Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 32/08
POSTANOWIENIE
Dnia 16 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa "L.(...)" Spółki z o.o. w W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Centrum Obsługi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 kwietnia 2008 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 28 września 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1) odrzuca zażalenie od postanowienia w części oddalającej wniosek o
przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej;
2) w pozostałej części oddala zażalenie i zasądza od pozwanego na rzecz
powoda 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 28 września 2007 r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek o
przywrócenie terminu i odrzucił skargę kasacyjną pozwanego Skarbu Państwa. W
uzasadnieniu podał, że podstawę orzeczenia stanowił art. 3986
§ 3 k.p.c. wobec
podpisania skargi przez radcę prawnego strony pozwanej, nieposiadającego - w
związku z treścią art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1417 ze zm.; dalej- ustawa) –
zdolności postulacyjnej do reprezentowania Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym.
2
Sąd Apelacyjny uznał, że pozwanemu należy przypisać winę przy uchybieniu terminu. W
związku z zarzutem Prokuratorii Generalnej odnośnie do braku możliwości wniesienia
skargi kasacyjnej wobec nieotrzymania wniosku pozwanego o dokonanie tej czynności
stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, Sąd Apelacyjny wskazał, że co prawda wyłączne
zastępstwo procesowe pozwanej przed Sądem Najwyższym należało do Prokuratorii
Generalnej, jednak stroną jest Skarb Państwa. Z treści art. 14 pkt 1 ustawy wnioskować
należało, że podmiot reprezentujący Skarb Państwa, chcąc wnieść skargę kasacyjną,
powinien złożyć do Prokuratorii Generalnej wniosek w przedmiocie czynności
procesowych dotyczących skargi. Zaniedbanie temu obowiązkowi uznał za zawinione
zachowanie strony. Podkreślił, że strona była reprezentowana przez fachowego
pełnomocnika oraz to, iż dla oceny czy do uchybienia terminowi doszło z winy strony,
jednoznaczne ze stwierdzeniem winy jest stwierdzenie winy pełnomocnika strony lub
osób odpowiedzialnych za prowadzenie spraw prawnych.
W zażaleniu pozwany, reprezentowany przez Prokuratorię Generalną, zarzucił
naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 169 § 1 i art. 168 § 1 k.p.c. oraz wnosił o
uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości. Wskazał, że ocena winy powinna być
dokonana w sposób zobiektywizowany, przy uwzględnieniu stosowania ustawy o
Prokuratorii Generalnej. Zarzucił, że obowiązywanie tej ustawy nie zostało uwzględnione
tylko przez pozwaną, ale i przez Sąd. Przejawiać się to miało w tym, że doręczając
pozwanemu wyrok Sąd pouczył o tym, iż skarga kasacyjna powinna być wniesiona
przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Tym samym wykonanie
przez stronę czynności zgodnie z pouczeniem Sądu nie powinno być źródłem
niekorzystnych rozstrzygnięć. Podobnie niezasadne było wzywanie radcy prawnego do
usunięcia braków formalnych skargi, jeżeli była ona dotknięta brakami nieusuwalnymi
powodującymi jej odrzucenie.
Pismem z dnia 8 lutego 2008 r. pozwany powołał się na zasadę lojalności
procesowej i obiektywne trudności w stosowaniu ustawy. Zarzucił, że Sąd orzekający
pominął treść art. 83 ust. 1 i 3 ustawy. Odwołując się do stanowiska doktryny wskazał,
że w sprawach, w których zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przez Prokuratorię
Generalną nie jest obowiązkowe, niezależnie od tego, czy przed 15 marca 2006 r. były
podejmowane czynności procesowe przed Sądem Najwyższym lub czynności
procesowe związane z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowane przed
sądem niższej instancji, zastępstwo procesowe Skarbu Państwa – także przed Sądem
3
Najwyższym, wykonywane jest przez organy podmiotów reprezentujących Skarb
Państwa.
W odpowiedzi na zażalenie powód wnosił o jego oddalenie. Wskazał, że cały
wywód zawarty we wniosku o przywrócenie terminu wskazuje wprost na zawinienie
pozwanego. Podkreślił, że z art. 12 ust. 2 ustawy jednoznacznie wynikają obowiązki
pozwanego w stosunku do Prokuratorii Generalnej, których pozwany nie wykonał.
Ponadto, jako niedopuszczalne uznał powoływanie się dopiero w piśmie procesowym na
zarzut naruszenia art. 83 ustawy. Dalej wskazał, że Sąd Apelacyjny w pierwszej
kolejności prawidłowo rozpoznał wniosek o przywrócenie terminu, którego oddalenie
skutkowało odrzuceniem skargi jako wniesionej po terminie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Na wstępie należy stwierdzić, na co zwrócił uwagę
pełnomocnik powoda, że nie jest dopuszczalne - pod pozorem uzupełnienia
uzasadnienia - podniesienie po upływie terminu do wniesienia zażalenia nowego,
odmiennego zarzutu (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 r. III
CZ 108/1998, Biul.SN 1999/1/10). Ponadto, przedmiotem zażalenia do Sądu
Najwyższego mogą być jedynie postanowienia sądu drugiej instancji wymienione
wyczerpująco w art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. i nie ma wśród nich postanowienia oddalającego
wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, nie jest to również
postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W tym zakresie zażalenie podlega
odrzuceniu jako niedopuszczalne, natomiast przesłanki nieuwzględnienia wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia skargi mogą być poddane ocenie przy kontroli
zasadności jej odrzucenia.
