Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 382/07
POSTANOWIENIE
Dnia 16 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku S. W.
przy uczestnictwie: H. P., Z. M., J. W., F. W., C. Ś., A. W., W. F. i A. C. oraz J. F., D. K. i
K. T.
o wpis prawa własności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 maja 2008 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika W. F.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 23 maja 2007 r., sygn. akt II Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w K.
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wnioskodawca S. W. wniósł o ujawnienie siebie i uczestników postępowania H.
P., Z. M., J. W., F. W., C. Ś. i A. W. jako współwłaścicieli położonej w K. nieruchomości,
składającej się z działek nr (…), dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę
wieczystą KW nr K.(…).
Dnia 5 października 2006 r. referendarz sądowy dokonał wpisu zgodnie
z żądaniem wniosku. Postanowieniem z dnia 5 grudnia 2006 r. Sąd Rejonowy w W. – po
rozpoznaniu skargi W. F. i A. C. na orzeczenie referendarza sądowego – utrzymał w
mocy zaskarżony wpis.
2
Apelację od tego postanowienia wnieśli W. F. i A. C. Skarżący zarzucili, że
wnioskodawca nie nabył udziału we współwłasności nieruchomości na podstawie
dziedziczenia po rodzicach. Sporna nieruchomość nie należała bowiem do spadku,
ponieważ postanowienie o uwłaszczeniu rodziców S. W. zostało wydanie po ich śmierci.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w K. oddalił apelację.
Z uzasadnienia tego orzeczenia wynika, że postanowieniem z dnia 22 grudnia
2004 r. Sąd Rejonowy w W., w sprawie prowadzonej pod sygnaturą I Ns (…) [I Ns (…)],
stwierdził, że A. W. i A. W. nabyli z dniem 4 listopada 1971 r., na prawach
współwłasności ustawowej małżeńskiej, nieodpłatnie w drodze uwłaszczenia własność
położonej w K. nieruchomości, składającej się z działek nr (…), objętych księgą
wieczystą KW (…). Z przytoczonego postanowienia i treści wpisu w księdze wieczystej
wynika, że nieruchomość miała charakter rolny. Spadek po A. W. w zakresie
gospodarstwa rolnego nabyli żona A. W. w ¼ części oraz dzieci H. P., Z. M., C. Ś., J.
W., F. W. i S. W. po 3
/24 części. Spadek po A. W. w zakresie gospodarstwa rolnego
nabyli natomiast H. P., Z. M., C. Ś., J. W., F. W. i S. W. po 1
/6 części. Udział
przypadający J. W. nabyli A. W. i J. W. po ½ części. Nabycie przytoczonych udziałów
we współwłasności nieruchomości wynika z postanowień o stwierdzeniu nabyciu
spadku. W księdze wieczystej podlegają zatem ujawnieniu jako współwłaściciele spornej
nieruchomości H. P., Z. M., C. Ś. i F. W. po 1
/6 części oraz A. W. i J. W. po 1
/12 części.
Zaskarżony wpis odpowiada temu stanowi prawnemu. Apelacja podlega więc oddaleniu
jako bezzasadna.
Zarzut apelujących, że postanowienia dołączone do wniosku o wpis prawa
własności zostały wydane z naruszenie prawa nie podważa zaskarżonego wpisu. Sąd
wieczystoksięgowy nie jest bowiem uprawniony do kontroli prawomocnych orzeczeniem
(art. 365 § 1 k.p.c.). Dla oceny zasadności zaskarżonego wpisu nie ma znaczenia
okoliczność, że A. i A. W. nie żyli w chwili wydania postanowienia z dnia 22 grudnia
2004 r., sygn. akt I Ns (…) [I Ns (…)]. Przytoczone postanowienie ma bowiem charakter
deklaratoryjny i stwierdza stan prawny z dnia 4 listopada 1971 r.
