Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 441/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Spółki z o.o. w
O.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „P.(...)” w O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej i skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala obie skargi kasacyjne;
koszty postępowania kasacyjnego wzajemnie znosi.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 17 października 2006 r. zasądził od
pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej „P.(...)” w O. na rzecz powodowego Miejskiego
Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w O. 481.833,79 zł z odsetkami tytułem
ceny za dostarczoną w maju 2002 r. energię cieplną, a dalej idące żądanie oddalił.
2
Sąd ustalił, że w dniu 4 października 2001 r., na wniosek pozwanej, Prezes
Urzędu Regulacji Energetyki orzekł zawarcie umowy sprzedaży ciepła przez strony. W
wykonaniu tej umowy powód dostarczył pozwanej w miesiącu maju 2002 r. energię
cieplną, w związku z czym wystawił faktury VAT Nr (…) i (…) na kwotę 692764,10 zł.
Wymienione faktury, w których przewidziany był 14 - dniowy termin płatności, pozwana
otrzymała w dniu 4 czerwca 2002 r.
Decyzją z dnia 19 września 2002 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów uznał za ograniczającą konkurencję praktykę powoda, polegającą na
narzucaniu w okresie od dnia 1 lipca 2000r. do dnia 30 września 2000 r. uciążliwych
warunków umów o dostawę energii cieplnej przez pobieranie opłat za przesył według
stawki jednoczłonowej, na podstawie taryfy, która w części dotyczącej stawek opłaty
przesyłowej, utraciła ważność stosownie do art. 5 ustawy z dnia 26.05.2000 r. o zmianie
ustawy Prawo energetyczne, co przyniosło powodowi nieuzasadnione korzyści oraz
stwierdził zaniechanie jej stosowania.
W wyniku stosowania przez powoda tej nieważnej taryfy jednoskładnikowej
pozwana nadpłaciła powodowi za usługi przesyłowe w okresie od 1 lipca do 30 września
2000 r. kwotę 210930 zł.
Na gruncie tych ustaleń Sąd Okręgowy uznał za zasadne żądanie powoda
zapłaty przez pozwaną ceny za dostarczoną w maju 2002 r. energię cieplną, przy czym
przyjął, że pozwana mogła skutecznie potrącić przysługującą jej względem powoda
wierzytelność z tytułu nadpłaconej kwoty 210930 zł.
Sąd Okręgowy poza tym uznał, że pozwana nie wykazała, aby przysługiwała jej
względem powoda wierzytelność z tytułu nakładów na pomieszczenia objęte umowami
najmu oraz z tytułu nadpłaty za energię cieplną dostarczoną od lutego do kwietnia 2002
r.
Zarówno ustalenia Sądu Okręgowego, jak i jego rozważania prawne zostały przez
Sąd Apelacyjny uznane za prawidłowe, toteż apelacje obu stron zostały wyrokiem tegoż
Sądu z dnia 3 kwietnia 2007 r. oddalone. Sąd Apelacyjny w szczególności uznał, że Sąd
Okręgowy prawidłowo uwzględnił zarzut potrącenia na kwotę 210930 zł, a tym samym,
nie zgodził się z zarzutami powoda zawartymi w jego apelacji. Jednocześnie nie
podzielił zarzutów apelacji pozwanej dotyczących nieuwzględnienia przez Sąd
Okręgowy zgłoszonych przez pozwaną dwóch pozostałych zarzutów potrącenia.
Skargi kasacyjne od powyższego wyroku wniosły obie strony.
3
Skarga kasacyjna powoda zawiera zarzut naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z
art. 366 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391§ 1 k.p.c., 233 § 1 k.p.c., i zmierza do
uchylenia zaskarżonego wyroku w części oddalającej apelację powoda oraz
przekazania sprawy w tej części do ponownego rozpoznania.
Skarga kasacyjna pozwanej – oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 378 § 1, 278 § 1, 328 § 2, 316 § 1 k.p.c., a także art. 354
§ 2, 355 § 2, 563 § 2, 564, 471, 354 § 265, 65, 56, 3531
k.c., a także § 43 ust. 1 i 2, §
38, 41 – 42 rozporządzenia taryfowego, i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku w
części oddalającej apelację pozwanej oraz przekazania sprawy w tej części do
ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Odnośnie do skargi kasacyjnej powoda stwierdzić trzeba, że istota jej zarzutów
sprowadza się do stanowiska, że Sąd Apelacyjny z naruszeniem art. 365 § 1 k.p.c. w
zw. z art. 366 k.p.c. uznał, iż decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z dnia 19 września 2002r., ma charakter prejudykatu i wiąże sąd
orzekający w niniejszej sprawie.
