Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 264/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko "F." C. Spółce Akcyjnej w C.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 maja 2008 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 8 maja 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w K. pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 19 listopada 2003 r., Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C. oddalił powództwo M. W. przeciwko
Przedsiębiorstwu […] S.A. w C. (obecna nazwa Spółki „F.” C.) o odszkodowanie i
odprawę.
Sąd Rejonowy ustalił, iż powódka ukończyła studia wyższe zawodowe na
Politechnice na kierunku zarządzanie i marketing, uzyskując tytuł inżyniera. W 1999
r. ukończyła studia wyższe uzupełniające na kierunku zarządzanie i marketing w
zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Ubiegając się o pracę u pozwanego
powódka podała informację, że posiada tytuł magistra ekonomii i inżyniera
ekonomii a studia ukończyła z oceną bardzo dobrą.
Powódka została pracowała u pozwanego od dnia 2 sierpnia 1999 r.,
początkowo na stanowisku specjalisty do spraw analiz finansowych, następnie
specjalisty do spraw monitoringu i analiz, koordynatora do spraw monitoringu
finansowego i analiz, a od 1 września 2000 r. pełniła obowiązki zastępcy głównego
księgowego – głównego specjalisty do spraw monitoringu finansowego, zastępcy
głównego księgowego. Powódka była również członkiem komitetu założycielskiego
związku zawodowego „C.”, który rozpoczął działalność 22 listopada 2002 r., a
został zarejestrowany 23 kwietnia 2002 r.
Od dnia 15 lutego 2002 r. powierzono powódce stanowisko dyrektora
finansowego. Zawierając porozumienie powierzające powódce wskazane
stanowisko, przewidziano dla niej rekompensatę równą 9-krotności miesięcznego
wynagrodzenia liczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy w razie
zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Do podstawowych obowiązków
dyrektora finansowego należało kreowanie strategii i polityki ekonomiczno-
finansowej przedsiębiorstwa, nadzorowanie rachunkowości, sporządzanie planów
gospodarczo-finansowych, koordynowanie i nadzorowanie płynności finansowej,
sporządzanie bilansów, realizacja terminów płatności, nadzorowanie wykonywania
obowiązków w zakresie księgowości i rachunkowości przez głównego księgowego,
bieżąca kontrola i ocena działalności głównego księgowego i podległych mu
jednostek, nadzór nad dokumentami księgowymi, nad prowadzeniem
3
rachunkowości i finansów, prawidłowe ustalanie stanu i wyniku finansowego
pozwanego, opracowywanie analiz finansowych, nadzór nad obiegiem dowodów
księgowych.
W dniu 18 marca 2002 r. powódka zaczęła korzystać ze zwolnienia
lekarskiego. Również w marcu 2002 r. główny księgowy pozwanego złożył
wypowiedzenie, a od maja zastępca głównego księgowego również poszedł na
zwolnienie lekarskie a w końcu porzucił on pracę. Wskutek powyższego pozwany
podjął decyzję o zatrudnieniu osoby z zewnątrz, K. D., na stanowisko głównego
księgowego i stanowisko to na jej prośbę połączył ze stanowiskiem dyrektora
finansowego.
W dniu 12 kwietnia 2002 r. pozwany zwrócił się do związku zawodowego
„C.” z informacją o zamiarze rozwiązania z powódką umowy o pracę bez
wypowiedzenia, lecz związek nie wyraził na to zgody.
Pozwany złożył do ZUS wniosek o przeprowadzenie kontroli zasadności
korzystania ze zwolnienia lekarskiego przez powódkę. ZUS kilkakrotnie dokonał
takiej kontroli. W sierpniu 2002 r. kontrola wykazała bezzasadność przebywania
powódki na zwolnieniu. Pismem z dnia 4 września 2002 r. ZUS odmówił powódce
prawa do zasiłku chorobowego
W dniu 30 sierpnia 2002 r., po powrocie powódki do pracy, pozwany
zaproponował jej zmianę (za porozumieniem stron) zajmowanego stanowiska na
stanowisko specjalisty do spraw windykacji. Powódka jednak nie wyraziła zgody. W
następstwie powyższego pozwany zobowiązał powódkę do wykorzystania
zaległego urlopu wypoczynkowego w okresie od 2 września do 4 października 2002
r. i od 8 października do 12 listopada 2002 r.
W dniu 12 września 2002 r. związek zawodowy „C.” poinformował zarząd
pozwanego o zaprzestaniu działalności. W uzasadnieniu wskazano na fakt
zmniejszenia liczby członków związku do 3 osób. Tego samego dnia związek złożył
do Sądu wniosek o wykreślenie go z rejestru związków zawodowych, lecz wskutek
braków formalnych wniosek ten został odrzucony. Ponowny wniosek do Sądu
złożono wiosną 2003 r.
W dniu 7 października 2002 r. pozwany wręczył powódce wypowiedzenie
warunków umowy o pracę w części zajmowanego przez nią stanowiska i
4
zaproponowała jej stanowisko specjalisty do spraw windykacji. Pozwany nie
przeprowadził konsultacji ze związkiem zawodowym, mając na uwadze informacje
o zaprzestaniu działalności związku. Uzasadniając przyczyny wypowiedzenia
pozwany podał wprowadzenie pracodawcy w błąd co do posiadanych kwalifikacji
zawodowych i wykształcenia; brak merytorycznych kwalifikacji uprawniających do
pełnienia stanowiska dyrektora finansowego i kierowania sprawami finansowymi
przedsiębiorstwa, co spowodowało, że na stanowisku zajmowanym przez powódkę
nastąpił brak nadzoru i skutecznych działań w zakresie ścigania należności spółki
co spowodowało zachwianie jej płynności finansowej, nadmierne przekroczenie
wskaźnika wynagrodzeń, brak kontroli i nadzoru nad sporządzaniem sprawozdań
finansowych spółki, co doprowadziło do ich wadliwego sporządzania, brak osoby
odpowiedzialnej za regulowanie zobowiązań spółki; długotrwałą usprawiedliwioną
nieobecność w pracy powodującą dezorganizację funkcjonowania
przedsiębiorstwa, brak nadzoru nad sprawozdaniami finansowymi, co doprowadziło
do ich wadliwego sporządzania; zakwestionowanie przez ZUS zwolnienia
lekarskiego, wobec zaistnienia powyższych przyczyn zakład pracy utracił zaufanie
konieczne do pełnienia przez powódkę stanowiska dyrektora finansowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że stanowisko dyrektora finansowego powierzone
powódce z dniem 15 lutego 2002 r. zostało utworzone na podstawie zarządzenia nr
9/02 z tego samego dnia. Wcześniej zarządzeniem z dnia 30 października 2001 r.
stanowisko dyrektora finansowego było połączone ze stanowiskiem głównego
księgowego. W dniu 14 maja 2002 r. zarządzeniem nr 15/02 powrócono do
wcześniejszego usytuowania stanowiska dyrektora finansowego przez zmianę jego
nazwy na stanowisko dyrektora ekonomicznego i połączenie go ze stanowiskiem
głównego księgowego.
Sytuacja finansowa pozwanego zaczęła się systematycznie pogarszać od
roku 2000, w roku 2002 była już bardzo zła, a 20 maja 2002 r. pozwany był w stanie
całkowitej zapaści finansowej.
Kontrole przeprowadzone u pozwanego przez NIK i Urząd Skarbowy
wykazały szereg nieprawidłowości, zwłaszcza w treści sporządzanych sprawozdań
finansowych, które zostały podpisane w okresie zatrudnienia powódki. Powódka w
5
celu uzyskania kredytów poświadczała nieprawdziwe dane o sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa.
Sąd Rejonowy uznał, że nie zasługuje na uwzględnienie podnoszony przez
powódkę zarzut naruszenia ustawy o związkach zawodowych. Brak konsultacji
złożonego powódce wypowiedzenia Sąd pierwszej instancji uznał za uzasadniony
przyjmując, że pozwany wskutek otrzymanej od związku informacji o zaprzestaniu
działalności, był zwolniony z tego obowiązku.
