V CSK 50/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:18-04-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CSK 199/07 III CK 533/04 I CZ 43/03 II CKN 687/98 III CK 38/04 III CKN 34/98 III CKN 416/98 IV CK 216/03 IV CK 218/03
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 50/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. - Oddziałowi w K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 19 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 30 listopada 2006
r., sygn. akt II Ca (…),
1. oddala skargę kasacyjną,
2. oddala wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 30 listopada 2006 r. oddalił apelację
powoda od wyroku oddalającego powództwo o ustalenie, że podpisy na dokumencie, na
podstawie którego komornik prowadzi egzekucję z majątku powoda, należą do osób,
które były uprawnione do reprezentowania interesów pozwanego Banku i znajdują się w
2
rejestrze w rejestrze sądowym a ponadto ustalenie, że strona pozwana posiada
identyczny dokument jak komornik. Podstawą powyższego rozstrzygnięcia było
stwierdzenie, że powód nie ma interesu prawnego w zgłoszeniu na podstawie art. 189
k.p.c. żądań, skoro przepisy dotyczące postępowania egzekucyjnego oraz powództwa
przeciwegzekucyjnego zapewniają mu dostateczną ochronę.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł ustanowiony dla powoda
z urzędu adwokat, zarzucając naruszenie art. 378 § 1 w zw. z art. 379 pkt 5 i art. 117 § 4
i 6 k.p.c. przez nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy nieważności postępowania przed
Sądem Rejonowym, spowodowanej pozbawieniem powoda możności obrony jego praw
wskutek oddalenia wniosku o ustanowienie dla powoda adwokata (radcy prawnego) z
urzędu, a także naruszenie art. 386 § 2 k.p.c. przez nieuchylenie wyroku Sądu
Rejonowego. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Rejonowego, zniesienie postępowania oraz przekazanie temu ostatniemu Sądowi
sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w obu
instancjach oraz w postępowaniu kasacyjnym. W skardze kasacyjnej zawarty jest
wniosek o „zasądzenie na rzecz adwokata R. F. z Kancelarii Adwokackiej w O.
nieziszczonych kosztów pomocy prawnej wg norm przepisanych”.
Sad Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że pozbawienie strony
możliwości obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) zachodzi wówczas, gdy z powodu
wadliwości procesowych sądu lub czynności strony przeciwnej, będących skutkiem
naruszenia konkretnych przepisów postępowania, strona nie mogła brać i nie brała
udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, a skutki tych wadliwości nie zostały
usunięte przed wydaniem orzeczenia (por. m.in. orzeczenie SN z dnia 6 marca 1998 r.,
III CKN 34/98, Prok. i Pr. z 1999 r., nr 5, poz. 41, z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98,
OSNC 2000, nr 12, poz. 220, z dnia 6 maja 2003 r., I CZ 43/03, niepubl., z dnia 19
marca 2004 r., IV CK 216/03, niepubl.). Taka sytuacja nie miała w sprawie miejsca.
Wbrew zarzutom podnoszonym w skardze kasacyjnej, również odmowa ustanowienia
dla strony adwokata z urzędu nie usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania
wskutek pozbawienia strony możności obrony swych praw. Należy podkreślić, że
nieważność postępowania z tej przyczyny zachodzi wówczas, gdy strona wbrew swojej
woli została faktycznie pozbawiona możności działania. Za oczywiste należy uznać, że
samo złożenie przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego nie
obliguje sądu do jego uwzględnienia. Wniosek taki podlega uwzględnieniu wówczas,
3
jeżeli w ocenie sądu udział profesjonalnego pełnomocnika procesowego jest potrzebny
(art. 117 § 4 k.p.c.). Sytuacja taka może zachodzić wtedy, gdy nieporadność strony
prowadzi do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest ona
w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego we wskazanym zakresie jest jednolite i utrwalone (por.
niepublikowane wyroki z dnia 12 września 2007 r., I CSK 199/07; z dnia 2 marca 2005
r., III CK 533/04; z dnia 19 marca 2004 r., IV CK 218/03). W postanowieniu z dnia 17
lutego 2004 r., III CK 38/04 (niepubl.) Sąd Najwyższy ponadto podniósł, że choroba lub
inna ułomność psychiczna strony nie pozbawia jej do zdolności co czynności
procesowych ani sama przez się nie powoduje nieważności postępowania z powodu
niemożności obrony przez stronę swych praw.
W okolicznościach sprawy o pozbawieniu powoda możności działania nie może
być mowy. Składane przez powoda wnioski o ustanowienie adwokata z urzędu nie
zostały uwzględnione, jednak nie oznacza to, że wskutek wadliwego działania Sądu
został on pozbawiony możności obrony swych praw. Przeciwnie, skarżący przedstawił
podstawę faktyczną roszczenia i składał starannie opracowane pisma procesowe,
których treść wskazuje na wystarczającą znajomość reguł, według których toczy się
postępowanie sądowe. Ocena, że sprawa nie należała do skomplikowanych pod
względem prawnym i faktycznym, nie nasuwa zastrzeżeń. Powołane przez oba
orzekające Sądy powody, dla których powództwo nie mogło zostać uwzględnione,
zasługują na akceptacje. Należy zwrócić uwagę, że formułując wniosek przeciwny w
skardze kasacyjnej pełnomocnik skarżącego ograniczył się do ogólnego stwierdzenia,
że „w momencie uzyskania przez powoda fachowej pomocy prawnej z urzędu, miałby
on możliwość podjęcia szeregu czynności procesowych, które mogłyby przyczynić się
do pomyślnego dla niego zakończenia wszczętego postępowania” nie wskazując, jakie
czynności procesowe w toku postępowania nie zostały dokonane z powodu trudności w
samodzielnym podejmowaniu czynności procesowych. Odmowa zatem ustanowienia
adwokata nie może być oceniona jako prowadzące do nieważności postępowania
pozbawienie skarżącego możności obrony swych praw.
Z przytoczonych względów skargę kasacyjną należało oddalić (art. 39814
k.p.c.).
Wobec tego, że wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu nie zawiera oświadczenia, że żądane koszty nie
zostały zapłacone w całości lub w części, to należało go oddalić, jako nieuzasadniony
4
(por. postanowienie SN z dnia 14 października 1998 r., II CKN 687/98, OSNC 1999, nr
3, poz. 63).
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. - Oddziałowi w K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 19 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 30 listopada 2006
r., sygn. akt II Ca (…),
1. oddala skargę kasacyjną,
2. oddala wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 30 listopada 2006 r. oddalił apelację
powoda od wyroku oddalającego powództwo o ustalenie, że podpisy na dokumencie, na
podstawie którego komornik prowadzi egzekucję z majątku powoda, należą do osób,
które były uprawnione do reprezentowania interesów pozwanego Banku i znajdują się w
2
rejestrze w rejestrze sądowym a ponadto ustalenie, że strona pozwana posiada
identyczny dokument jak komornik. Podstawą powyższego rozstrzygnięcia było
stwierdzenie, że powód nie ma interesu prawnego w zgłoszeniu na podstawie art. 189
k.p.c. żądań, skoro przepisy dotyczące postępowania egzekucyjnego oraz powództwa
przeciwegzekucyjnego zapewniają mu dostateczną ochronę.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł ustanowiony dla powoda
z urzędu adwokat, zarzucając naruszenie art. 378 § 1 w zw. z art. 379 pkt 5 i art. 117 § 4
i 6 k.p.c. przez nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy nieważności postępowania przed
Sądem Rejonowym, spowodowanej pozbawieniem powoda możności obrony jego praw
wskutek oddalenia wniosku o ustanowienie dla powoda adwokata (radcy prawnego) z
urzędu, a także naruszenie art. 386 § 2 k.p.c. przez nieuchylenie wyroku Sądu
Rejonowego. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Rejonowego, zniesienie postępowania oraz przekazanie temu ostatniemu Sądowi
sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w obu
instancjach oraz w postępowaniu kasacyjnym. W skardze kasacyjnej zawarty jest
wniosek o „zasądzenie na rzecz adwokata R. F. z Kancelarii Adwokackiej w O.
nieziszczonych kosztów pomocy prawnej wg norm przepisanych”.
