Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 462/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej (…) w W.
przeciwko Krajowej Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo - Kredytowej w S.
o stwierdzenie nieważności uchwały ewentualnie ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 15 czerwca 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na rzecz strony
powodowej 180 zł (sto osiemdziesiąt) tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 15 czerwca 2007 r. oddalił apelację pozwanej
Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w S. od wyroku Sądu
Okręgowego G., którym ten Sąd ustalił, że nieważne są uchwały nr 2 i 3 zarządu
2
pozwanej z dnia 14 listopada 2003 r. zobowiązujące osoby odpowiedzialne za kontrolę
wewnętrzną i windykację w spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych do
ukończenia wymienionych w tych uchwałach szkoleń zakończonych egzaminem. U
podłoża tego rozstrzygnięcia legło stanowisko, że podjęcie tych uchwał nie mieściło się
uprawnieniach nadzorczych pozwanej, wynikających z art. 35 pkt 5 ustawy z 14 grudnia
1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1,
poz. 2 ze zm.; dalej – „ustawa s.k.o.k.”). Zdaniem Sądu Apelacyjnego dla uznania, że
podejmując te uchwały pozwana przekroczyła swoje kompetencje, w istocie
wystarczające jest odwołanie się do art. 10 ust. 2 ustawy s.k.o.k., który upoważnia Kasę
Krajową do określenia kwalifikacji, jakie powinni mieć członkowie zarządu, a nie osoby
objęte zaskarżonymi uchwałami.
Skarga kasacyjna pozwanej - oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 1, 2 § 1, art. 199 § 1 pkt 1 i art. 379 pkt 1 k.p.c. oraz art.
10 i 35 pkt 5, 40 ustawy s.k.o.k., a także art. 189 k.p.c., i zmierza do uchylenia
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadza się do twierdzenia, że sprawa o
stwierdzenie nieważności uchwał nr 2 i 3 zarządu pozwanej z dnia 14 listopada 2003 r.
zobowiązujących osoby odpowiedzialne za kontrolę wewnętrzną i windykację w
spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych do ukończenia wymienionych w
tych uchwałach szkoleń zakończonych egzaminem nie jest sprawą cywilną, w której
przysługuje droga sądowa przed sądem powszechnym (art. 2 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny, wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącej, trafnie uznał, że
działania podejmowane przez Kasę Krajową (jako meta – spółdzielnię), które dotyczą
praw i obowiązków jej członków, czyli spółdzielczych kas oszczędnościowo –
kredytowych, są działaniami w ramach stosunku członkostwa w Kasie Krajowej, czyli w
ramach stosunku cywilnoprawnego. Dotyczy to również - jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 12 stycznia 2007 r., IV CSK 342/06 Pr. Bankowe 2007/9/9 - działań
podejmowanych „na rzecz członków”, a przewidzianych w art. 35 ustawy s.k.o.k.
Oznacza to, że możliwość kwestionowania ich zasadności przez członka
spółdzielni na drodze sądowej nie może być skutecznie podważana; do rozpoznawania
takich spraw nie są powołane sądy szczególne ani dla spraw takich przepisy szczególne
nie przewidują właściwości innych organów. Ustanowienie w statucie spółdzielni
postępowania wewnątrzspółdzielczego także nie ogranicza dochodzenia przez członków
3
ich praw na drodze sądowej (art. 32 § 3 Pr. spółdz.). Zarzuty skargi kasacyjnej
naruszenia art. 1, 2 § 1, art. 199 § 1 pkt 1 i art. 379 pkt 1 k.p.c. należało zatem uznać za
bezzasadne.
