Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 5 czerwca 2008 r.
II PZP 9/08
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 czerwca 2008 r.
sprawy z powództwa Jarosława G., Pawła K., Adama K., Mariusza S., Adama K.
przeciwko Izbie Celnej w T. o wynagrodzenie i wliczenie okresów wynagrodzenia do
okresu zatrudnienia, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy z dnia 14 lutego
2008 r. [...]
„1) Czy funkcjonariuszowi celnemu zwolnionemu ze służby decyzją dyrektora
Izby Celnej na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służ-
bie Celnej (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.), następnie
uchyloną prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego jako
niezgodną z prawem i niepodlegającą wykonaniu, przysługuje po przywróceniu do
służby uposażenie za czas pozostawania poza służbą i w jakim rozmiarze ?
2) W razie pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze - w jakiej dacie nastę-
puje wymagalność powyższego świadczenia ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Funkcjonariuszowi celnemu zwolnionemu ze służby decyzją dyrektora
Izby Celnej na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o
Służbie Celnej (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.), na-
stępnie uchyloną prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administra-
cyjnego jako niezgodną z prawem i niepodlegającą wykonaniu, nie przysługuje
po powrocie do służby uposażenie za czas pozostawania poza służbą; nie wy-
łącza to możliwości dochodzenia roszczenia o odszkodowanie na zasadach
ogólnych.
2
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpoznawaniu apelacji
powodów Jarosława G., Pawła K., Adama K., Mariusza S. i Adama K. przeciwko
Izbie Celnej w T. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Inowrocławiu z dnia 5
września 2007 r. [...].
Stan sprawy przedstawia się następująco. Powodowie byli zatrudnieni jako
funkcjonariusze celni w Urzędach Celnych w B. i T. W dniu 12 września 2003 r. Dy-
rektor Izby Celnej w T. podjął na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy z dnia 24
lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz.U. Nr 72, poz. 802 ze zm.) oraz art. 104 i 108
ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) decyzje o zwolnieniu każdego z
powodów ze służby z dniem 15 września 2003 r. i nadał tym decyzjom rygor natych-
miastowej wykonalności. Na skutek wniosków powodów o ponowne rozpoznanie
sprawy dyrektor Izby Celnej utrzymał w mocy wcześniej wydane decyzje. Po wnie-
sieniu przez powodów skarg na decyzje ostateczne, sprawę rozpoznawał Woje-
wódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy, który prawomocnymi wyrokami (z dnia
29 kwietnia 2004 r. oraz z dnia 15 kwietnia 2004 r.) uchylił decyzje dyrektora Izby
Skarbowej i stwierdził, że zaskarżone decyzje nie podlegają wykonaniu. Następnie
powodowie w pismach skierowanych do dyrektora Izby Celnej w T. wyrazili gotowość
niezwłocznego podjęcia pracy, po czym zostali do niej przyjęci (powód Jarosław G. z
dniem 8 lipca 2004 r., pozostali powodowie z dniem 1 czerwca 2004 r.). W dniu 14
maja 2007 r. powodowie zwrócili się do dyrektora Izby Celnej z wnioskiem o wypłatę
„wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy", to jest od dnia 15 września 2003
r. do dnia przywrócenia ich do służby uzyskując odpowiedź, że brak jest podstaw
prawnych dla spełnienia ich żądań.
Sąd Rejonowy oddalając powództwa funkcjonariuszy celnych, z wyłączeniem
powództwa Adama K., uznał za uzasadniony podniesiony przez pozwanego zarzut
przedawnienia roszczeń powodów, nie wskazując przy tym podstawy prawnej tych
roszczeń ani podstawy rozstrzygnięcia o przedawnieniu. W ocenie tego Sądu nie
przedawniło się jedynie roszczenie powoda Adama K. o zapłatę wynagrodzenia za
okres od 15 maja 2004 r. do 31 maja 2004 r. i z tego tytułu - powołując jako podsta-
wę prawna art. 57 § 1 k.p. - zasądził od pozwanego na rzecz tego powoda kwotę
3
1.474,56 zł. Żądanie zaliczenia 3 miesięcy pozostawania bez pracy do okresu za-
trudnienia powodów Sąd Rejonowy uznał za przedwczesne.
Sąd Okręgowy rozpatrując apelacje od wyżej wskazanego orzeczenia - złożo-
ne przez powodów jaki i stronę pozwana - powziął wątpliwość prawną związaną z
wykładnią art. 25 ust. 1 wprowadzonego ustawą z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie
ustawy - Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz.U. Nr 20, poz.
1122) z dniem 10 sierpnia 2003 r. do ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej
(Dz.U. Nr 72, poz. 802 ze zm.). Powyższa norma prawna nakazuje obligatoryjne
zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego w wypadku wniesienia aktu oskarżenia
o umyślne popełnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego (art. 25
ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej) albo w wypadku tymczasowego aresztowania
funkcjonariusza celnego (art. 25 ust. 1 pkt 8b), przy jednoczesnym wprowadzeniu
przepisu o przywróceniu do służby funkcjonariusza, na jego wniosek, w wypadku: 1)
uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu - jeżeli zwolnienie nastąpiło na podsta-
wie art. 25 ust. 1 pkt 8a, 2) umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia pra-
womocnym wyrokiem sądu - jeżeli zwolnienie nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1
pkt 8b (art. 61 ust. 2 ustawy). W przedmiotowej sprawie, jak zostało to wyżej powie-
dziane, decyzje dyrektora Izby Celnej w T. wydane na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a
ustawy o Służbie Celnej uchylił prawomocnymi wyrokami Wojewódzki Sąd Admini-
stracyjny w Bydgoszczy uznając, że naruszyły one prawo materialne, to jest art. 25
ust. 1 pkt 8a ustawy, gdyż akty oskarżenia przeciwko powodom skierowano do sądu
przed wejściem w życie tego przepisu. Jednocześnie z powołaniem się na art. 152
ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjny-
mi Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że zaskarżone decyzje nie podlegają
wykonaniu. Sąd Okręgowy mając na uwadze, że stosunek służby celnej zaliczany
jest do niepracowniczego stosunku służbowego, stwierdził, iż stosowanie przepisów
prawa pracy ma wyraźnie określony zakres przedmiotowy sprowadzający się do
ustawowego wskazania, które instytucje mogą być doń odniesione i może mieć miej-
sce, gdy stanowi tak konkretny przepis materialnego prawa administracyjnego - w
tym wypadku ustawy o Służbie Celnej (np. art. 30 ust. 3, art. 43 ust. 1 i 2, art. 44 ust.
1 i 2). Ponadto stwierdził, że prawa i obowiązki funkcjonariuszy celnych jako wynika-
jące ze stosunku służbowego uregulowane są pragmatyką, która nie zawiera gene-
ralnej zasady, że w sprawach w niej nieuregulowanych stosuje się Kodeks pracy, a
zatem nie ma wobec niego zastosowania zasada subsydiarnego stosowania przepi-
4
sów Kodeksu pracy (tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 3 paździer-
nika 2006 r., I OSK 210/06, Lex nr 281419). Sąd stwierdził także, że ustawa o Służ-
bie Celnej nie zawiera żadnych regulacji dotyczących uprawnień funkcjonariusza
celnego, w stosunku do którego zapadł wyrok uchylający decyzję o wydaleniu ze
służby jako wydaną z naruszeniem prawa materialnego i jedynie art. 61 stanowi, że
przywraca się do służby funkcjonariusza zwolnionego na podstawie art. 25 ust. 1 pkt
8a ustawy (a więc decyzji, której podstaw skutecznie nie zakwestionowano) w wy-
padku uniewinnienia prawomocnym wyrokiem, pomijając jednak kwestię ewentual-
nych świadczeń za czas pozostawania poza służbą. W tak ustalonym stanie faktycz-
nym sprawy Sąd Okręgowy przedstawił następujące możliwe w jego ocenie rozwią-
zania prawne zakreślonego problemu, powołując orzecznictwo Naczelnego Sądu
Administracyjnego (wyroki: z dnia 13 dnia 2001 r., II SA 324/01, Lex nr 84345; z dnia
13 września 2001 r., II SA 88/00, Lex nr 51037; z dnia 18 listopada 1999 r., II SA
1557/99, Lex nr 47420; z dnia 24 maja 1999 r., II SA 459/99, Lex nr 47392) wydane
na tle ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji i z dnia 12 października 1990 r. o
Straży Granicznej, w których sądy przyjęły, iż skutkiem uchylenia przez sąd admi-
nistracyjny decyzji w przedmiocie zwolnienia ze służby jest „reaktywowanie" stosun-
ku służbowego z dniem ogłoszenia wyroku (ex nunc), a tym samym ponowne przy-
wrócenie do służby nie wywołuje skutku wstecznego (ex tunc). Ponadto Naczelny
Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 lipca 2004 r., OSK 591/2004
wyraził pogląd, że „w przypadku stosowania art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002
r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz.
