Dyscyplinarny w zaskarżonym wyroku przyjął, że datą wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego w rozpoznawanej sprawie był dzień 29 sierpnia 2006 r. (k. 324) i w
konsekwencji tego uznał obwinionego sędziego za winnego przewinienia służbowego,
które miało mieć miejsce w dniach od 7 listopada 2003 r. do 16 grudnia 2005 r.
Ustalona data wszczęcia postępowania dyscyplinarnego jest, zdaniem Sądu
Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, błędna. Jak wynika z treści art. 114 § 1 u.s.p.
rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie uprawnionego
podmiotu lub też z własnej inicjatywy. Podjęcie tych czynności nie jest wszczęciem
postępowania dyscyplinarnego, bowiem aby to nastąpiło koniecznym jest ustalenie
przez prowadzącego te czynności, że zachodzą podstawy do jego wszczęcia. Dopiero
po dokonaniu takiego ustalenia rzecznik dyscyplinarny wszczyna postępowanie
dyscyplinarne i przedstawia sędziemu na piśmie zarzuty – zdanie pierwsze § 2 art. 114
u.s.p. Wszczęcie tego postępowania ma istotne znaczenie w postępowaniu dotyczącym
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, ponieważ ustawodawca uzależnił od
momentu podjęcia tej decyzji procesowej szereg wyraźnie określonych skutków. I tak,
obok wymienionego już przedawnienia określonego w art. 108 § 1 u.s.p., dopiero po
wszczęciu postępowania dyscyplinarnego można przedstawić sędziemu zarzuty (art.
114 § 2 u.s.p.) , sędzia ten może, jako obwiniony, ustanowić obrońcę (art. 113 u.s.p. ),
ma też prawo w terminie czternastu dni złożyć wyjaśnienia i zgłosić wnioski o
przeprowadzenie dowodów i wreszcie sąd dyscyplinarny może zawiesić w
czynnościach służbowych sędziego, przeciwko któremu wszczęto postępowanie
dyscyplinarne (art. 129 § 1 u.s.p.). Zważywszy na wymienione skutki prawne decyzji
o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego, moment jego wszczęcia musi być
wyraźnie określony, a określenie to wyraża się przez wydanie postanowienia o
wszczęciu postępowania dyscyplinarnego. Nie zwalnia rzecznika dyscyplinarnego od
obowiązku wydania takiego postanowienia okoliczność, że podmiotem postępowania
dyscyplinarnego jest sędzia, a więc osoba o najwyższych kwalifikacjach z zakresu
znajomości przepisów prawa, i można by przypuszczać, że dokonanie przez rzecznika
dyscyplinarnego innych czynności procesowych, mogących nastąpić, zgodnie z
4
przepisami u.s.p., dopiero po podjęciu decyzji o wszczęciu postępowania, uzmysłowi
osobie przeciwko której toczy się postępowanie, że oto właśnie je wszczęto. Zdaniem
Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego przyjęcie takiego założenia niweczyłoby
gwarancyjny charakter wymienionych wyżej przepisów ustawy. Sędzia przeciwko
któremu ma się toczyć postępowanie dyscyplinarne musi wiedzieć, bez cienia
wątpliwości, od kiedy stał się osobą obwinioną o popełnienie przewinienia
dyscyplinarnego. A dniem wszczęcia takiego postępowania jest dzień wydania
postanowienia o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego.
W rozpoznawanej sprawie Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu
Okręgowego, postanowieniem z dnia 14 marca 2006 r., podjął czynności
dyscyplinarne w trybie art. 114 § 1 u.s.p. (k. 13). Następnie, po przeprowadzeniu
szeregu czynności, postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2006 r., postanowił przedstawić
sędziemu Sądu Rejonowego zarzut popełnienia przewinienia służbowego (k. 129), a w
dniu 7 września 2006 r. skierował do Sądu pierwszej instancji wniosek o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny postanowieniem z dnia
28 września 2006 r. przekazał sprawę przeciwko sędziemu – Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego „w celu usunięcia istotnych braków czynności wyjaśniających”.
Wprawdzie w orzeczeniu tym Sąd nie wskazał wprost na brak postanowienia o
wszczęciu postępowania dyscyplinarnego, to jednak uznał, że „przeprowadzone (...)
postępowanie przeddyscyplinarne (podkr. SN-SD) nie czyni zadość postulatowi
płynącemu z art.297 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.” (k. 144 v). I dopiero
wykonując czynności nakazane przez Sąd, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla
okręgu Sądu Okręgowego dostrzegł brak decyzji procesowej dotyczącej zainicjowania
postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu. Dlatego w dniu 21 marca 2007 r.
wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu
Sądu Rejonowego (k. 191). Okoliczności przedstawione wyżej uszły uwadze Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, który rozpoznając wniosek Rzecznika
Dyscyplinarnego z dnia 5 kwietnia 2007 r. pominął ten fakt, stwierdzając, jak już
wspomniano, że postępowanie dyscyplinarne wszczęto w dniu 29 sierpnia 2006 r.
Przyjęcie zatem, iż postępowanie dyscyplinarne zostało wszczęte w dniu 21 marca
2007 r., powoduje konieczność dokonania ponownej analizy obowiązujących w czasie,
w którym możliwe jest prowadzenie postępowania dyscyplinarnego przeciwko
obwinionemu, przepisów dotyczących obowiązków spoczywających na
przewodniczącym wydziału w zakresie kontroli prawidłowości i terminowości
wykonania orzeczeń oraz oceny postępowania obwinionego i jego ewentualnej
odpowiedzialności za przewinienie służbowe.
Z tych względów należało, zdaniem Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego,
uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
5
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny rozpoznając ponownie sprawę uwzględni
termin wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu Sądu
Rejonowego, zważywszy na treść art. 108 u.s.p. oraz dokona ponownej oceny
postępowania obwinionego sędziego w oparciu o całokształt zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego.