Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 46/08
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi W. O. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnymi
wyrokami Sądu Okręgowego w C. z dnia 27 września 2006 r., sygn. akt I C (…) i Sądu
Apelacyjnego z dnia 25 października 2007 r., sygn. akt I ACa (…)
w sprawie z powództwa (…) Domu Maklerskiego Spółki Akcyjnej w B.
przeciwko W. O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 lipca 2008 r.,
zażalenia W. O. na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 11 kwietnia 2008 r., sygn.
akt I ACa (…),
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2008 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
wniesioną przez pozwanego W. O. skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 25 października 2007 r., sygn. akt I
ACa (…). Sąd uznał, że możność wznowienia postępowania na podstawie przewidzianej
w art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. nie odnosi się do wypadku, w którym zarzut sfałszowania
dokumentu był zgłoszony w dotychczasowym postępowaniu i został już przez sąd
uznany za bezzasadny. Odnośnie do podstawy wznowienia z art. 403 § 2 k.p.c.
2
stwierdzono, że wskazane przez skarżącego środki dowodowe nie stanowią „nowości” w
rozumieniu przepisów k.p.c.
W zażaleniu skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia twierdząc,
że wskazane przez niego środki dowodowe istniały już w chwili orzekania, lecz w
realiach obszernej i skomplikowanej sprawy nie były mu znane i nie mógł z nich
skorzystać w toku sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. przyczyną wznowienia postępowania może być
oparcie wydanego wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym. Oparcie
wyroku na takich dokumentach pozbawia ten wyrok podstawy. Skarżący wskazał, że
pośród dokumentów stanowiących materiał dowodowy w sprawie znalazły się
dokumenty sfałszowane. Należy jednak uwzględnić, że powyższy zarzut był już
podnoszony w dotychczasowym postępowaniu, lecz nie został uwzględniony przez sąd
orzekający w sprawie. W tym zakresie Sąd Apelacyjny przyjął trafnie, że skarga nie
opiera się na powołanej w niej ustawowej podstawie wznowienia i podlega odrzuceniu.
Druga ze wskazanych przez skarżącego podstaw wznowienia odnosi się do art.
403 § 2 k.p.c., zgodnie z którym można żądać wznowienia postępowania w razie
późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które
mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu. Wykrycie oznacza dowiedzenie się o istnieniu okoliczności
faktycznych lub dowodów w zakresie umożliwiającym powołanie się na nie. Możliwość
powoływania nowych faktów i dowodów jest jednak ograniczona wyłącznie do tych
okoliczności faktycznych i tych środków dowodowych, które istniały w trakcie
postępowania zakończonego zaskarżonym wyrokiem (zob. uchwałę składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1969 r., III PZP 63/68, OSNCP 1969, nr
12, poz. 208, a także postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r.,
IV CZ 96/05, niepubl. i z dnia 7 marca 2007 r., II CZ 5/07, niepubl.).
Na wstępie należy zwrócić uwagę na rozbudowane wnioski dowodowe
skarżącego, mające na celu wykazanie istnienia podstawy do wznowienia postępowania
zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c. Skarżący w wnosił o dopuszczenie dowodów z:
- ekspertyzy biegłego sądowego z zakresu informatyki J. B. opracowanej
w dniu 14 grudnia 2007 r.
- z pisma z wyjaśnieniami BDM S.A. z dnia 15 stycznia 2000 r. do CBS
- z zestawienia okresów zatrudnienia byłych pracowników POK C.
3
- zlecenia kupna nr-(...)08 z dnia 12 lutego 1996 r.
- zlecenia kupna nr-(...)09 z dnia 12 lutego 1996 r.
- zlecenia sprzed nr-(...)68 z dnia 14 lutego 1996 r.
- zlecenia kupna nr-(...)98 z dnia 15 lutego 1996 r.
- zlecenia kupna nr-(…)32 z dnia 16 lutego 1996 r.
- z Protokołu kontroli Inspektoratu Nadzoru w POK-u BDM C. w dniu: 23
kwietnia 1996 r.
- z kwestionariusza osobowego wraz z kartą wzorów podpisów dla
rachunku inwestycyjnego w BDM nr – (…) i Rachunku Oszczędnościowo -
Rozliczeniowego nr (…)
- z pełnomocnictwa dla GBG S.A. z dnia: 16 kwietnia 1999 r.
- z upoważnienia dla BDM
- z oświadczenia o ustanowieniu blokady oraz ograniczeniu uprawnień do
dysponowania rachunkiem inwestycyjnym nr-(…) z dnia 19 kwietnia 1999 r.
- z dyspozycji przelania środków z rachunku kredytowego na rachunek
inwestycyjny w ramach umowy o linię kredytową.
- z dyspozycji otwarcia linii kredytowej.
- dopuszczenie dowodu z wniosku o uruchomienie kredytu w ramach
umowy kredytowej w formie linii kredytowej.
- z przykładowego nieprawidłowego zlecenia kupna papierów
wartościowych nr – (…) z dnia 23 kwietnia 1999 r. zawartego w notowaniach ciągłych (Iz
200) oraz pozostałych kopii około 200 nieprawidłowych zleceń złożonych w notowaniach
ciągłych znajdujących się w archiwum BDM
- z przesłuchania stron.