W skardze kasacyjnej, opartej na drugiej podstawie, pełnomocnik
uczestnika postępowania W. F. zarzucił naruszenie art. 510 w związku z art. 6261
§ 2 i 3
k.p.c., art. 316, art. 325 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 6268
§ 2 k.p.c. Powołując się
na tę podstawę, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego określa art. 6261
§ 2 k.p.c.
W związku z tym unormowaniem pojawiły się wątpliwości, czy uczestnikami
postępowania – mimo wyraźnego określenia ich kręgu przez ustawodawcę – mogą być
także inne osoby zainteresowane. W doktrynie pojawiły się głosy dopuszczające taką
możliwość. Jednakże Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 czerwca 2004 r., I CZ
48/04 (OSNC 2005, nr 6, poz. 108) stwierdził, że art. 6261
§ 2 k.p.c., jako przepis
szczególny w stosunku do art. 510 k.p.c., reguluje wyczerpująco krąg uczestników
postępowania wieczystoksięgowego. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym
niniejsza skargę kasacyjna podziela to stanowisko.
Zgodnie z art. 6261
§ 2 k.p.c. uczestnikami postępowania – oprócz
wnioskodawcy, osób, których prawa zostały obciążone bądź na rzecz których wpis ma
nastąpić – są także osoby, których prawa zostały wykreślone. Tymczasem
z postanowienia Sądu Rejonowego w W. z dnia 5 grudnia 2005 r. wynika, że żadna z
osób, których prawa zostały wykreślone nie była uczestnikiem postępowania. Również
w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 23 maja 2007 r. (w jego pierwotniej wersji)
nie wszystkie te osoby zostały wskazane jako uczestnicy postępowania.
Śmierć wnioskodawcy lub innego uczestnika postępowania po złożeniu wniosku –
w myśl art. 6261
§ 3 k.p.c. – nie stanowi przeszkody do dokonania wpisu i zwalania sąd
od obowiązku poszukiwania spadkobierców i ustalania przedstawiciela osoby
ubezwłasnowolnionej. Hipoteza tego przepisu nie dotyczy natomiast sytuacji, w której –
jak trafnie zarzucił skarżący – opisane w niej zdarzenia nastąpiły przed złożeniem
wniosku o dokonania wpisu. Przyjmując, że taka sytuacja zaistniała w sprawie, Sąd
Okręgowy postanowieniem z dnia 5 listopada 2007 r. wezwał do udziału w sprawie J. F.,
D. K. i K. T. jako następców prawnych J. F. Nie wiadomo jednak, na jakiej podstawie
Sąd ustalił, że J. F. zmarł przed złożeniem wniosku o dokonanie wpisu oraz że jego
spadkobiercami są wymienione wyżej osoby. Zawarte w skardze kasacyjnej twierdzenie
skarżącego, że J. F. zmarł w maju 2006 r. nie stanowi dowodu na tę okoliczność. W
świetle informacji zawartych w skardze kasacyjnej budzi też wątpliwości ustalony przez
Sąd krąg spadkobierców J. F. Skarżący wymienia bowiem jako spadkobierczynię J. F.
jego córkę J. D. Ponadto z uzasadnienia skargi wynika, że zmarła też J. F., a jej śmierć
nastąpiła jeszcze przed wydaniem przez Sąd Rejonowy w W. postanowienia w sprawie I
Ns (…).
Z przedstawionych powodów zarzut naruszenia art. 6261
§ 2 i 3 k.p.c. należało
uznać za uzasadniony.
4
Nieuzasadniony jest natomiast zarzut naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c. Sąd
Okręgowy trafnie uznał bowiem – wbrew zarzutowi skarżącego – że stanowiące
podstawę wpisu prawomocne postanowienia sądu nie podlegają kontroli sądu
wieczystoksięgowego. Taka zasada wynika nie tylko z utrwalonego orzecznictwa (por.
uchwałę Sąd Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1991 r., III CZP 71/91, OSNC 1992, nr 3,
poz. 47), ale przede wszystkim z art. 365 k.p.c. stanowiącego, że prawomocne
orzeczenie wiąże nie tylko sąd, który je wydał, lecz również inne sądy.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).