W zażaleniu pozwany nie kwestionował obowiązku reprezentacji przez
Prokuratorię Generalną. Spór dotyczył tego, czy brak wniosku pozwanego o wniesienie
skargi kasacyjnej przez Prokuratorię Generalną może stanowić podstawę uznania za
zawinione zachowanie strony procesu. Trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, że w sprawie
nie jest istotne to, czy za zawinione należy uznać zachowanie Prokuratorii Generalnej,
znaczenie bowiem ma zachowanie samej strony. Nie ma wątpliwości, że zaniechanie
przekazania informacji zgodnie z art. 12 ust. 2 i 14 ust. 1 ustawy, zwłaszcza w sytuacji,
gdy pozwana była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, jest zachowaniem
zawinionym. Obowiązek tam przewidziany jest jednoznaczny i nie wymaga dodatkowych
wyjaśnień. Brak wiedzy reprezentanta jakim jest Prokuratoria Generalna o terminie do
wniesienia skargi był następstwem zawinionego zachowania pozwanego.
4
Niedopuszczalnym byłoby przyjęcie, że skoro samemu reprezentantowi nie można
stawiać zarzutów co do właściwego wykonywania swoich obowiązków, to zaniechanie
wykonania elementarnych czynności przez samego pozwanego skutkować może
jednocześnie przyjęciem braku winy w uchybieniu terminu.
Odnosząc się do zarzucanego niewłaściwego trybu postępowania Sądu
Apelacyjnego zważyć należy co następuje. Trafnie przewodniczący wzywał w
zarządzeniu jednocześnie do złożenia odpisów skargi kasacyjnej (braki uzupełnialne),
jak i do wskazania, kto podpisał skargę. Uzasadnione jest to względami ekonomii
procesowej. W przypadku bowiem, gdy skargę taką wnosiłby podmiot posiadający
zdolność postulacyjną, nie byłoby potrzeby kolejnego wzywania do uzupełniania braków
formalnych. Kolejny zarzut dotyczył błędnego – zdaniem skarżącego - pouczenia,
wskazującego na obowiązek wniesienia skargi kasacyjnej przez fachowego
pełnomocnika. W istocie, pouczenie to odpowiadało zasadzie określonej w art. 871
§ 1
k.p.c., nie uwzględniało zaś paragrafu 3 tego artykułu. Nie zmienia to jednak tego, na co
już wcześniej wskazał Sąd Najwyższy, że omyłkowe udzielenie fachowemu
pełnomocnikowi procesowemu (radcy prawnemu) zbędnego i błędnego pouczenia nie
może go zwalniać od dostosowania swoich czynności do wymagań wynikających
z jednoznacznej normy prawnej, jaką jest szczególny przepis art. 39318
k.p.c.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1997 r., III CZ 45/1997, OSP
1998/4/88).
Ustosunkowując się już marginalnie do zarzutu zgłoszonego w piśmie
procesowym z dnia 13 lutego 2008 r. odnośnie do art. 83 ustawy należy wskazać, że
zgodnie z ust. 3 tego przepisu sprawy przed Sądem Najwyższym, w których po dniu jej
wejścia w życie zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną
jest wyłączne, są prowadzone na dotychczasowych zasadach, o ile przed dniem wejścia
w życie ustawy zostały w sprawie podjęte czynności procesowe przed Sądem
Najwyższym lub czynności procesowe związane z postępowaniem przed Sądem
Najwyższym, podejmowane przed sądem niższej instancji. W niniejszej sprawie
czynności związane z postępowaniem przed Sądem Najwyższym podejmowane były po
wejściu w życie ustawy, co miało miejsce w zasadzie z dniem 15 marca 2006 r. (art. 86
ustawy). Kwestie te były przedmiotem wypowiedzi judykatury, w których podkreślano, że
przepisy ustawy o Prokuratorii Generalnej o charakterze procesowym powinny być
stosowane od chwili jej wejścia w życie. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że istotą tego
unormowania jest przyznanie jej funkcjonariuszom (radcom i starszym radcom, a także
5
Prezesowi i wiceprezesom) wyłącznego uprawnienia do zastępowania Skarbu Państwa
przed Sądem Najwyższym. Należy zatem przyjąć, że z art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy
o Prokuratorii Generalnej, mającego charakter ustrojowy, wynika również norma
o charakterze procesowym. Przepis ten przyznaje zdolność postulacyjną przed Sądem
Najwyższym wyłącznie Prokuratorii Generalnej, pozbawiając jednocześnie tej zdolności
adwokatów i radców prawnych. Z tego względu czynności podejmowane przed Sądem
Najwyższym przez podmioty inne niż Prokuratoria Generalna są pozbawione
skuteczności również wówczas, gdy Prokuratoria nie wykonuje w sposób czynny
zastępstwa procesowego Skarbu Państwa. Innymi słowy, art. 871
§ 3 k.p.c. należy
interpretować w ten sposób, że w sprawach, w których obowiązuje wyłączne zastępstwo
Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną, nie jest dopuszczalne zastępowanie go
przez jakikolwiek inny podmiot (postanowienie z dnia 31 sierpnia 2006 r., I CZ 47/06
OSNC 2007/5/75, Biul.SN 2006/11).
Mając na względzie powyższe, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. należało orzec, jak w sentencji.