Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 344/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. P.
przeciwko Skarbowi Państwa - Komendantowi Miejskiemu Policji w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 maja 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 stycznia 2007 r.,
sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 12 października 2006 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo
M. P. przeciwko Skarbowi Państwa - Komendantowi Miejskiemu Policji w K. o
zasądzenie kwoty 200 000 zł odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i krzywdę
jakiej doznał powód na skutek bezprawnego działania funkcjonariuszy pozwanego.
2
Sąd pierwszej instancji oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika powoda
o przesłuchanie zgłoszonych świadków na okoliczności przebiegu zdarzenia, w wyniku
którego powstała szkoda, pominął jego wnioski o dopuszczenie dowodu z dokumentacji
lekarskiej powoda oraz z opinii biegłego lekarza celem ustalenia stopnia uszczerbku na
zdrowiu powoda, jego przyczyn i leczenia i w oparciu o akta sprawy karnej II K (…) Sądu
Rejonowego w K., dopuszczone jako dowód w sprawie oraz twierdzenia strony
pozwanej, uznał, że powód nie wykazał ani nie udowodnił istnienia przesłanek
odpowiedzialności strony pozwanej z czynu niedozwolonego.
Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 stycznia 2007 r. oddalił
apelację powoda zarzucającą naruszenie art. 217 § 2, art. 227 oraz art. 328 § 2 k.p.c.
uznając, że mimo lakonicznego uzasadnienia wyrok Sądu pierwszej instancji odpowiada
prawu. Wskazał, że z przedstawionych ustaleń Sądu pierwszej instancji opartych o treść
akt II K (…) Sądu Rejonowego w K. wynika, że funkcjonariusze pozwanego zatrzymali
powoda w dniu 2 grudnia 2003 r., gdy chciał wejść do budynku Sądu Okręgowego i
odmówił okazania zawartości kieszeni oraz podania personaliów. We wskazanej wyżej
sprawie karnej, w której powód był oskarżony o znieważenie funkcjonariuszy strony
pozwanej i w której postępowanie zostało prawomocnie umorzone na podstawie art. 414
§ 1 k.p.k. w zw. z art. 31 § 1 k.k. – były przesłuchane w charakterze świadków także
osoby zgłoszone jako świadkowie przez powoda w sprawie cywilnej i dlatego zdaniem
Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji słusznie pominął wniosek powoda o ich
przesłuchanie tym bardziej, że osoby te nie były obecne w czasie przeszukania powoda
przez funkcjonariuszy pozwanej w dyżurce sądowej. Sąd Apelacyjny podzielił także
ocenę Sądu Okręgowego, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności
pozwanej oraz szkody mającej związek przyczynowy ze zdarzeniem z dnia 2 grudnia
2003 r., gdyż okoliczności te nie wynikają z akt sprawy karnej. W konsekwencji
stwierdził, że sprawa karna nie wykazała by pokrzywdzeni przez powoda
funkcjonariusze pozwanej dopuścili się niewłaściwego zachowania w stosunku do
powoda przez przekroczenie uprawnień zawodowych przy wykonywaniu obowiązków
służbowych, co wynika z treści motywów zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu
karnego i dlatego Sąd Apelacyjny uznał za bezzasadne roszczenia powoda
wywiedzione z art. 417 k.c.
W skardze kasacyjnej opartej na zarzutach naruszenia przepisów postępowania
powód wskazał na naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. przez bezpodstawne pominięcie
zgłoszonych przez niego dowodów z zeznań świadków oraz opinii biegłego lekarza,
3
naruszenie art. 235 k.p.c. przez oparcie się na dowodach przeprowadzonych w innej
sprawie, co narusza zasadę bezpośredniości oraz przez przeprowadzenie dowodu z akt
sprawy karnej, którego nie przewidują przepisy k.p.c. Zarzucił też naruszenie art. 98 § 3
k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez zasądzenie kosztów
pomocy adwokackiej z urzędu w kwocie 732 zł brutto, mimo że powinny one wynosić
3600 zł netto.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzasadniony jest zarzut naruszenia zarówno art. 217 § 2 jak i art. 235 k.p.c., do
czego doszło przed Sądami obu instancji.
