Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 14/08
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Antoni Górski
w sprawie z wniosku S. M.
przy uczestnictwie F. K.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 maja 2008 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Okręgowego w W. z
dnia 9 listopada 2006 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 4 maja 2005 r. Sąd Rejonowy w O. zniósł współwłasność
zabudowanej nieruchomości położnej w O. przy ul. B. przez jej podział, w sposób
określony w opinii biegłego R. G. (wariant 5). Część nieruchomości [określoną jako
działka nr (…)] Sąd przyznał uczestnikowi postępowania F. K., a pozostałą część
[określoną jako działka nr (…)] - wnioskodawczyni S. M., nakazując uczestnikowi
wydanie wnioskodawczyni przyznanych jej pomieszczeń w terminie 3 miesięcy od
uprawomocnienia się postanowienia. Na rzecz wnioskodawczyni została zasądzona od
uczestnika kwota 14 864, zł, płatna w 30 ratach, z tytułu wyrównania udziałów we
współwłasności, udziału w pożytkach i nakładach oraz odszkodowania.
Sąd ustalił, że strony (rodzeństwo) są współwłaścicielami po ½ części dzielonej
nieruchomości, na której usytuowane są: budynek mieszkalny, budynek mieszkalno-
2
gospodarczy oraz budynek gospodarczy Uczestnik z żoną i synami mieszkał w tej
nieruchomości z rodzicami, a po śmierci ojca – z matką. W wyniku działu spadku po ojcu
i rezygnacji sióstr ze spadku udziały w nieruchomości uczestnika i matki były równe. W
dniu 24 lipca 1990 r. matka darowała swój udział wnioskodawczyni, która nie miała
lokalu, mieszkając z córką. Uczestnik uniemożliwiał kontakty sióstr z matką, za co został
skazany prawomocnym wyrokiem karnym w sprawie II K (…) Sądu Rejonowego w O. W
dalszym ciągu uniemożliwia on zamieszkanie siostry we wspólnej nieruchomości.
Wnioskodawczyni opłaca należności publiczne przypadające od jej udziału
w nieruchomości. Uczestnik poniósł pewne nakłady na nieruchomość, ale wynajmuje od
wielu lat część budynku gospodarczego na garaż, zatrzymując dla siebie cały czynsz.
Na podstawie opinii biegłych Sąd Rejonowy uznał, że podział nieruchomości na
dwie odrębne działki jest dopuszczalny i usprawiedliwiony zaistniałą sytuacją faktyczną,
aczkolwiek niezbędne są w tym celu pewne roboty adaptacyjne. Sąd dokonał
jednocześnie rozliczenia finansowego współwłaścicieli z tytułu wyrównania udziałów we
współwłasności, dokonanych nakładów, pobranych pożytków oraz odszkodowania z
racji zawinionego pozbawienia S. M. dochodów z nieruchomości.
W następstwie apelacji F. K., Sąd Okręgowy w W. zmienił zaskarżone
postanowienie o tyle, że obniżył zasądzoną na rzecz wnioskodawczyni kwotę do
wysokości 11 357, zł, oddalając apelację w części pozostałej.
Sąd II instancji podzielił generalnie ustalenia i wywody prawne Sądu Rejonowego,
a nieznaczna korekta zaskarżonego orzeczenia wynika z dodatkowych ustaleń
dokonanych w postępowaniu apelacyjnym na podstawie opinii biegłego W. Sąd zaliczył
równowartość połowy nakładów adaptacyjnych niezbędnych na przystosowanie części
kuchni uczestnika na łazienkę.
W skardze kasacyjnej F. K. wniósł o uchylenie obu postanowień i przekazanie
sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Skarżący zakwestionował dopuszczalność orzeczonego zniesienia
współwłasności przez podział (art. 211 k.c.). Zarzucił też uchybienia procesowe
wyrażające się w naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. przez:
a) nieuwzględnienie konsekwencji orzeczonego podziału w postaci zmiany
przeznaczenia rzeczy oraz stworzenia zarzewia konfliktów;
b) uznanie niemożności dokonania przez niego spłaty;
c) nierozważenie konieczności dokonania szerokich robót adaptacyjnych;
3
d) nieuwzględnienie interesu jego i rodziny mieszkającej stale w dzielonej
nieruchomości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest bezzasadna.
Kwestionowane orzeczenie zostało wydane po przeprowadzeniu bardzo
wszechstronnego i starannego postępowania dowodowego, którego nie sposób
zakwestionować w instancji kasacyjnej także z uwagi na ograniczenia wynikające z art.
3983
§ 3 k.p.c. Wypada zaakcentować właściwe respektowanie przez Sąd II instancji
zasad odnoszących się do postępowania apelacyjnego, wyrażające się m.in. we
właściwie ukierunkowanym uzupełnieniu materiału dowodowego.
Dokonana w postępowaniu apelacyjnym wykładnia prawa materialnego jest
oczywiście trafna, ponieważ ustawa preferuje zniesienie współwłasności przez podział
rzeczy wspólnej (zob. art. 211 k.c.). Taki podział jest uzasadniony w okolicznościach tej
sprawy, jako że wnioskodawczyni nie dysponuje innym tytułem prawnym do lokalu,
mieszkając u córki. Podział ten przywraca równowagę uprawnień współwłaścicielki
naruszanych w sposób bezprawny przez uczestnika. Ponadto utworzenie dwóch
odrębnych działek jest dopuszczalne prawnie oraz technicznie możliwe, co wynika ze
zgodnych opinii biegłych. Praktycznie zawsze przy zniesieniu współwłasności
zabudowanej nieruchomości przez podział występuje potrzeba dokonania pewnych
robót adaptacyjnych obciążających współwłaścicieli. W tej sprawie biegli zgodnie
podkreślili realność ich przeprowadzenia, przy nienadmiernych kosztach. Aktualna
sytuacja materiałowo-wykonawcza gwarantuje taką operację.
Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że uczestnik nie miałby możliwości dużej spłaty
na rzecz współwłaścicielki, gdyby – zgodnie z jego żądaniem – otrzymał całą
nieruchomość. Jego sytuacja materialna i życiowa uzasadniała rozłożenie na okres
kilkuletni zasądzonej, stosunkowo niedużej, spłaty.
Problem ewentualnych, przyszłych konfliktów nie ma zasadniczego znaczenia
przy wykładni art. 211 k.c. W wyniku podziału strony otrzymały odrębnie wydzielone
działki, co zmniejsza ich bezpośredni kontakt. Przede wszystkim jednak uczestnik nie
może skutecznie powoływać się na sytuację, którą on sam, wyłącznie z własnej winy,
wywołał.
Z przedstawionych przyczyn należało oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).