Ponadto Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie była chroniona jako członek
komitetu założycielskiego związku zawodowego „C.”, gdyż zgodnie z treścią art. 32
ust. 3 ustawy o związkach zawodowych, ochrona członka komitetu założycielskiego
związku zawodowego przed wypowiedzeniem mu umowy o pracę trwa tylko przez
okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założycielskiego.
Sąd orzekający w pierwszej instancji również nie dopatrzył się
nieprawidłowości w zakresie merytorycznej zasadności złożonego powódce
wypowiedzenia warunków umowy. W ocenie Sądu Rejonowego powódka była
również bezpośrednio odpowiedzialna za przerost płac u pozwanego, skoro
zgodziła się na przyznanie dla siebie „nienależnej rekompensaty”, mimo iż sytuacja
finansowa pozwanego była trudna.
Sąd Rejonowy uznał za niezasadny zarzut powódki że nastąpiła likwidacja
stanowiska jej pracy, skoro „zawsze” poza okresem pracy powódki, stanowisko
dyrektora finansowego i głównego księgowego były u pozwanego połączone.
Powyższe stanowiska zostały rozdzielone u pozwanego tylko czas zatrudnienia
powódki gdyż powódka nie posiadała kwalifikacji do zajmowania stanowiska
głównego księgowego. W ocenie Sądu nie można przyjąć, że pozwany łącząc
stanowiska, które w sposób naturalny są ze sobą związane w jego zakładzie
powinien wypłacić powódce rekompensatę i odprawę z tytułu zwolnienia z przyczyn
dotyczących zakładu pracy, które są przewidziane w Zakładowym Układzie
Zbiorowym Pracy z dnia 12 września 1996 r. – protokole dodatkowym z dnia 20
listopada 1998 r., który przewiduje w § 1 ust. 3 dodatkowa rekompensatę dla
pracowników, zwalnianych z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Sąd pierwszej instancji przyjął również, iż nie było u pozwanego zwolnień
dokonywanych w oparciu o ustawę z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
6
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy, a połączenie stanowiska dyrektora finansowego i głównego
księgowego było spowodowane koniecznością racjonalizacji struktury pozwanego,
w której „tylko dla potrzeb zatrudnienia powódki” rozłączono te stanowiska .
Sąd Rejonowy za słuszny również uznał zarzut pozwanego, że wobec
zakwestionowania przez ZUS zwolnienia lekarskiego powódki, zakład pracy utracił
zaufanie konieczne do pełnienia przez powódkę stanowiska dyrektora finansowego.
Powódka wniosła apelację od tego wyroku.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 10
marca 2004 r., zmienił wyrok Sądu Rejonowego i zasądził na rzecz powódki od
strony pozwanej kwotę 12.000 zł tytułem odprawy oraz kwotę 38.304 zł tytułem
odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę z naruszeniem przepisów o
wypowiadaniu umów, oddalając apelację powódki w części dotyczącej dodatkowej
odprawy w wysokości 9-miesięcznego wynagrodzenia.
Zdaniem Sądu Okręgowego, Sad pierwszej instancji w wyniku naruszenia
określonej w art. 233 § 1 k.p.c. zasady swobodnej oceny dowodów naruszył art. 30
§ 4 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. przyjmując, że wskazane w oświadczeniu
pracodawcy przyczyny uzasadniające wypowiedzenie powódce warunków pracy i
płacy były prawdziwe. Sąd Okręgowy uznał jednak za chybiony zarzut naruszenia
przepisu art. 38 § 1 k.p. dotyczący wymogu konsultacji związkowej dokonanego
wypowiedzenia, stwierdzając, że dokonując w dniu 7 października 2002 r.
wypowiedzenia powódce warunków pracy i płacy pozwany był zwolniony z
obowiązku konsultacji związkowej wynikającej z art. 38 § 1 k.p., gdyż związek
zawodowy nie udzielił w wymaganym terminie informacji o swych członkach, a
wręcz przeciwnie, oświadczył o zaprzestaniu prowadzenia działalności.