Za bezzasadny również należało uznać zarzut naruszenia art. 10 ust. 2 i art. 35
pkt 5 ustawy s.k.o.k. W art. 35 pkt 5 ustawy s.k.o.k., a także w jego pkt 9 zostały
określone funkcje nadzorcze Kasy Krajowej. W ramach tych funkcji Kasa Krajowa może
określać normy dopuszczalnego ryzyka w działalności spółdzielczych kas
oszczędnościowo-kredytowych. Przy ustaleniu istoty norm dopuszczalnego ryzyka
zachodzi potrzeba odwołania się do regulacji tych norm w Prawie bankowym. Kasy
bowiem wykonują działalność bankową, a w takim razie muszą, podobnie jak banki, w
tej działalności kierować się normami określającymi poziom dopuszczalnego ryzyka
bankowego. Istota tych norm jest taka sama, ponieważ istota działalności banków i kas
jest identyczna – w jednym i drugim przypadku jest to działalność depozytowo-
kredytowa. Działalność ta powinna być objęta nadzorem państwowym, najlepiej
specjalistycznym nadzorem bankowym, co występuje w przypadku banków. Natomiast
spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe oraz Kasa Krajowa działają w tym
zakresie bez jakiegokolwiek nadzoru państwowego. Niewątpliwie normy
dopuszczalnego ryzyka wyznaczają granice działalności banków i kas, których
przekroczenie grozi ich prawidłowemu funkcjonowaniu. Chodzi tu o granice określające
możliwość podejmowania przedsięwzięć należących do zakresu ich działania, których
przekroczenie może spowodować naruszenie ich stabilności finansowej, podważać
bezpieczeństwo zgromadzonych w nich środków, a nawet powodować zagrożenie bytu
banku lub kasy. Granice te częściowo zakreśla już sama ustawa, np. w art. 126 i 128
ust. 1 Prawa bankowego, czy w art. 30 ustawy s.k.o.k. W pozostałej części granice te
dla banków dookreśla Komisja Nadzoru Finansowego (na podstawie art. 137 pkt 3 i art.
128 ust. 6 pkt 8 Prawa bankowego), a dla spółdzielczych kas - Kasa Krajowa
(na podstawie art. 35 pkt 5 ustawy s.k.o.k.). Uwzględniając bardziej szczegółową w tej
mierze regulację ustawy Prawa bankowego trzeba przyjąć, że normy dopuszczalnego
ryzyka mają charakter przedmiotowy. W takim zaś razie Kasa Krajowa może jedynie
określać normy dopuszczalnego ryzyka o charakterze przedmiotowym. Nie może
ustalać kwalifikacji, tzn. jakie kwalifikacje powinny mieć osoby odpowiedzialne w
spółdzielczych kasach za kontrolę wewnętrzną i windykację, gdyż byłyby to ewidentnie
normy o charakterze podmiotowym. Sąd Apelacyjny trafnie zatem uznał, że ustalenie
4
kwalifikacji dla tych osób, jako nieprzewidziane wprost przez ustawę, było
niedopuszczalne w ramach norm dopuszczalnego ryzyka.
Na koniec, za bezzasadny także należało uznać zarzut naruszenia art. 189 k.p.c.
Ani ustawa s.k.o.k., ani Prawo spółdzielcze, do którego w zakresie w niej nie
uregulowanym odsyła ta ustawa (art. 2 i 33 ust. 2), nie wyłączają dopuszczalności
powództwa o ustalenie nieważności uchwały zarządu spółdzielczej kasy
oszczędnościowo-kredytowej (spółdzielni). Powództwo o ustalenie nieważności uchwały
walnego zgromadzenia spółdzielni także nie jest wprost przewidziane żadnym
przepisem, ale w sposób nie budzący wątpliwości dopuszczalność takiego powództwa
wynika z art. 42 § 9 Prawa spółdzielczego. Jego podstawę, tak jak i podstawę
powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zarządu spółdzielni, także uchwały
Zarządu Kasy Krajowej, stanowi art. 189 k.p.c.
Uchwały, których stwierdzenia nieważności dotyczy sprawa, tworzą obowiązki po
stronie spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych. Powódka ma więc interes
prawny w żądaniu ustalenia nieważności tych uchwał. Interes ten nie może zostać
zaspokojony w inny sposób niż przez wytoczenie powództwa o ustalenie nieważności
uchwały.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.