Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 16/08
POSTANOWIENIE
Dnia 14 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Z. B.
przeciwko Z. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 marca 2008 r.,
zażalenia powódki
na wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 8 listopada 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala zażalenie i nie obciąża powódki kosztami postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Postanowieniem zamieszczonym w wyroku z dnia 8 listopada 2007 r. Sąd
Apelacyjny odrzucił apelację powódki Z. B. od wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 3
października 2005 r. w części dotyczącej żądania wydania akcji. W uzasadnieniu
wyjaśnił, że rozstrzygniecie tej treści jest konsekwencją wiążącej dla niego wykładni
prawa dokonanej przez Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej
pozwanego złożonej w rozpatrywanej sprawie. Uchylając poprzedni wyrok, wydany w tej
sprawie przez Sąd Apelacyjny w dniu 10 listopada 2006 r., Sąd Najwyższy ocenił
podejmowane przez powódkę przed Sądem pierwszej instancji czynności procesowe,
polegające na zmianie zgłaszanych żądań i zwrócił uwagę, że na pierwszej rozprawie
powódka złożyła oświadczenie o cofnięciu powództwa i zrzeczeniu się roszczenia w
części obejmującej m. in. żądanie zobowiązania pozwanego do wydania jej akcji.
2
Dokonał w związku z tym wykładni art. 203 § 1 i 4 k.p.c. Stwierdził, że tego rodzaju
czynność jest skuteczna co do zasady, chyba że sąd uznałby cofnięcie pozwu i
zrzeczenie się roszczenia za niedopuszczalne. Jednak o takim stanowisku powinien
poinformować strony i umieścić odpowiednią wzmiankę w protokole, zgodnie z § 162
obowiązującego wówczas rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada
1987 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38,
poz. 218), a także omówić w uzasadnieniu orzeczenia przyczyny uznania czynności za
niedopuszczalną. Niepodjęcie tych czynności powodowało, że od chwili cofnięcia
roszczenia przez powódkę i zrzeczenia się go w dniu 8 listopada 2004 r. żądanie to nie
było już przedmiotem postępowania, a następnie przedmiotem orzekania przez Sąd
pierwszej instancji. Późniejsze ponowienie przez powódkę żądania wydania akcji nie
było skuteczne, z uwagi na procesowe i materialnoprawne konsekwencje cofnięcia
pozwu i zrzeczenia się roszczenia. Powódka nie uchyliła się wyraźnie od skutków
swojego wcześniejszego oświadczenia i nie wskazała żadnej podstawy uzasadniającej
takie uchylenie, mimo że było to konieczne z uwagi na analogię skutków prawnych
oświadczenia o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia do skutków prawnych
materialnoprawnych oświadczeń woli. Powołując się na wyjaśnienia Sądu Najwyższego
Sąd Apelacyjny uznał, że żądanie wydania akcji nie było przedmiotem orzekania przez
Sąd Okręgowy, a tym samym brak substratu zaskarżenia w tym zakresie, co uzasadnia
odrzucenie apelacji w stosownej części na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370
k.p.c.
Powódka w zażaleniu wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.
Zarzuciła naruszenie art. 39820
k.p.c. oraz art. 203 k.p.c. poprzez błędną interpretację
wskazań zawartych w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2007 r. i
niezasadne przyjęcie, że wystąpiły podstawy do odrzucenia apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie może odnieść zamierzonego skutku.
Sąd Apelacyjny należycie uwzględnił wiążącą go wykładnię przepisów prawa
dokonaną przez Sąd Najwyższy w wyroku z 28 czerwca 2005 r. Z uzasadnienia tego
wyroku wynikało jednoznacznie, że skutkiem cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się
roszczenia - w wypadku, gdy sąd orzekający nie uzna tej czynności za niedopuszczalną,
ujawniając swoje stanowisko stronom procesu, odnotowując je w protokole i omawiając
w uzasadnieniu - jest usunięcie z procesu przedmiotu żądania i zniknięcie przedmiotu
3
rozstrzygania. Skutek ten nastąpił z momentem złożenia oświadczenia i spowodował, że
roszczenie takie nie istniało jako przedmiot orzekania przez sąd pierwszej instancji. Z
tych przyczyn Sąd Najwyższy zalecił Sądowi Apelacyjnemu rozważenie
dopuszczalności apelacji w części, w której powódka domaga się zmiany wyroku i
uwzględnienia roszczenia nie istniejącego już jako przedmiot żądania i nie będącego
przedmiotem rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny dokonał tej kontroli i zgodnie z wiążącą go
wykładnią przyjął, że w sytuacji, kiedy roszczenie o wydanie akcji nie było przedmiotem
orzekania, apelacja w tej części jest niedopuszczalna, została bowiem wniesiona od
orzeczenia nieistniejącego.
Stanowisko to jest słuszne. Jedynym właściwym orzeczeniem, jakie mogłoby
dotyczyć omawianego roszczenia w sytuacji, kiedy Sąd Okręgowy nie uznał, że
zachodzą przesłanki z art. 203 § 4 k.p.c., byłoby postanowienie o umorzeniu
postępowania. Takie postanowienie nie zostało jednak wydane, a kończący
postępowanie pierwszoinstancyjne wyrok Sądu Okręgowego – co można ustalić na
podstawie jego uzasadnienia - nie rozstrzygał o roszczeniu o nakazanie wydania akcji.
Niepełne rozstrzygnięcie nie spowodowało wniosku stron o uzupełnienie wyroku (art.
351 § 1 k.p.c.). W rezultacie apelacja skierowana została przeciwko rozstrzygnięciu,
którego nie było, co przesądzało o jej niedopuszczalności.
Zażalenie skarżącej należało zatem oddalić na podstawie art. 3941
§ 1 i 3 k.p.c. w
zw. z art. 39814
k.p.c.
Orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego uwzględnia treść artykułu
102 k.p.c. w związku art. 3941
§ 3, art. 39821
oraz art. 391 § 2 k.p.c.