Sąd drugiej instancji uznał również za chybiony zarzut naruszenia art. 18
k.p., z którego apelująca wywodzi zasadę uprzywilejowania pracownika. Zdaniem
Sądu, przepis ten nie mógł mieć zastosowania, gdyż w oparciu o ustalony przez
Sąd pierwszej instancji stan faktyczny nie można mówić o naruszeniu art. 18 k.p.
skoro Sąd Rejonowy nie kwestionował ważności tej części porozumienia
zmieniającego warunki umowy o pracę a powódka swoje roszczenie wywodzi nie z
7
zasad słuszności lecz ze spełnienia przesłanek umowy, która przewidywała sporne
świadczenie w przypadku zaistnienia konkretnych zdarzeń.
Analizując wskazane przez pozwanego przyczyny wypowiedzenia umowy o
pracę powódce, Sąd Okręgowy stwierdził, że powódka ubiegając się o pracę u
pozwanego wskazała w swoim CV że posiada dyplom magistra ekonomii i dyplom
inżyniera ekonomii ale jednocześnie załączyła do akt osobowych kopie dyplomów,
które nie potwierdzały tych kwalifikacji. Odnosząc się do wskazanej przez
pozwanego przyczyny wypowiedzenia dotyczącej braku merytorycznych kwalifikacji
powódki do zajmowanego stanowiska, Sąd Okręgowy stwierdził, że wskazana w
ten sposób przyczyna jest przyczyną pozorną. Zdaniem Sądu Okręgowego
podkreślenia wymaga fakt, że powódka wypowiedzenie warunków pracy i płacy
otrzymała w dniu 7 października 2002 r. Prezes Zarządu pozwanej spółki w dniu 14
maja 2002 r. wydał zarządzenie nr 15/02 zgodnie z którym w § 2 pkt 2 „likwiduje
się stanowisko Dyrektora Finansowego i stanowisko Głównego Księgowego, a w
zamian wprowadza się stanowisko Dyrektora Ekonomicznego – Głównego
Księgowego”. Powyższe przekształcenie organizacyjne zostało dokonane w okresie
nieobecności powódki w pracy z powodu choroby, a wypowiedzenie warunków
pracy i płacy nastąpiło po powrocie powódki do pracy ze zwolnienia lekarskiego i po
wykorzystaniu przez nią urlopu wypoczynkowego. Wskazuje to w ocenie Sądu na
pozorność wskazanej przyczyny wypowiedzenia, gdyż brak kwalifikacji powódki do
zajmowania stanowiska Dyrektora Finansowego był w dacie dokonywania
wypowiedzenia bezprzedmiotowy, skoro stanowisko to już nie istniało w strukturze
organizacyjnej pozwanego.
Sąd Okręgowy uznał również, że żadne z dowodów nie potwierdzają, że
działania powódki w okresie tylko jednomiesięcznego zatrudnienia na stanowisku
Dyrektora Finansowego doprowadziły do zachwiania płynności finansowej spółki.
Strona pozwana w wypowiedzeniu również nie wskazała jakiego okresu miałyby
dotyczyć nadmierne przekroczenie wskaźnika przyrostu wynagrodzeń przez
powódkę, co czyni ten zarzut niekonkretnym w rozumieniu art. 30 § 4 k.p. Sąd
Okręgowy wziął przy tym pod uwagę, że zarzut ten należy odnieść do okresu od 15
lutego do 18 marca 2002 r. pracy powódki na wskazanym stanowisku.
8
Zdaniem Sądu Okręgowego brak było również podstaw do przypisania
powódce braku sprawowania nadzoru i wadliwego sporządzania sprawozdania z
okresu pomiędzy 15 lutego a 18 marca 2002r. Ponadto tak sprecyzowana
przyczyna wypowiedzenia powiela okoliczności wskazane jako skutki innych
przyczyn wypowiedzenia sformułowanych przez pozwanego. Dlatego tez Sąd
Okręgowy stwierdził, że tak sformułowaną przyczynę wypowiedzenia należy uznać
za niekonkretną w rozumieniu art. 30 § 4 k.p. i nieudowodnioną przez stronę
pozwaną.
