Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 121/07
POSTANOWIENIE
Dnia 11 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa B. L.-S.
przeciwko S. H.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 stycznia 2008 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 16 lipca 2007 r., sygn. akt II Ca (…), dotyczące odrzucenia skargi kasacyjnej,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 14 maja 2007 r. Sąd Okręgowy w W. odrzucił wniesioną
w dniu 2 maja 2007 r. skargę kasacyjną powódki z powodu nie uiszczenia opłaty
podstawowej.
Pełnomocnik powódki złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej. Wyjaśniając uchybienie terminu do uiszczenia opłaty podstawowej wskazał,
że w dniu 23 marca 2007 r. otrzymał zawiadomienie o wyznaczeniu go pełnomocnikiem
z urzędu powódki, a zatem termin do wniesienia skargi kasacyjnej rozpoczął bieg od tej
daty i upłynął w dniu 23 maja 2007 r. W tym okresie pełnomocnik był chory i przebywał
na zwolnieniu lekarskim, a więc nieuiszczenie w terminie opłaty podstawowej od skargi
kasacyjnej było przez niego niezawinione. Do wniosku załączył zwolnienie lekarskie
obejmujące okres od 21 do 28 maja 2007 r.
2
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 lipca 2007 r. Sąd Okręgowy w W.
odrzucił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej i odrzucił
skargę kasacyjną.
Odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu uzasadnił tym, że po pierwsze
niedopuszczalny był wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej,
skoro została ona wniesiona w terminie, a jedynie należna od niej opłata nie została
uiszczona w terminie, a zatem stronie przysługiwał wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia opłaty od skargi kasacyjnej, nie zaś wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej, który jako niedopuszczalny podlegał odrzuceniu. Po wtóre
Sąd Okręgowy stwierdził, że błędny jest pogląd skarżącego, iż termin do wniesienia
skargi kasacyjnej rozpoczął bieg dopiero od powiadomienia pełnomocnika powódki o
wyznaczeniu go adwokatem z urzędu. Zgodnie z art. 3985
§ 1 k.p.c. termin ten
rozpoczął bieg od dnia doręczenia powódce odpisu wyroku Sądu drugiej instancji z
uzasadnieniem, co nastąpiło w dniu 1 marca 2007 r., a zatem termin do wniesienia
skargi kasacyjnej rozpoczął bieg od tego dnia i upłynął w dniu 2 maja 2007 r. Wniosek o
przywrócenie terminu powinien wskazywać usprawiedliwione przyczyny uchybienia
temu terminowi, a skoro tak nie jest i wniosek nie dotyczy czynności procesowej, której
terminowi dokonania pełnomocnik uchybił, jako niedopuszczalny podlega odrzuceniu na
podstawie art. 171 w zw. z art. 168 § 2 k.p.c., a w konsekwencji odrzuceniu podlega
także skarga kasacyjna na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu obejmującym powyższe postanowienie w całości pełnomocnik
powódki zarzucił brak podstaw do odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu jak
również wskazał, że wniosek ten był uzasadniony i wnosił o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Prawomocnym postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2007 r. Sąd Okręgowy
odrzucił, jako niedopuszczalne, zażalenie w zakresie dotyczącym punktu pierwszego
zaskarżonego postanowienia o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 380 k.p.c., który na podstawie art. 3941
w zw. z art. 39821
k.p.c. ma
zastosowanie także w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym, Sąd ten
na wniosek strony rozpoznaje również te postanowienia Sądu drugiej instancji, które nie
podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie zaskarżone
zażaleniem. Wprawdzie w zażaleniu brak jednoznacznego wniosku o rozpoznanie przez
3
Sąd Najwyższy także postanowienia Sądu drugiej instancji o odrzuceniu wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, jednak z uwagi na to, że
większość zarzutów zażalenia dotyczy tego rozstrzygnięcia, Sąd Najwyższy uznał, że w
istocie wniosek taki w sposób dorozumiany został złożony.
W pierwszej kolejności zatem należy rozważyć zasadność odrzucenia przez Sąd
drugiej instancji wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej.
Jako jedną z przyczyn odrzucenia wniosku Sąd wskazał jego niedopuszczalność
stwierdzając, że powódce służył wniosek o przywrócenie terminu do uzupełnienia braku
skargi w postaci opłaty sądowej, a nie wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia
skargi, która została wniesiona w terminie.
W tym przedmiocie w orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane są dwa
różne stanowiska. Pierwsze przyjmujące, że stronie służy wniosek o przywrócenie
terminu do uzupełnienia braków środka odwoławczego, w szczególności do uiszczenia
opłaty sądowej wskazuje, iż skoro obowiązek uiszczenia opłaty od środka
odwoławczego został uregulowany w odrębnych przepisach, należy uznać go za
czynność procesową odrębną od czynności wniesienia środka odwoławczego, a zatem
stronie, która wniosła w terminie środek odwoławczy, a uchybiła terminowi do uiszczenia
opłaty służy, zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c., wniosek o przywrócenie terminu do dokonania
tej czynności procesowej, której uchybiła, a więc o przywrócenie terminu do uiszczenia
opłaty, a nie do wniesienia środka odwoławczego (porównaj między innymi wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 lipca 1979 r. IV CR 232/79, OSNC 1980/1/16)).