1270) w razie uwzględnienia skargi na decyzję chodzi o wykonalność decyzji w sze-
rokim znaczeniu, podobnie jak szerokie znaczenie ma „wykonanie decyzji" w rozu-
mieniu art. 130 § 1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego. Stwierdzenie przez
Sąd, że uchylona decyzja nie podlega wykonaniu, oznacza, że decyzja ta nie wywo-
łuje skutków prawnych, które wynikają z jej rozstrzygnięcia, od chwili wydania wy-
roku, mimo że wyrok uchylający tę decyzję nie jest jeszcze prawomocny.”
Wobec tak jednoznacznego stanowiska sądownictwa administracyjnego Sąd
Okręgowy uznał, że możliwe jest przyjęcie w niniejszej sprawie stanowiska, że reak-
tywowanie stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych następuje z dniem ogło-
szenia wyroku NSA uchylającego decyzję o zwolnieniu ze służby względnie z dniem
ogłoszenia nieprawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
stwierdzającego, że uchylona decyzja nie podlega wykonaniu, a za okres pozosta-
5
wania poza służbą nie przysługuje funkcjonariuszowi uposażenie ani inne świadcze-
nia. Na gruncie niniejszej sprawy należałoby więc uznać, że powodowie uzyskaliby
prawo do uposażenia najwcześniej od dnia ogłoszenia nieprawomocnego wyroku
stwierdzającego, że zaskarżone przez nich decyzje nie podlegają wykonaniu, a prze-
pis art. 49 ust. 1 ustawy stanowiący, że z tytułu służby funkcjonariusz celny otrzy-
muje uposażenie i inne świadczenia należałoby rozumieć jako dający podstawę uzy-
skania tych świadczeń wyłącznie za czas faktycznego pozostawania w służbie. Jed-
nakże Sąd Okręgowy wskazał, że zupełnie odmienny - od przedstawionego powyżej
- pogląd na przedmiotowy problem wyraził w swym orzecznictwie Trybunał Konstytu-
cyjny (W wyroku z dnia 19 października 2004 r., K 1/04, OTK-A 2004 nr 9, poz. 93
oraz wyroku z dnia 13 lutego 2007 r., K 46/05, OTK-A 2007 nr 2, poz. 10) stwierdza-
jąc, że przywrócenie do służby powoduje przywrócenie ciągłości stosunku służbowe-
go funkcjonariusza ze wszystkimi tego konsekwencjami. Sąd Okręgowy mając na
względzie fakt, że wprawdzie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w
powyższych sprawach były przepisy art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b (oraz art. 61 ust. 2)
ustawy o Służbie Celnej, (a nie sytuacji, gdy zwolnienie ze służby nastąpiło z naru-
szeniem tych przepisów), przy czym rozważania te i stwierdzenia Trybunału odnosiły
się do skutków prawnych przywrócenia do służby funkcjonariusza w wyniku jego
uniewinnienia, umorzenia postępowania karnego albo uchylenia postanowienia o
tymczasowym aresztowaniu, przyjął jednak, że zachodzi związek z sytuacją wystę-
pującą w niniejszej sprawie w postaci nieistnienia podstawy do zastosowania zwol-
nienia ze służby na mocy art. 25 ust. 1 pkt 8a względnie art. 25 ust. 1 pkt 8b, bowiem
wydana decyzja bez podstawy prawnej zbliża sytuację zwolnionego ze służby do
sytuacji funkcjonariusza, który uzyskał wyrok uniewinniający. Sąd Okręgowy wyraził
pogląd, że możliwe jest w niniejszej sprawie, wzorując się na stanowisku Trybunału,
przyjęcie, iż uchylenie przez sąd administracyjny rzeczonych decyzji wywołuje skutek
ex tunc. W świetle takich założeń - zdaniem Sądu Okręgowego - stanowisko pozwa-
nego o braku podstaw dla przyznania powodom równowartości uposażenia za czas
pozostawania poza służbą byłoby niezasadne, skoro jedynym argumentem przema-
wiającym za takim stanowiskiem byłby brak odpowiedniego unormowania w ustawie
o Służbie Celnej.
Z kolei gdyby jednak uznać, że brak regulacji uprawnień zwolnionego, a na-
stępnie przywróconego do służby funkcjonariusza nie pozwala na odwołanie się do
6
art. 49 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej, możliwe jest także szukanie podstawy prawnej
roszczenia powodów w treści art. 471 k.c.
W ocenie Sądu Okręgowego, przesądzenie o podstawie prawnej roszczeń po-
wodów ma też znaczenie dla określenia daty wymagalności tych roszczeń, a tym
samym daty rozpoczęcia biegu przedawnienia. Przyjęcie za podstawę przepisów
prawa cywilnego nie nasuwa w tym zakresie wątpliwości. Istnieją one na gruncie
przepisów ustawy o Służbie Celnej. W myśl bowiem art. 83 ust. 1 tej ustawy roszcze-
nia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych
ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wyma-
galne. Bieg przedawnienia - zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy przerywa: 1. każda czyn-
ność przed kierownikiem urzędu właściwym do rozpatrywania roszczeń, podjęta bez-
pośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia roszczenia, 2. uzna-
nie roszczenia. Przyjęcie, w ślad za Sądem Rejonowym, że wymagalność roszczenia
o zrekompensowanie utraconego uposażenia datuje się od dnia płatności miesięcz-
nego uposażenia funkcjonariuszy pozostających w służbie powodowałoby, iż rosz-
czenie to mogłoby się przedawnić jeszcze przed uchyleniem decyzji o zwolnieniu
funkcjonariusza ze służby. Dlatego przyjąć należałoby, że właściwość zobowiązania,
które winien spełnić pozwany wobec funkcjonariusza przywróconego do służby wy-
maga, by za datę wymagalności uznać bądź datę wydania wyroku stwierdzającego,
że uchylona decyzja nie podlega wykonaniu, bądź datę faktycznego powrotu funkcjo-
nariusza do służby. Wyżej powołane trudności interpretacyjne uzasadniały - w ocenie
Sąd Okręgowego - przedstawienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagad-
nienia prawnego.
Sad Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w niniejszej sprawie nie mogą
znaleźć zastosowania przepisy Kodeksu pracy na podstawie art. 82 ustawy o Służbie
Celnej oraz art. 5 k.p. w związku z art. 2 k.p. Stosunek służby funkcjonariusza celne-
go jest stosunkiem administracyjno-prawnym, a nie stosunkiem pracy. Mianowanie
funkcjonariusza celnego do służby nie jest tożsame z nawiązaniem stosunku pracy
na podstawie mianowania, o jakim mowa w art. 2 k.p. Przepis art. 2 k.p. odnosi się
do nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania w rozumieniu art. 76 tego
Kodeksu. Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela po-
7
gląd wyrażony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 października
2006 r., I OSK 210/06 (LEX nr 281419), że pojęcie „mianowania” występuje w dwóch
znaczeniach i wywołuje różne skutki prawne. Mianowanie jako „nominacja”, która
powoduje powstanie stosunku pracy (tzw. służbowego stosunku pracy), o jakim
mowa w art. 76 k.p. oraz mianowanie jako „nominacja”, której skutkiem jest powsta-
nie stosunku służbowego o charakterze administracyjno-prawnym. Drugi rodzaj mia-
nowania dotyczy służb mundurowych. Wobec tych osób Kodeks pracy nie ma zasto-
sowania, chyba że ustawa regulująca ich stosunek służbowy w pewnym zakresie
odsyła do tego Kodeksu pracy. Stosunek między Kodeksem pracy a przepisami re-
gulującymi służbowe stosunki pracy (zwanymi pragmatykami) reguluje art. 5 k.p.
Ustawy szczególne lub rozporządzenia (pragmatyki) regulujące odrębnie stosunki
pracy pewnych grup zawodowych mają pierwszeństwo w stosowaniu przed Kodek-
sem pracy. Do tych stosunków Kodeks ma zastosowanie tylko w zakresie nieuregu-
lowanym tymi ustawami lub rozporządzeniami. Wobec osób wykonujących pracę,
lecz niebędących pracownikami Kodeks pracy stosuje się tylko wtedy, gdy przepisy
regulujące ich stosunek zatrudnienia przewidują jego stosowanie w określonym za-
kresie (por. K. Jaśkowski, E. Maniewska: Kodeks pracy. Komentarz. Ustawy towa-
rzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem, 2006, wyda-
nie V). Prawa i obowiązki funkcjonariuszy celnych wynikające ze stosunku służbo-
wego uregulowane są ustawą o Służbie Celnej (art. 1 ust. 3). Ustawa o Służbie Cel-
nej nie zawiera generalnej zasady, że w sprawach w niej nieuregulowanych stosuje
się Kodeks pracy. Stosunek służbowy funkcjonariusza służby celnej jest stosunkiem
administracyjno-prawnym. Funkcjonariusz nie jest pracownikiem w rozumieniu Ko-
deksu pracy. Zatem nie ma wobec niego zastosowania zasada subsydiarnego sto-
sowania przepisów Kodeksu pracy zawarta w art. 5 k.p. Indywidualny akt administra-
cyjny w przedmiocie zwolnienia celnika ze służby jest decyzją administracyjną. Do
postępowania w tych sprawach stosuje się przepisy Kodeksu postępowania admini-
stracyjnego, a od decyzji wydanej w powyższym przedmiocie przysługuje prawo do
wniesienia skargi do sądu administracyjnego (art. 81 ustawy o Służbie Celnej). Prze-
pis art. 82 ustawy o Służbie Celnej stanowi odesłanie, ale na drogę postępowania
przed sądem właściwym w sprawach z zakresu prawa pracy i to tylko odnośnie spo-
rów o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych w sprawach nie-
wymienionych w art. 81 ust. 1 ustawy. Nie budzi zatem wątpliwości, że sprawa zwol-
nienia funkcjonariusza celnego ze służby jest sprawą administracyjną, podlegającą
8
rozpatrzeniu w postępowaniu przed organami celnymi według przepisów Kodeksu
postępowania administracyjnego oraz należącą do kognicji sądu administracyjnego,
uregulowaną co do przesłanek zwolnienia ze służby w sposób wyczerpujący przepi-
sami ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej. Powyższe stanowisko znajduje
potwierdzenia w decyzji Kolegium Kompetencyjnego przez Sądzie Najwyższym (co
prawda dotyczące stosunku służbowego żołnierzy), które w postanowieniu z dnia 7
sierpnia 1996 r., III PO 12/96, wyraziło pogląd, że sprawy o roszczenia wynikające ze
stosunku służbowego zawodowych żołnierzy nie są sprawami pracowniczymi ani
cywilnymi w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego, lecz sprawami admini-
stracyjnymi. Z podanych wyżej przyczyn, w sprawie niniejszej nie mógł mieć zasto-
sowania art. 57 § 1 k.p. Bezprzedmiotowe jest także prowadzenie jakichkolwiek teo-
retycznych rozważań, czy po stronie pozwanej Izby Celnej powstał obowiązek wy-
płaty uposażenia (wynagrodzenia) ze stosunku służby na rzecz byłych funkcjonariu-
szy tej izby za okres od dnia 15 września 2003 r., skoro prawo do uposażenia (wy-
nagrodzenia) jest związane z pozostawaniem w stosunku służby, a taki stosunek w
okresie objętym pozwem nie istniał, czego strona powodowa nie kwestionuje. Po-
wyższa okoliczność faktyczna przesądza również o tym, że w niniejszej sprawie nie
może mieć zastosowania art. 82 ustawy o Służbie Celnej, w świetle którego wyłącz-
nie „spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych w spra-
wach niewymienionych w art. 81 ust. 1 rozpatruje sąd właściwy z zakresu prawa
pracy." Cytowany powyżej art. 82 jest przepisem ustawy szczególnej w rozumieniu
art. 1 k.p.c., który pozwala sądowi powszechnemu na orzekanie w innych sprawach
niż sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego
oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, z dalszym wskazaniem, że w struktu-
rze sądów powszechnych sądem właściwym do rozpoznawania sporów o roszczenia
ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych, innych niż wymienione w art. 81
ustawy o Służbie Celnej, jest sąd pracy. Mając to na uwadze należy stwierdzić, że w
świetle danych podniesionych w pozwach funkcjonariuszy celnych, dochodzone w
owych pozwach roszczenia odszkodowawcze nie są roszczeniami ze stosunków
służby celnej, a jedynie roszczeniami związanymi z takimi stosunkami w znaczeniu
podobnym do tego, o którym mówi się w art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c. (o roszczeniach
związanych ze stosunkami pracy). Oznacza to, iż dokonując ścisłej wykładni art. 82
ustawy o Służbie Celnej jako przepisu ustawy szczególnej w rozumieniu art. 1 k.p.c.,
należy stwierdzić, że sądy pracy nie są właściwe do rozpoznawania spraw roszczeń
9
związanych ze stosunkami służby celnej, a jedynie roszczeń z takich stosunków.
Powyższą konstatację potwierdza także stanowisko Sądu Najwyższego, według któ-
rego sprawa dotycząca przeniesienia służbowego lub zwolnienia ze służby funkcjo-
nariusza celnego nie jest sprawą cywilną, w której przysługuje droga sądowa przed
sądem powszechnym (art. 2 k.p.c.). - postanowienie z dnia 7 lutego 2006 r., I PK
156/05 (OSNP 2007 nr 1-2, poz. 12).
Przyjmując zatem, że żądania powodów nie były roszczeniami ze stosunku
służby, mogą być one rozpatrywane jako roszczenie o odszkodowanie za szkodę,
jaka mogła pozostawać w związku z wydaniem bezprawnej decyzji o zwolnieniu
funkcjonariuszy ze służby (w danym wypadku, jako roszczenie dotyczące szkody
wyrządzonej decyzją wydaną i wykonaną przed dniem 1 września 2004 r., znajdu-
jące oparcie w art. 417 § 1 k.c. w brzmieniu sprzed 1 września 2004 r. w związku z
art. 160 k.p.a., w związku z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy
- Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 162, poz. 1692). Za okres,
w którym w następstwie niezgodnej z prawem decyzji o zwolnieniu ze służby funk-
cjonariusz celny faktycznie nie pełnił służby i nie pobierał uposażenia, należy mu się
odszkodowanie (rekompensata pieniężna), o ile wykaże że szkoda, jakiej doznał jest
następstwem bezprawnego zwolnienia go ze służby. Wysokość odszkodowania
podlega ustaleniu na zasadach określonych w przepisach prawa cywilnego (art. 361 i
nast. k.c.). Z kolei początek biegu terminu przedawnienia na wystąpienie z roszcze-
niem o zapłatę odszkodowania za szkodę wyrządzoną wydaniem niezgodnej z pra-
wem decyzji o zwolnieniu ze służby celnej należy wiązać z dniem, w którym takie
roszczenie stało się wymagalne, przy czym jeżeli wymagalność takiego roszczenia
zależałaby od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu roz-
poczynałby się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby upraw-
niony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie (por. art. 120 § 1 k.c.).
Na marginesie wskazać należy, że wymagalność oraz termin przedawnienia
należy ustalić na podstawie prawa cywilnego, skoro art. 83 § 1 ustawy o Służbie Cel-
nej, który stanowi, że „roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń
oraz należności pieniężnych ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w któ-
rym roszczenie stało się wymagalne" a to z racji umieszczenia go rozdziale 13
ustawy o Służbie Celnej „`Rozpatrywanie sporów o roszczenia funkcjonariuszy cel-
nych ze stosunku służbowego", nie może być odnoszony do innych roszczeń mająt-
kowych niż roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych. Takimi
10
roszczeniami nie są, jako roszczenia jedynie związane ze stosunkami służby celnej
(co wykazano wyżej), roszczenia dochodzone pozwami, na tle których zostało sfor-
mułowane przedmiotowe pytanie prawne.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy rozstrzygnął jak w sentencji
uchwały.
========================================