Odnosząc się do długotrwałej nieobecności powódki w pracy, która miałaby
dezorganizować pracę przedsiębiorstwa, w ocenie Sądu Okręgowego, jest to
okoliczność, która tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach może
uzasadniać dokonanie wypowiedzenia. W ocenie tego Sadu, spowodowana
chorobą powódki dezorganizacja pracy nie miała też charakteru długotrwałego gdyż
już w maju, a więc po dwóch miesiącach choroby powódki pozwany podjął
działania zmierzające do likwidacji jej stanowiska. Ponadto zakwestionowanie przez
orzecznika ZUS zwolnienia lekarskiego – jako przyczyna wypowiedzenia nie mogła
w okolicznościach faktycznych sprawy uzasadniać wypowiedzenia, albowiem w
dacie wypowiedzenia stanowisko powódki było zlikwidowane, tak więc
bezprzedmiotowa była kwestia czy pozwany ma zaufanie „do pełnienia przez
powódkę jej stanowiska”.
W konsekwencji, z uwagi na zakwestionowanie przez Sąd wszystkich
przyczyn wypowiedzenia, konieczne było w jego ocenie uznanie za uzasadnione
żądania powódki odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego i naruszającego
przepisy wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Ponadto przyjmując, iż
rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia powódce warunków umowy o pracę była
likwidacja stanowiska pracy, Sąd uznał za zasadne roszczenie powódki o odprawę
pieniężną.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 lutego 2005 r., I PK 178/04, uchylił wyrok
Sądu Okręgowego w punktach 1 i 3 oraz przekazał sprawę w tym zakresie do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w C., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
9
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 września 2005 r., ponownie zmienił
wyrok Sądu Rejonowego z dnia 19 listopada 2003 r. w części (pkt 1 i 2) w ten
sposób, że zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 12.000 zł tytułem
odprawy oraz kwotę 38.304 zł tytułem odszkodowania za naruszające przepisy
wypowiedzenie umowy o pracę.
Sąd Okręgowy podzielił wszystkie rozważania zawarte w uzasadnieniu
wyroku z dnia 10 czerwca 2004 r., zwłaszcza iż nastąpiła likwidacja stanowiska
pracy powódki. Wskazał, iż w pozwanym przedsiębiorstwie doszło do zbiegu
okoliczności niekorzystnych z punktu widzenia pracodawcy i funkcjonowania
przedsiębiorstwa, ale nie można tego faktu wiązać wyłącznie z osobą powódki. W
dacie wypowiedzenia powódce warunków pracy jej stanowisko nie istniało już w
strukturze organizacyjnej pozwanego. Doszło do połączenia dwóch
dotychczasowych na krótko rozdzielonych stanowisk pracy zajmowanych przez
dwie osoby, a więc do ograniczenia zatrudnienia, co skutkuje prawem do odprawy.
Sąd Okręgowy uznał, iż w sprawie znajduje zastosowanie art. 45 § 1 k.p. oraz art.
10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989r. o
szczególnych zasadach rozwiązania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy. Stwierdził iż to okoliczności dotyczące zakładu pracy
były przyczyną wypowiedzenia zmieniającego i one stanowiły wyłączny powód do
zmiany warunków łączącego strony stosunku pracy. Wskazanie fikcyjnej przyczyny
wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi zwolnionemu z przyczyn dotyczących
pracodawcy nie pozbawia pracownika prawa do odszkodowania z tytułu wadliwego
wypowiedzenia umowy o pracę oraz prawa do odprawy pieniężnej przysługującej
pracownikom zwolnionym z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Wyrok ten skargą kasacyjną zaskarżyła strona pozwana.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 czerwca 2006 r., I PK 309/05 uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K., pozostawiając temu
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy
stwierdził, że w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji zachodziła nieważność
postępowania, gdyż skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa
10
(art. 379 pkt 4 k.p.c.). Zaskarżony wyrok został bowiem wydany w składzie trzech
sędziów zawodowych, któremu przewodniczyła sędzia Sądu Okręgowego w C., a
członkami składu orzekającego było dwoje sędziów Sądu Rejonowego w C.,
delegowanych przez Ministra Sprawiedliwości do pełnienia czynności w Sądzie
Okręgowym w C. na podstawie art. 77 § 1 i 46 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z
dnia 8 maja 2007 r., oddalił apelację powódki oraz zasądził od powódki na rzecz
pozwanego kwotę 40.746,20 zł. tytułem zwrotu spełnionego świadczenia.
Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd Najwyższy przesądził słuszność stanowisk
sądów niższej instancji w przedmiocie uznania wypowiedzenia powódce warunków
pracy i płacy za formalnie poprawne. Sąd Okręgowy uznał, że istota problemu w
zakreślonych przez Sąd Najwyższy granicach oceny sprowadzała się do ustalenia,
czy zarzuty znajdujące transpozycję w podanych powódce w wypowiedzeniu
zmieniającym przyczynach tego wypowiedzenia stanowiłyby samoistną podstawę
przedmiotowego wypowiedzenia, niezależną od faktu likwidacji stanowiska pracy
powódki. Sąd drugiej instancji podkreślił, że likwidacja stanowiska pracy powódki,
utworzonego „dla powódki” w dniu 15 lutego 2002 r., w następstwie przekształcenia
funkcjonującego „od wielu lat” stanowiska dyrektora finansowego łączącego tę
funkcję z funkcją głównego księgowego, dokonana została w szczególnych dla
pozwanej okolicznościach, a mianowicie wobec długotrwałej, a powstałej tuż po
objęciu tego stanowiska, choroby powódki oraz zwolnienia się z pracy głównego
księgowego i jego zastępcy. Zmiana ta była zatem uwarunkowana okolicznościami
rzutującymi na organizację pracy pozwanej, nie zaś zmierzonymi zmianami
strukturalnymi znajdującymi oparcie w zaplanowanych wcześniej zmianach
organizacyjnych w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.,
będących elementem pewnych szerszych zmian strukturalnych, co zważywszy na
wagę stanowiska, musiałoby przybrać taki kształt. Nie było to bowiem stanowisko
podrzędne w strukturze organizacyjnej pozwanego, którego zbędność mogła
skutkować jednostkową likwidacją. Dlatego też nie można przyjąć, że to likwidacja
stanowiska pracy powódki była wyłączną przyczyną dokonanego względem niej
wypowiedzenia zmieniającego. Zatem zmiana zakresu funkcjonowania na
11
stanowisku dyrektora ekonomicznego i powierzenie innej niż powódka osobie
zadań wyłączonych z jej zakresu czynności, wynikała z braku kwalifikacji
zawodowych powódki do wykonywania pracy głównego księgowego, czemu
powódka w trakcie procesu nie zaprzeczyła. Ponadto fakt długotrwałej choroby
powódki, zaistniałej już w miesiąc po objęciu funkcji dyrektora finansowego,
dezorganizował pracę pozwanej w sposób oczywisty. Zdaniem Sądu Okręgowego,
słusznie skonstatował Sąd Rejonowy, iż powódka nie była w stanie właściwie
realizować powierzonej jej funkcji, co spowodowało powrót pozwanego do
przejściowo tylko zmienionego z uwagi na osobę powódki stanowiska dyrektora
ekonomicznego łączącego swoje obowiązki z obowiązkami głównego księgowego,
co nie może być uznane za likwidację stanowiska w warunkach ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. W związku z powyższym, zdaniem Sądu Okręgowego, zasadne
było wypowiedzenie powódce warunków płacy i pracy, co dodatkowo poparte jest
utratą zaufania pozwanego wobec powódki, związaną z nadużywaniem zwolnień
lekarskich przez powódkę, co ustalił Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak również
posłużenie się przez powódkę nieprawdziwymi danymi przy ubieganiu się o prace u
pozwanego.
W ocenie Sądu Okręgowego, wobec braku przesłanek do przyjęcia, iż
wyłączną przyczyną wypowiedzenia powódce warunków pracy i płacy, a w
konsekwencji rozwiązanie stosunku pracy łączącego strony, były względy określone
w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., brak było podstaw do uznania
zasadności roszczenia powódki o odprawę pieniężną, opartego na przepisie art. 8
ust. 1 tej ustawy.