Przeważa jednak pogląd przeciwny, wyrażony przez Sąd Najwyższy między
innymi w orzeczeniach z dnia 6 listopada 1950 r. ŁC 549/50 (OSN 1951/1/30), z dnia 12
lipca 1957 r. I CZ 131/57( OSPiKA 1958/4/103), z dnia 2 września 1981 r. II CZ 107/81,
z dnia 7 czerwca 2002 r. IV CZ 92/02, z dnia 27 stycznia 2005 r. II UZ 48/04 oraz z dnia
22 lutego 2006 r. III CZ 4/06 (nie publ.) zwracający uwagę na to, że kodeks
postępowania cywilnego w sposób ścisły reguluje dopuszczalność, kształt oraz terminy
czynności procesowych, co sprawia, że czynność dokonana z uchybieniem stawianym
jej wymaganiom formalnym jest nieskuteczna, a w sytuacji, gdy chodzi o tzw.
wymagania konstrukcyjne, w ogóle nie staje się czynnością procesową. Środki
odwoławcze mają charakter złożony i ustawa stawia im wiele sformalizowanych
wymagań, których niespełnienie albo nieuzupełnienie w wyznaczonym terminie
powoduje, że czynność nie wywołuje związanych z nią skutków prawnych i podlega
odrzuceniu. Jak słusznie podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 stycznia
4
2005 r. II UZ 48/04, przewidziana w art. 168 § 1 k.p.c. możliwość przywrócenia terminu
do dokonania czynności procesowej, który został przekroczony, dotyczy czynności
procesowej, a nie jej elementów składowych kreujących ją lub tworzących jej formę.
Jeżeli więc sąd odrzucił środek odwoławczy z powodu niespełnienia któregoś z jego
wymagań i nieuzupełnienia braku, wniosek o przywrócenie terminu może dotyczyć
wniesienia tego środka, a nie tylko uzupełnienia jego braku. Jest tak również dlatego, że
jeśli środek odwoławczy został odrzucony, zniweczone zostały wszelkie związane z nim
skutki procesowe (porównaj między innymi uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r. III ZP 1/00, OSNC 2001/1/1). W takiej sytuacji
wniosek o przywrócenie terminu jedynie do uzupełnienia braków środka odwoławczego,
w tym uiszczenia opłaty, byłby wnioskiem bezprzedmiotowym, a przywrócenie terminu
tylko w tym zakresie, nie umożliwiłoby skutecznego wniesienia tego środka, uprzednio
odrzuconego.
Powyższe stanowisko i wspierającą je argumentację należy podzielić, nie jest
więc uzasadnione stwierdzenie Sądu Okręgowego, że powódce przysługiwał wniosek o
przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej, a nie wniosek o
przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Dlatego odrzucenie wniosku z
powodu jego niedopuszczalności pozbawione było podstaw prawnych.
To uchybienie Sądu drugiej instancji nie miało jednak wpływu na ostateczne
prawidłowe orzeczenie o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Wniosek o przywrócenie terminu
do jej wniesienia, który powinien uprawdopodabniać, że uchybienie terminu do
uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej było niezawinione przez pełnomocnika powódki,
zawierał bowiem wyjaśnienia i dowody, które w sposób oczywisty nie mogły być uznane
za usprawiedliwienie nieuiszczenia opłaty w terminie. Wskazywał na okoliczności zaszłe
w czasie, gdy już upłynął termin do wniesienia skargi kasacyjnej i uiszczenia opłaty od
niej, a więc na okoliczności bez znaczenia z punktu widzenia przesłanek z art. 168 § 1
k.p.c. Pełnomocnik powódki, błędnie wiążąc początek biegu terminu do dokonania tych
czynności z dniem powiadomienia go o wyznaczeniu go pełnomocnikiem powódki z
urzędu, błędnie także zakreślił koniec terminu, który faktycznie upływał w dniu 2 maja
2007 r., a nie w przyjętym przez niego dniu 23 maja 2007 r. (porównaj postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1997 r. II CZ 35/97, OSNC 1997/10/151 i z dnia
21 kwietnia 1997 r. II CZ 38/97, OSNC 1997/10/152). Usprawiedliwienie zatem jego
niezdolności do wniesienia opłaty w terminie z powodu choroby powinno dotyczyć
okresu do dnia 2 maja 2007 r., kiedy czynność powinna być dokonana. Złożenie
5
zwolnienia lekarskiego usprawiedliwiającego niezdolność do pracy w okresie od dnia 21
do dnia 28 maja 2007 r. w żadnym wypadku nie może być uznane za wykazanie, że
uchybienie terminu do wniesienia opłaty nastąpiło bez winy pełnomocnika, w rozumieniu
art. 168 § 1 k.p.c. Nie zachodziły przy tym podstawy do wezwania pełnomocnika
powódki do uzupełnienia wniosku w kierunku wskazanym w art. 169 § 2 k.p.c., bowiem
wniosek zawierał uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających przywrócenie
terminu, tyle, że dotyczące okresu błędnie uznanego przez pełnomocnika za istotny, a
takie uchybienie nie może być usunięte w trybie art. 130 k.p.c.
Z tych wszystkich względów wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej powódki powinien zostać oddalony, wobec nie wykazania, że uchybienie
terminu do uiszczenia opłaty podstawowej od skargi kasacyjnej było niezawinione w
rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c., co w konsekwencji prowadziłoby także do odrzucenia
skargi kasacyjnej na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
Dlatego należy uznać, że uchybienie Sądu Okręgowego polegające na
naruszeniu art. 171 k.p.c., nie miało ostatecznie wpływu na wynika sprawy, bowiem
postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej odpowiada prawu, co prowadzi do
oddalenia zażalenia jako nieuzasadnionego (art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).