Powód wyrażając takie stanowisko abstrahował od art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jedn. tekst: Dz. U. 2005 r. Nr
244, poz. 2080 ze zm., dalej „u.o.k.k.”; utrata mocy obowiązującej tej ustawy - 21
kwietnia 2007 r. na podstawie art. 137 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów, Dz. U. Nr 50, poz. 331, ze zm.), który przesądzał, iż sądem
właściwym do rozpatrywania odwołań od rozstrzygnięć wydawanych w toku
postępowania przed Prezesem UOKiK jest sąd cywilny (sąd ochrony konkurencji i
konsumentów), a postępowanie odwoławcze jest postępowaniem sądowym (nie
sądowoadministracyjnym). Sąd ochrony konkurencji i konsumentów rozpatrywał
odwołania nie tylko na podstawie kryterium legalności, ale także celowości i zasadności
(por. uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., III CRN
120/91, OSNCP 1992, nr 5, poz. 87, wyrok SN z dnia 13 maja 2004 r., III SK 44/04
OSNP 2005, nr 9, poz. 136). Inaczej mówiąc, celem tego postępowania nie było
przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne
rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem był spór między stronami powstający
dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa UOKiK. Sąd stosował odpowiednie normy
prawa materialnego, na podstawie wyjaśnienia podstawy faktycznej, obejmującej
4
wszystkie elementy faktyczne przewidziane w ich hipotezie. Wyrok sądu ochrony
konkurencji i konsumentów podlegał dalszemu zaskarżeniu w toku instancji.
Zarzut naruszenia art. 365 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c. należy uznać za wynik
nieporozumienia, gdyż „instytucje” określone w tych przepisach są samodzielne.
Ustawodawca może dowolnie kształtować treść każdej z nich, niezależnie od treści
drugiej, a nawet może zrezygnować z jednej lub z obydwu. Stwierdzenie braku
przeszkody powagi rzeczy osądzonej upoważnia tylko do dalszego rozpoznawania
sprawy, nie może zaś stanowić przesłanki wnioskowania o innych okolicznościach
wpływających na zasadność powództwa.
Moc wiążąca orzeczenia merytorycznego, określona w art. 365 § 1 k.p.c., może
być brana pod uwagę w zasadzie, tylko w innym postępowaniu niż to, w którym je
wydano. Orzeczenie takie uzyskuje moc wiążącą z chwilą uprawomocnienia się, a
zatem z chwilą definitywnego zakończenia postępowania. W kolejnym postępowaniu, w
którym pojawia się dana kwestia, nie podlega ona już ponownemu badaniu. Związanie
orzeczeniem oznacza niedopuszczalność przeprowadzenia postępowania dowodowego
w tej kwestii, nie tylko zaś dokonywania ustaleń sprzecznych. Wychodząc z tych założeń
Sąd Apelacyjny trafnie uznał, wbrew odmiennemu stanowisku powoda, że decyzja
Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 19 września 2002 r., ma
charakter prejudykatu i jest wiążąca w niniejszej sprawie. W konsekwencji zasadnie
uznał, że zarzut potrącenia na kwotę 210930 zł podlegał uwzględnieniu.
Odnośnie do skargi kasacyjnej pozwanej trzeba wskazać, że uzasadnienie
zarzutów z podstawy drugiej z art. 3983
k.p.c. w istocie sprowadza się do polemiki z
ustaleniami faktycznymi i oceną dowodów, przeprowadzoną przez sądy meriti, co jest
niedopuszczalne z uwagi na przepisy art. 3983
§ 3 i art. 39813
§ 2 in fine k.p.c. W
konsekwencji w tym zakresie, w jakim pozwana podaje w skardze kasacyjnej stan
faktyczny odmienny od tego, który ustalił Sąd Apelacyjny, wywody pozwanej jako też jej
zarzuty oparte na tym założeniu są bezprzedmiotowe. Dla Sądu Najwyższego bowiem
wiążący jest stan faktyczny, ustalony w zaskarżonym wyroku, skoro co do tych ustaleń
skarga kasacyjna nie zawiera żadnych wymaganych ustawą zarzutów. Dotyczy to
wywodów i zarzutów pozwanej opartych na twierdzeniu, że powód dostarczył jej energię
cieplną o zawyżonej mocy, które nie znajduje odzwierciedlenia w ustaleniach
faktycznych. Podobnie, w odniesieniu do kwestii poniesionych przez pozwaną nakładów
obciążających, jej zdaniem, powoda na używane przez niego pomieszczenia. Pozwana
bowiem pomija kluczowe w tej kwestii stanowisko Sądu, oparte na opinii biegłego, że
5
cały zakres zleconych i wykonywanych prac remontowych kwalifikuje je jako remont
główny, obciążający zgodnie z umową – wynajmującego. Inaczej mówiąc, skarżąca nie
wykazała, że w chwili wykonania remontu „głównego” pomieszczeń używanych przez
powoda istniała potrzeba wykonania obciążających jego napraw.
Reasumując, Sąd Apelacyjny nie dopuścił się naruszenia wymienionych w
skardze kasacyjnej pozwanej przepisów prawa materialnego w wyniku nieuwzględnienia
zarzutu potrącenia wierzytelności z tytułu nakładów na pomieszczenia objęte umowami
najmu oraz z tytułu nadpłaty za energię cieplną wskutek dostarczenia jej o zawyżonej
mocy.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.