Sąd Okręgowy uznał, że żądanie pozwanego o zwrot spełnionego
świadczenia w wysokości 50.304 zł. zasługuje na uwzględnienie, jednak do
wysokości przyznanej przez powódkę, wobec nieudowodnienia przez pozwanego
faktu spełnienia świadczenia z wyroków zapadłych w niniejszej sprawie w wyższej
kwocie.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony w całości skargą
kasacyjna wniesioną przez powódkę. Skarga kasacyjna została oparta o
naruszenie prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie: art. 45 § 1 i 2 k.p. w związku z art. 30 § 4 k.p. poprzez uznanie przez
12
Sąd, iż dokonane przez pozwaną wypowiedzenie warunków umowy o pracę nie
narusza przepisów o wypowiadaniu umów o pracę polegające na stwierdzeniu, iż
oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę nie zawiera fikcyjnych
przyczyn uzasadniających to wypowiedzenie, art. 10 w związku z art. 1 w związku z
art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28.12.1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy poprzez
uznanie przez Sąd, iż w zakładzie pracy powódki nie doszło do zmniejszenia
zatrudnienia w związku ze zmianami organizacyjnymi, a przyczyny te nie stanowiły
wyłącznej przyczyny rozwiązania stosunku pracy z powódką, w związku z czym
brak jest podstawy do wypłaty odprawy na rzecz powódki.
W skardze kasacyjnej zarzucono ponadto naruszenie przepisów prawa
procesowego poprzez naruszenie art. 233 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik
sprawy, polegający na dowolnej ocenie materiału dowodowego z pominięciem
ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy oraz Sąd Okręgowy w C. oraz przyjęcie,
że: podstawy wypowiedzenia wskazane w wypowiedzeniu umowy o pracę są
rzeczywiste, likwidacja stanowiska pracy powódki nie była wyłączną przyczyną
wypowiedzenia umowy o pracę; nieobecność powódki pracy spowodowana
chorobą miała wpływ na funkcjonowanie zakładu pracy pozwanej i jej sytuację
finansową; kwalifikacje zawodowe powódki oraz jej wiedza i doświadczenie
zawodowe nie uprawniały powódki do zajmowania stanowiska dyrektora
ekonomicznego, oraz naruszenie art. 386 § 6 k.p.c. - ocena prawna i wskazania co
do dalszego postępowania wyrażone w wyroku Sądu drugiej instancji wiążą
zarówno Sąd, któremu sprawa została przekazana jak i Sąd drugiej instancji przy
ponownym rozpoznaniu sprawy. Ustalenia z wyroku Sądu Okręgowego w C. -
powinny być wiążące dla Sądu Okręgowego w K., gdyż Sąd Najwyższy nie uchylił
tego wyroku lecz jedynie stwierdził nieważność postępowania z powodu
niewłaściwego składu orzekającego.
Skarga kasacyjna zawiera wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i
zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 12.000 zł. z tytułu odprawy oraz
kwoty 38.304 zł. z tytułu odszkodowania oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz
powódki kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według
13
norm przepisanych wszystkich instancji, ewentualnie uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Podstawy skargi kasacyjnej odnoszące się do stosowania prawa
materialnego są uzasadnione. Jeśli chodzi natomiast o zarzuty naruszenia prawa
materialnego trzeba przypomnieć, że nie mogą one odnieść skutku już tylko z tego
względu, że zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c., podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów a zarzut naruszenia art.
386 § 6 k.p.c. został powołany w niezrozumiałym kontekście rzekomego związania
Sądu drugiej instancji ustaleniami poczynionymi w postępowaniu
drugoinstancyjnym zakończonym wydaniem wyroku, który został uchylony przez
Sąd Najwyższy.
Nie można odmówić racji zarzutom naruszenia prawa materialnego.
Przedmiotem sporu, na obecnym etapie postępowania, są dwa roszczenia
powódki, wprawdzie powiązane ze sobą lecz wymagające oddzielnej oceny na tle
ustalonego stanu faktycznego.
