Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 235/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych, Oddział Terenowy w O.
Gospodarstwo Administracyjno-Handlowe w T.
przeciwko T. G.
o wydanie nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 30 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 17 stycznia 2007 r.,
sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 17 stycznia 2007 r. oddalił apelację pozwanego
od wyroku Sądu Okręgowego w N. nakazującego pozwanemu wydanie stronie
powodowej szczegółowo opisanej nieruchomości.
2
Według dokonanych ustaleń strona powodowa skutecznie rozwiązała
z pozwanym umowę dzierżawy spornej nieruchomości, a mimo to pozwany odmawiał jej
wydania, twierdząc, że pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy nie
zostało mu doręczone. Twierdzenia pozwanego, że powód zgodził się „odroczyć termin
płatności zaległego czynszu dzierżawnego” nie znalazły potwierdzenia. Sąd Apelacyjny
za bezzasadny uznał także zarzut pozwanego, że wypowiedzenie umowy dzierżawy
zostało dokonane przez osobę nieumocowaną do działania w imieniu strony powodowej.
Podniósł ponadto, że gdyby nawet wypowiedzenie nie było skuteczne, to przez
wytoczenie powództwa o wydanie przedmiotu dzierżawy doszło do skutecznego
wypowiedzenia stosunku dzierżawy.
Skarga kasacyjna pozwanego oparta została na podstawie naruszenia art. 379
pkt 2 w zw. z art. 67 § 1, art. 68 i 89 § 1 k.p.c. przez nieuwzględnienie nieważności
postępowania wskutek uznania, że pełnomocnik procesowy strony powodowej (radca
prawny) ustanowiony w sprawie na podstawicie dalszego pełnomocnictwa procesowego
mógł uwierzytelnić odpis nie tylko swojego pełnomocnictwa ale także odpis
pełnomocnictwa udzielonego osobie, która udzieliła pełnomocnictwa substytucyjnego
dla radcy prawnego. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podzielić należy stanowisko, że wykazanie prawidłowego umocowania
w przypadku reprezentowania przez adwokata (radcę prawnego, rzecznika
patentowego) strony będącej osobą prawną wymaga złożenia pełnomocnictwa,
udzielonego temu pełnomocnikowi przez osoby działające w imieniu osoby prawnej oraz
dokumentu świadczącego, że osoby te umocowane są do działania jako organ osoby
prawnej. Dokument taki powinien być złożony we właściwej formie, to znaczy w
oryginałach bądź w odpisach uwierzytelnionych przez powołane do tego osoby.
Stanowisko to znajduje potwierdzenie nie tylko w doktrynie i najnowszych judykatach ale
także w przedwojennych orzeczeniach Sądu Najwyższego (orzeczenie SN z
24.VIII.1937 r. C I 2382/36, Zb. Urz. 1938, poz. 282; orzeczenie Sądu Wojewódzkiego w
Warszawie z 19.11.1969 r. III CR 2116/68, OSPiKA 1969, nr 12, poz. 260;
postanowienie SN z 19.V.1969 r. I CZ 106/68, OSPiKA 1970, nr 6, poz. 121 i glosa do
tego orzeczenia; uchwała SN z 19.V.2004 r. III CZP 21/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz.
118).
3
Zgodnie z powołaną w uzasadnieniu skargi kasacyjnej uchwałą Sądu
Najwyższego z 19.V.2004 r. III CZP 21/04 (OSNC 2005, nr 7-8, poz. 118), w świetle art.
89 § 1 zd. 1 w zw. z art. 126 § 3 k.p.c., obowiązek wykazania pełnomocnictwa
(umocowania) wchodzi w rachubę zarówno wówczas, gdy pełnomocnik dokonujący
czynności procesowej działa na podstawie pełnomocnictwa udzielonego bezpośrednio
przez stronę, jak i wówczas, gdy działa na podstawie tzw. pełnomocnictwa
substytucyjnego. W tym drugim wypadku wykazanie pełnomocnictwa przez
pełnomocnika substytucyjnego polega na przedstawieniu oryginału (uwierzytelnionego
odpisu) dokumentu pełnomocnictwa substytucyjnego oraz dokumentu pełnomocnictwa
udzielonego osobie, która wystawiła pełnomocnictwo substytucyjne, chyba że dokument
pełnomocnictwa w oryginale (uwierzytelnionym odpisie) został wcześniej złożony do akt
sprawy. W ten sposób dochodzi do udowodnienia istnienia umocowania pełnomocnika
do dokonywania czynności procesowych w imieniu strony.
Ustawodawca nie przyznał adwokatom (radcom prawnym, rzecznikom
patentowym) generalnego uprawnienia do uwierzytelniana odpisów dokumentów. Tylko
wyjątkowo uprawnienie to dotyczy odpisu pełnomocnictwa udzielonego tym
pełnomocnikom (art. 89 § 1 zd. 2 k.p.c.), a także pism, o których mowa w art. 485 § 4
k.p.c. i art. 239 zdanie drugie ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i
naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.). Zaprezentowane w powołanych
orzeczeniach stanowisko, mimo że jest rozwiązaniem rygorystycznym, ma oparcie w
obowiązującym stanie prawnym. Nie oznacza to, że brak należytego umocowania
pełnomocnika procesowego nie może zostać usunięty w toku postępowania, skoro
ustawodawca przewidział tryb zmierzający do usanowania braku pełnomocnictwa
zarówno w przypadku, gdy dokument pełnomocnictwa nie został dołączony do pisma
wszczynającego postępowanie (art. 130 § 1 w zw. z art. 126 § 3 k.p.c.), jak i w sytuacji,
gdy osoba działa bez pełnomocnictwa (art. 97 k.p.c.).
Sąd Okręgowy podjął w omawianym zakresie czynności, wydając zarządzenia z
dnia 24 października 2006 r. oraz z dnia 29 listopada 2005 r. W ocenie skarżącego
zarządzenia te nie zostały wykonane w sposób umożliwiający stwierdzenie, że brak
należytego umocowania pełnomocnika do działania został uzupełniony. W konsekwencji
strona skarżąca skargę kasacyjną oparła - w ramach podstawy z art. 3983
pkt 2 k.p.c. -
na zarzucie nieważności postępowania. Zarzut ten ocenić należałoby jako skuteczny,
gdyby wspominane zarządzenia Sądu Okręgowego nie były dotknięte wadami.
4
W orzecznictwie prezentowany jest trafny pogląd, że nieprecyzyjne wezwanie do
uzupełnienia braków formalnych środka odwoławczego powoduje, że nie może nastąpić
jego odrzucenie wskutek niewykonania tego wezwania (por. postanowienie SN z
24.I.2005 r. III UZ 20/04, OSNP 2005, nr 16, poz. 258). Takie samo stanowisko należy
przyjąć w przypadku zarządzenia wzywającego do usunięcia braków należytego
umocowania pełnomocnika - niezależnie, czy kierowane jest do samej strony, czy jej
profesjonalnego pełnomocnika. Zarządzenie powinno być precyzyjne i jasne, nie może
natomiast być dwuznaczne i powodujące wątpliwość co do przedmiotu wezwania i
rygorów grożących w razie niezastosowania się do jego treści (por. postanowienie SN z
17.III.2003 r. I PZ 158/02, OSNP wkładka 2003, nr 15, poz. 4).
Wspomniane zarządzenia nie spełniały wskazanego wymagania. Pierwsze z nich
zawierało żądanie nadesłania w terminie 7 dni informacji, czy K. S. miał uprawnienie do
podpisania pełnomocnictwa oraz przedłożenia dokumentu stwierdzającego takie
uprawnienie, w przeciwnym zaś razie przedłożenia pełnomocnictwa podpisanego przez
osobę uprawnioną - bez wskazania rygoru grożącego w razie niezastosowania się do
treści tego zarządzenia. W drugim zarządzeniu zawarte jest wezwanie o przedłożenie w
terminie 7 dni pełnomocnictwa umocowującego dyrektora K. Z. - także bez wskazania
rygoru grożącego w razie niezastosowania się do treści tego zarządzenia. W obu więc
zarządzeniach, niezależnie od tego, że brakuje określenia wspomnianego rygoru, nie
zostały wskazane w sposób precyzyjny warunki, jakim powinny odpowiadać żądane
dokumenty. Skoro więc postępowanie w celu usunięcia braków należytego umocowania
pełnomocnika wdrożone zostało z przytoczonymi uchybieniami, ich wykonanie nie
mogło osiągnąć zamierzonego celu. W takiej sytuacji zarzut, że postępowanie dotknięte
jest nieważnością z przyczyny wskazanej w art. 379 pkt 2 in fine k.p.c. ocenić należało
jako przedwczesny. Oznacza to, że postępowanie w celu usunięcia braków należytego
umocowania pełnomocnika powinno zostać powtórzone.
Z tych tylko względów należało orzec, jak w sentencji (art. 3985
§ 1 k.p.c.).