Sad Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że pozbawienie strony
możliwości obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) zachodzi wówczas, gdy z powodu
wadliwości procesowych sądu lub czynności strony przeciwnej, będących skutkiem
naruszenia konkretnych przepisów postępowania, strona nie mogła brać i nie brała
udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, a skutki tych wadliwości nie zostały
usunięte przed wydaniem orzeczenia (por. m.in. orzeczenie SN z dnia 6 marca 1998 r.,
III CKN 34/98, Prok. i Pr. z 1999 r., nr 5, poz. 41, z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98,
OSNC 2000, nr 12, poz. 220, z dnia 6 maja 2003 r., I CZ 43/03, niepubl., z dnia 19
marca 2004 r., IV CK 216/03, niepubl.). Taka sytuacja nie miała w sprawie miejsca.
Wbrew zarzutom podnoszonym w skardze kasacyjnej, również odmowa ustanowienia
dla strony adwokata z urzędu nie usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania
wskutek pozbawienia strony możności obrony swych praw. Należy podkreślić, że
nieważność postępowania z tej przyczyny zachodzi wówczas, gdy strona wbrew swojej
woli została faktycznie pozbawiona możności działania. Za oczywiste należy uznać, że
samo złożenie przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego nie
obliguje sądu do jego uwzględnienia. Wniosek taki podlega uwzględnieniu wówczas,
3
jeżeli w ocenie sądu udział profesjonalnego pełnomocnika procesowego jest potrzebny
(art. 117 § 4 k.p.c.). Sytuacja taka może zachodzić wtedy, gdy nieporadność strony
prowadzi do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest ona
w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego we wskazanym zakresie jest jednolite i utrwalone (por.
niepublikowane wyroki z dnia 12 września 2007 r., I CSK 199/07; z dnia 2 marca 2005
r., III CK 533/04; z dnia 19 marca 2004 r., IV CK 218/03). W postanowieniu z dnia 17
lutego 2004 r., III CK 38/04 (niepubl.) Sąd Najwyższy ponadto podniósł, że choroba lub
inna ułomność psychiczna strony nie pozbawia jej do zdolności co czynności
procesowych ani sama przez się nie powoduje nieważności postępowania z powodu
niemożności obrony przez stronę swych praw.
W okolicznościach sprawy o pozbawieniu powoda możności działania nie może
być mowy. Składane przez powoda wnioski o ustanowienie adwokata z urzędu nie
zostały uwzględnione, jednak nie oznacza to, że wskutek wadliwego działania Sądu
został on pozbawiony możności obrony swych praw. Przeciwnie, skarżący przedstawił
podstawę faktyczną roszczenia i składał starannie opracowane pisma procesowe,
których treść wskazuje na wystarczającą znajomość reguł, według których toczy się
postępowanie sądowe. Ocena, że sprawa nie należała do skomplikowanych pod
względem prawnym i faktycznym, nie nasuwa zastrzeżeń. Powołane przez oba
orzekające Sądy powody, dla których powództwo nie mogło zostać uwzględnione,
zasługują na akceptacje. Należy zwrócić uwagę, że formułując wniosek przeciwny w
skardze kasacyjnej pełnomocnik skarżącego ograniczył się do ogólnego stwierdzenia,
że „w momencie uzyskania przez powoda fachowej pomocy prawnej z urzędu, miałby
on możliwość podjęcia szeregu czynności procesowych, które mogłyby przyczynić się
do pomyślnego dla niego zakończenia wszczętego postępowania” nie wskazując, jakie
czynności procesowe w toku postępowania nie zostały dokonane z powodu trudności w
samodzielnym podejmowaniu czynności procesowych. Odmowa zatem ustanowienia
adwokata nie może być oceniona jako prowadzące do nieważności postępowania
pozbawienie skarżącego możności obrony swych praw.
Z przytoczonych względów skargę kasacyjną należało oddalić (art. 39814
k.p.c.).
Wobec tego, że wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu nie zawiera oświadczenia, że żądane koszty nie
zostały zapłacone w całości lub w części, to należało go oddalić, jako nieuzasadniony
4
(por. postanowienie SN z dnia 14 października 1998 r., II CKN 687/98, OSNC 1999, nr
3, poz. 63).