Na wstępie trzeba stwierdzić, że wbrew ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd
pierwszej instancji nie poczynił w sprawie żadnych ustaleń faktycznych. Oddalając
wnioski dowodowe pełnomocnika powoda naruszył art. 217 § 2 k.p.c., a opierając swoją
ocenę prawną na dopuszczonym dowodzie z akt sprawy karnej naruszył zarówno art.
244 k.p.c., jak i art. 235 k.p.c., zaś uzasadnienie jego wyroku w sposób oczywisty nie
odpowiada wymaganiom art. 328 § 2 k.p.c., co słusznie zarzucił powód w apelacji. Mimo
to Sąd Apelacyjny, z naruszeniem art. 378 § 1 oraz art. 382 k.p.c. zarzutu tego nie
uwzględnił i rozstrzygnął sprawę merytorycznie czyniąc w istocie jako pierwszy Sąd
rozpoznawczy własne ustalenia faktyczne. Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 382
k.p.c. miał prawo to uczynić, jednak wówczas obowiązany był zachować określone w
przepisach k.p.c. wymagania i zasady dotyczące postępowania dowodowego oraz treści
uzasadnienia wyroku Sądu orzekającego, dotyczące ustaleń faktycznych i oceny
dowodów, przewidziane w art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie
zawiera żadnego z tych elementów, co bez wątpienia narusza art. 328 § 2 k.p.c. i
uniemożliwia kontrolę rozstrzygnięcia także Sądu drugiej instancji.
Sąd Apelacyjny dokonał oceny prawnej roszczenia powoda w oparciu
o dopuszczony przez Sąd pierwszej instancji dowód z akt sprawy karnej, choć przepisy
k.p.c. nie przewidują takiego dowodu. Jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy
możliwe jest jedynie dopuszczenie w charakterze dowodu określonych dokumentów
zawartych w aktach innej sprawy, bowiem art. 244 i następne k.p.c. przewidują tylko
dowody z dokumentów, a nie dowód z akt innej sprawy. Bez naruszenia zasady
bezpośredniości przewidzianej w art. 235 k.p.c., możliwe jest jedynie dopuszczenie
dowodu z poszczególnych, ściśle określonych dokumentów, a jeżeli mają to być
4
protokoły zeznań świadków przesłuchanych w innej sprawie, to tylko pod warunkiem, że
żadna ze stron nie zażądała przeprowadzenia tych dowodów przed sądem orzekającym
(porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1966 r. I CR
364/65, Biul. SN 1966r. nr. 7-8, poz. 99, z dnia 10 listopada 1966 r. II PK 269/66, NP
1967, nr 6, z dnia 13 marca 1969 r. II PR 13/69, nie publ., z dnia 28 września 1971 r. II
CR 385/71, nie publ., z dnia 14 stycznia 1997 r. I CKN 42/96, OSNC 1997/5/62, z dnia 2
lutego 2006 r., II CK 401/05, nie publ. oraz z dnia 12 maja 2006 r. V CSK 59/06, nie
publ.).
Uzasadniony jest zatem kasacyjny zarzut naruszenia także przez Sąd Apelacyjny
art. 235 k.p.c. przez oparcie rozstrzygnięcia na ustaleniach wynikających z „treści akt”
sprawy karnej II K (…) i dowodach przeprowadzonych w tej sprawie, mimo że powód
wnosił o przeprowadzenie w rozpoznawanej sprawie dowodów z zeznań świadków
przesłuchanych w sprawie karnej. Sąd Apelacyjny nie dokonał też żadnej własnej
analizy materiału dowodowego zawartego w aktach sprawy karnej stwierdzając jedynie
ogólnie, że „sprawa karna nie wykazała” by funkcjonariusze strony pozwanej zachowali
się niewłaściwie wobec powoda. Narusza to podstawowe wymagania dotyczące oceny
materiału dowodowego, a także wymogi art. 328 § 2 k.p.c.