Sąd zbiorczo ustosunkował się do zgłaszanych przez pozwanego wniosków
dowodowych, mających stanowić podstawę wznowienia postępowania na podstawie art.
403 § 2 k.p.c. Stwierdzono jedynie, że „skarżący bądź powołuje jako nowe dowody, o
przeprowadzenie których już wnosił w poprzednim postępowaniu, bądź też błędnie
zakłada, że skoro dopiero po wydaniu zaskarżonego wyroku zwrócił się do Sądu
Okręgowego w C. o wydanie kserokopii kart ze sprawy karnej o sygn. II K (…), to mamy
do czynienia z nowymi dowodami, z których nie mógł skorzystać w poprzednim
postępowaniu”. Od Sądu należy oczekiwać odniesienia się do każdego ze wskazanych
przez skarżącego środków dowodowych oraz dokonania oceny każdej spośród
wnioskowanej okoliczności. Ma to tym większe znaczenie, że skarżący formułując
4
skargę o wznowienie postępowania nie dysponował wyrokiem Sądu Apelacyjnego wraz
z uzasadnieniem, bowiem wniosek pozwanego o doręczenie wyroku tego Sądu wraz z
uzasadnieniem został odrzucony postanowieniem z dnia 8 stycznia 2008 r. Brak tego
uzasadnienia utrudnia też zapoznanie się z motywami, którymi kierował się Sąd
Apelacyjny nie uwzględniając wniosków pozwanego składanych w postępowaniu
odwoławczym. Z powyższych względów jedynie ogólnikowe odniesienie się przez Sąd w
zaskarżonym postanowieniu do wskazywanych przez skarżącego podstaw skargi należy
uznać za niewystarczające, gdyż nie pozwala ono dokonać kontroli oceny
dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania w sprawie.
Wśród środków dowodowych powołanych w skardze istotne przypisuje się
opracowanej na potrzeby postępowania prowadzonego przed Sądem Apelacyjnym w
sprawie 4 Ds. (…) opinii biegłego sądowego z zakresu informatyki J. B. Skarżący
twierdził, że opinia ta mogłaby mieć wpływ na wynik sprawy, lecz nie mógł on skorzystać
z niej w poprzednim postępowaniu. Nie ulega wątpliwości, że została ona sporządzona
w dniu 14 grudnia 2007 r., tj. już po zakończeniu postępowania w przedmiotowej
sprawie. Należy jednak uwzględnić fakt, że samo postanowienie organu prowadzącego
dochodzenie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego zostało wydane w dniu 28 maja
2007 r., tj. jeszcze przed prawomocnym zakończeniem sprawy. Trzeba zatem uznać, że
niemożność zapoznania się z niniejszym środkiem dowodowym przez skarżącego
wynikała z przyczyn obiektywnych, na które nie miał on wpływu. Fizyczne sporządzenie
opinii już po zakończeniu postępowania w sprawie, którego wznowienia żąda skarżący,
było następstwem niezawieszenia postępowania w tej sprawie, o co bezskutecznie
wnosił pozwany.
W judykaturze ukształtowany jest pogląd, że wykrycie nowych okoliczności
faktycznych lub dowodów w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. dotyczy tylko takich faktów i
środków dowodowych, które, poza przesłanką ich nieujawnienia w postępowaniu
prawomocnie zakończonym, powinny być dla strony „nieujawnialne” czyli nieznane jej i
niedostępne. Fakty ujawnialne, czyli te, które strona powinna znać i do których miała
możliwość dostępu nie są objęte hipotezą tego przepisu. Należy uznać, że możność
skorzystania w poprzednim postępowaniu ze środków dowodowych zachodzi, gdy
istniała obiektywna możliwość powołania ich w tym postępowaniu, a skarżący, na skutek
przyczyn leżących po jego stronie, tego nie uczynił. Nieodzowne jest tu zatem
dokonanie oceny aktywności procesowej według miar i wymagań starannego działania,
a więc wedle wzorców właściwych dla osoby dbającej należycie o swoje sprawy. Ocena
5
spełnienia przesłanki z art. 403 § 2 k.p.c., powinna uwzględniać przede wszystkim
obiektywne możliwości gromadzenia środków dowodowych, a także to, czy
w okolicznościach konkretnej sprawy skarżący mógł rzeczywiście i realnie zapoznać się
z tymi środkami i wykorzystać je (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca
2005 r., III CZP 134/04, LEX nr 151652, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12
września 2007 r., I CZ 105/07, niepubl.). Mając powyższe na uwadze, należy uznać że
wymaganie od skarżącego szczegółowego zapoznania się z aktami sprawy karnej
prowadzonej przez Sąd Okręgowy w C. pod sygn. II K (…), które liczyły ok. 60.000 kart,
jest mało realne, zwłaszcza ze względu na skomplikowany, złożony i wielowątkowy
charakter tamtej sprawy. Odmiennemu stanowisku Sądu Apelacyjnego w tym względzie
można więc zarzucić przesadny formalizm.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w postanowieniu (art. 3941
§ 2 w zw. z art. 39815
k.p.c.).