Po pierwsze należy ocenić, czy wypowiedzenie warunków pracy i płacy
dokonane wobec powódki ma uzasadnienie w świetle okoliczności podanych przez
pracodawcę w jego oświadczeniu. W tym zakresie trzeba zwrócić uwagę na
ustalone następstwo zdarzeń. Powódka była zatrudniona od 1999 r. Rzekomo
nieprawdziwe dane dotyczące wykształcenia podała starając się o pracę na innym
niż ostatnio zajmowane stanowisku. W międzyczasie – jak ustalił Sąd – dwukrotnie
awansowała a wszelkie dyplomy obrazujące jej wykształcenie znajdują się w jej
aktach osobowych. Sąd nie odniósł się do zarzutu pracodawcy dotyczącego
pełnienia obowiązków dyrektora finansowego w kontekście ustalenia, że obowiązki
te powódka wykonywała tylko przez miesiąc. Podobne mankamenty można
podnieść w odniesieniu do pozostałych zarzutów przedstawionych w oświadczeniu
pracodawcy, jeżeli zważyć, że miało ono miejsce kilka miesięcy po zlikwidowaniu
stanowiska powódki. Uznając, że wypowiedzenie zmieniające było uzasadnione w
rozumieniu art. 45 § 1 w związku z art. 42 k.p. Sąd Okręgowy nie odniósł się do
14
ustalonej w postępowaniu w pierwszej instancji okoliczności dokonania połączenia
stanowiska głównego księgowego ze stanowiskiem dyrektora ekonomicznego „na
prośbę” nowo zatrudnionej głównej księgowej. Po dokonaniu tej reorganizacji i
zlikwidowaniu stanowiska dyrektora finansowego zmiana stanowiska pracy powódki
była nieunikniona. Pracodawca musiałby udowodnić, że zmiana objęta jego
oświadczeniem, dokonana wiele miesięcy po likwidacji stanowiska (do czego miał
niekwestionowane prawo) nie była spowodowana ową likwidacją. Jest to trudne w
sytuacji, gdy pracodawca – jak zostało ustalone – nie powierzył stanowiska pracy
powódki innej osobie, bardziej odpowiedniej, lecz zlikwidował dwa stanowiska a w
to miejsce utworzył jedno i powierzył je osobie zajmującej drugie ze zlikwidowanych
stanowisk. Trzeba jednakże pamiętać, że w aspekcie badania zasadności
wypowiedzenia zmieniającego kontroli sądu podlegają jedynie okoliczności podane
przez pracodawcę jako przyczyny jego decyzji w oświadczeniu o wypowiedzeniu
wśród których nie znalazła się likwidacja stanowiska pracy powódki.
Natomiast jeśli chodzi o roszczenie o odprawę, jak wskazał Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 11 lutego 2005 r., istotne jest, skoro do rozwiązania umowy o
pracę doszło na skutek wypowiedzenia zmieniającego, ustalenie, czy rzeczywistą i
wyłączną przyczynę wypowiedzenia stanowiły okoliczności dotyczące pracodawcy
oraz czy do rozwiązania doszło na skutek usprawiedliwionej odmowy przyjęcia
zaproponowanych warunków. Rozważania Sądu Okręgowego są w tej kwestii
niedostatecznie precyzyjne i częściowo nadmiernie powiązane z rozważaniami na
temat zasadności wypowiedzenia. Bezsporne jest, że w wyniku decyzji
pracodawcy, której zasadność nie podlega ocenie Sądu, zmniejszono liczbę
kierowniczych stanowisk w pozwanej spółce przez zlikwidowanie dwóch stanowisk i
powołanie w to miejsce jednego. Na nowo utworzonym stanowisku powódka nie
została zatrudniona. W tej sytuacji wymaga oceny, nie tylko to, czy te zmiany
stanowiły wyłączną przyczynę wypowiedzenia ale też czy zaproponowane warunki
były dla powódki nie do przyjęcia. Te okoliczności nie zostały dostatecznie
ustalone, stąd odmowa uwzględnienia roszczenia o odprawę wywodzonego z art. 8
w związku art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych z 1989 r. mającej
zastosowanie w sprawie musi być uznana za przedwczesną.
15
Z tych względów zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu a sprawa
przekazaniu do ponownego rozpoznania na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
/tp/