Pominięcie przez Sąd Apelacyjny zgłoszonego dowodu z zeznań świadków
narusza również art. 217 § 2 k.p.c., co trafnie zarzucono w skardze kasacyjnej. Zgodnie
z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, sąd nie może pominąć dowodów, jeżeli
dotychczasowe postępowanie prowadzi do wniosków sprzecznych z przedstawionymi
przez stronę zgłaszającą dowód (porównaj między innymi wyroki Sądu Najwyższego z
dnia 26 września 1966 r. II CR 314/66, OSNCP 1967/2/39, z dnia 18 września 1969 II
CR 308/69, OSNCP 1970/7-8/130, z dnia 12 października 1972 r. II CR 388/72, nie publ.
oraz z dnia 7 marca 2001 r. I PKN 299/00, OSNAPiUS 2002/23/573). Nie było zatem
podstaw do odmowy przeprowadzenia przed sądem orzekającym dowodu z zeznań
świadków nie tylko dlatego, że, jak wskazano wyżej, narusza to zasadę
bezpośredniości, lecz także dlatego, że zgłoszeni zostali by potwierdzić wersję powoda,
a żadne inne dowody przeprowadzone przez Sąd wersji tej, w ocenie Sądu
Apelacyjnego, nie potwierdziły. Nie stanowi wystarczającego uzasadnienia odmowy
przeprowadzenia tych dowodów wskazana przez Sąd Apelacyjny okoliczność, że
świadkowie ci nie byli obecni w miejscu dokonania przeszukania powoda przez
funkcjonariuszy policji. Byli oni bowiem świadkami zdarzenia, a ocena ich zdolności do
spostrzeżenia określonych faktów, jak również wiarygodności zeznań nie jest możliwa
5
przed ich przesłuchaniem. Natomiast celowość dopuszczenia zgłoszonego dowodu z
dokumentacji lekarskiej i opinii biegłego lekarza była uzależniona od wyników
postępowania dowodowego mającego wykazać bezprawne działania funkcjonariuszy
pozwanego. Dopiero ustalenie, że takie działania miały miejsce uzasadniałaby
konieczność przeprowadzenia dowodów na okoliczność szkody i jej wysokości.
Wszystkie wskazane uchybienia procesowe Sądu Apelacyjnego (a także Sądu
Okręgowego) miały oczywisty wpływ na wynik sprawy, bowiem uniemożliwiły powodowi
udowodnienie przesłanek odpowiedzialności deliktowej strony pozwanej określonych w
art. 417 k.c., zaś to stało się przyczyną oddalenia powództwa, co zostało podkreślone
przez Sądy obu instancji, choć to one same, w wyniku wskazanych uchybień
procesowych, pozbawiły powoda możliwości dowodzenia, naruszając prawa procesowe
strony.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Z uwagi na to, że zgodnie z art. 3981
k.p.c. skarga kasacyjna służy od wyroku
Sądu drugiej instancji, przedmiotem jej zarzutów mogą być tylko uchybienia tego Sądu,
co pozbawia skuteczności kasacyjny zarzut naruszenia art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt
6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), bowiem dotyczy
on orzeczenia Sądu pierwszej instancji o kosztach pomocy prawnej udzielonej
powodowi z urzędu przed tym Sądem i nie zawiera zarzutu naruszenia odpowiednich
przepisów procesowych przez Sąd drugiej instancji w związku z rozpoznaniem apelacji
powoda. Niezależnie od tego, zgodnie z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. przedmiotem zarzutów
procesowych skargi kasacyjnej mogą być tylko takie uchybienia Sądu odwoławczego,
które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, rozumiany jako jej merytoryczne
rozstrzygnięcie. Ewentualne naruszenie przepisów dotyczących wynagrodzenia
adwokackiego za udzieloną pomoc prawną, nie mogło mieć wpływu na wynik sprawy.