Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 3/08
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSA Michał Kłos
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziałowi Terenowemu w O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 29 stycznia 2008 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 16 listopada 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1) zmienia zaskarżone postanowienie w punkcie II w ten sposób, że nie
obciąża powoda kosztami postępowania za drugą instancję;
2) oddala zażalenie w pozostałej części;
3) przyznaje radcy prawnemu L. O. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
kwotę 3600 zł (trzy tysiące sześćset) powiększoną o stosowną stawkę
podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 listopada 2007 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił apelację powoda od wyroku Sądu pierwszej instancji z dnia 29 sierpnia 2007 r.,
zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 5 400 zł. tytułem zwrotu kosztów
postępowania w instancji odwoławczej i orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.
2
Sąd Apelacyjny wskazał, że powód był w całości zwolniony od kosztów sądowych
i reprezentowany przez radcę prawnego z urzędu, który wniósł apelację nie uiszczając
opłaty podstawowej. Stosownie do art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 14 ust. 2 i art. 10
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr
167, poz.1398 ze zm.) apelacja podlega odrzuceniu, bowiem w sprawie nie mają
zastosowania przepisy ustawy nowelizacyjnej z dnia 14 grudnia 2006r., uchylające art.
14 ust. 2 u.k.s.c., ale jedynie w sprawach wszczętych po wejściu w życie nowelizacji, a
więc po 10 marca 2007 r., podczas gdy rozpoznawana sprawa została wszczęta w dniu
10 maja 2006 r. Zawodowy pełnomocnik powoda powinien uiścić opłatę podstawową w
terminie do wniesienia apelacji, bez wzywania do jej uiszczenia, a zatem wezwanie
wysłane w tym przedmiocie przez Sąd pierwszej instancji nie miało podstaw i nie
wywołało skutków prawnych.
W zażaleniu na powyższe postanowienie, obejmującym odrzucenie apelacji i
obciążenie powoda kosztami postępowania apelacyjnego, pełnomocnik powoda zarzucił
sprzeczność art. 100 ust. 2 u.k.s.c. ze wskazanymi przepisami Konstytucji RP oraz art. 6
Konwencji o ochronie praw człowieka i wnosił o zwrócenie się przez Sąd Najwyższy do
Trybunału Konstytucyjnego z odpowiednim pytaniem prawnym w tym przedmiocie.
Podniósł, że powód nie miał środków na uiszczenie opłaty podstawowej, jednocześnie
wyjaśnił, że po otrzymaniu wezwania do uiszczenia tej opłaty usiłował skontaktować się
z powodem, jednak bezskutecznie, wobec czego sam wniósł opłatę, po terminie. Wnosił
o uchylenie obu postanowień, wskazując na trudną sytuacje materialną i zły stan
zdrowia powoda, uzasadniający zwolnienie go od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie mają zastosowanie przepisy ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych z 2005 r. w brzmieniu obowiązującym przed ich
nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 14 grudnia 2006 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 123), która,
zgodnie z art. 2, obowiązuje w sprawach wszczętych po jej wejściu w życie, a więc po
dniu 10 marca 2007 r. Pełnomocnik powoda, zwolnionego w całości od kosztów
sądowych, miał zatem obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej od apelacji w terminie
otwartym do wniesienia apelacji, bez wezwania do opłat (art. 14 ust. 2 w zw. z art. 3 ust.
2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c.). Uchybienie temu obowiązkowi prowadzi do odrzucenia
apelacji na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c.
W rozpoznawanej sprawie brak podstaw do wystąpienia do Trybunału
Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP wskazanych przepisów.
3
Po pierwsze obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w wysokości 30 zł. z reguły nie
przekracza możliwości płatniczych nawet najgorzej sytuowanego obywatela, a zatem, co
do zasady, nie ogranicza prawa do sądu. Po wtóre zaś w rozpoznawanej sprawie
pełnomocnik powoda nie usiłował nawet wykazać, że obowiązek uiszczenia tej opłaty
przekraczał możliwości płatnicze powoda. Składając apelację nie wyjaśnił, dlaczego nie
wnosi opłaty podstawowej, choć z pewnością, jako profesjonalista wiedział, że istnieje
obowiązek jej uiszczenia, nie powołał się na brak finansowych możliwości powoda i
podobnie nie uczynił tego na wezwanie do uiszczenia tej opłaty wysłane przez Sąd
pierwszej instancji. Nie ma zatem żadnych podstaw do oceny, że nieuiszczenie w
terminie opłaty podstawowej spowodowane było złą sytuacją finansową powoda i że to
ubóstwo, a nie na przykład zaniedbania w zakresie ochrony interesów procesowych
powoda, były przyczyną odrzucenia apelacji i niemożności skorzystania z prawa do
drugiej instancji.
Z tych względów zażalenie na postanowienie o odrzuceniu apelacji podlegało
oddaleniu jako bezzasadne (art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.), natomiast za
skuteczne należało uznać zażalenie dotyczące obciążenia powoda kosztami
postępowania apelacyjnego. Wprawdzie powód nie wykazał, że nie posiadał środków na
uiszczenie opłaty podstawowej, jednak niewątpliwie wykazał, że jego sytuacja
materialna jest bardzo trudna (niska renta i okresowa pomoc finansowa otrzymywana z
Ośrodka Pomocy Społecznej) i nie pozwala mu na pokrycie kosztów postępowania
także w zakresie kosztów należnych stronie przeciwnej. Uzasadniało to zastosowanie
art. 102 k.p.c. i dlatego Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. zmienił punkt drugi zaskarżonego postanowienia i nie obciążył powoda kosztami
postępowania w drugiej instancji. Na podstawie § 19 w zw. z § 2 ust. 3 i § 20
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy
prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163,
poz.1349 ze zm.) Sąd orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym.