Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 310/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa J. P.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w J.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 lipca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 13 września 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w J. – Sąd Pracy, wyrokiem z 5 czerwca 2007 r., oddalił
powództwo J. P. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w
J. o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.
Powód pierwotnie wnosił o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o
zasądzenie odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę w
wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, następnie zmienił żądanie i domagał
się tylko odszkodowania.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej Spółdzielni na
podstawie umowy o pracę na stanowisku głównego specjalisty do spraw rozwoju,
początkowo na czas określony od 6 lipca 2004 r. do 6 stycznia 2005 r., a od 7
stycznia 2005 r. strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony.
Na posiedzeniu zarządu Spółdzielni w dniu 3 stycznia 2007 r. kierownik
Spółdzielni poinformował zarząd o konieczności likwidacji stanowiska głównego
specjalisty do spraw rozwoju z przyczyn organizacyjno-ekonomicznych. Na
posiedzeniu zarządu w dniu 31 stycznia 2007 r., w związku z decyzją kierownika
Spółdzielni o likwidacji stanowiska głównego specjalisty do spraw rozwoju, zarząd
postanowił przygotować projekt zmian w strukturze organizacyjnej Spółdzielni
celem przedłożenia do zatwierdzenia radzie nadzorczej w dniu 15 lutego 2007 r.
W dniu 31 stycznia 2007 r. w godzinach przedpołudniowych powód otrzymał
wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem jednomiesięcznego okresu
wypowiedzenia, który upłynął 28 lutego 2007 r. Przyczyną wypowiedzenia umowy o
pracę była likwidacja stanowiska głównego specjalisty do spraw rozwoju. Powodowi
wypłacono odprawę pieniężną w wysokości 11.877,60 zł.
Do porządku obrad posiedzenia rady nadzorczej w dniu 15 lutego 2007 r.
wprowadzono zatwierdzenie zmian w strukturze organizacyjnej Spółdzielni. Prezes
zarządu poinformował, że w styczniu 2007 r. została podjęta decyzja o likwidacji
stanowiska głównego specjalisty do spraw rozwoju i uzasadnił podjętą decyzję
wyjaśniając, jakie zadania miał pracownik zatrudniony na zlikwidowanym
stanowisku i w jaki sposób zostały one zrealizowane. Prezes złożył wniosek o
dokonanie zmiany w strukturze organizacyjnej Spółdzielni. Rada nadzorcza podjęła
3
jednogłośnie uchwałę nr 6/2007 z 15 lutego 2007 r. zatwierdzającą strukturę
organizacyjną Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w J. po
zmianach.
Sąd Rejonowy stwierdził, że rozwiązania stosunku pracy z powodem
dokonał w imieniu pracodawcy właściwy organ, wypowiedzenie nie naruszało
wymogów formalnych przewidzianych w przepisach o wypowiadaniu umów o pracę,
a przyczyna wypowiedzenia była prawdziwa i uzasadniona.
Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda, zarzucając
błędne ustalenie podstawy faktycznej przez przyjęcie, że przyczyna wypowiedzenia
była rzeczywista, konkretna i uzasadniona, oraz wadliwą ocenę dowodów.
Skarżący podniósł, że pozwany działał niezgodnie z przepisami wewnętrznymi
obowiązującymi w Spółdzielni, bo chociaż "kierownik zakładu pracy" posiadał
możliwości władcze w kwestii wypowiedzenia umowy o pracę, to wypowiedzenie
powinno było zostać poprzedzone innymi decyzjami władczymi właściwych
organów Spółdzielni, które nastąpiły później, sankcjonując politykę faktów
dokonanych. Zdaniem pełnomocnika powoda, zanim wypowiedziano mu umowę o
pracę powinno było dojść do formalnej zmiany w strukturze organizacyjnej
Spółdzielni, co zgodnie z jej statutem powinno przebiegać w ten sposób, że zarząd
najpierw powinien w formie uchwały podjąć decyzję o przygotowaniu projektu
zmian struktury organizacyjnej Spółdzielni, potem przyjąć ten projekt w formie
uchwały, potem przedstawić uchwalony projekt radzie nadzorczej, a ta powinna go
zaakceptować w formie uchwały i dopiero po dokonaniu wszystkich tych posunięć
kierownik zakładu pracy uzyskałby uprawnienie do wypowiedzenia powodowi
umowy o pracę. Tymczasem, powodowi najpierw wypowiedziano umowę o pracę
(31 stycznia 2007 r.), a dopiero potem przedstawiono radzie nadzorczej projekt
zmian w strukturze organizacyjnej Spółdzielni (15 lutego 2007 r.). W chwili
wypowiadania powodowi umowy o pracę zmiany organizacyjne nie były nawet w
toku - ich początek stanowiło dopiero zatwierdzenie zmian w strukturze
organizacyjnej przez radę nadzorczą, w tym czasie jednak biegł już termin
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. Zdaniem skarżącego, podana
przyczyna wypowiedzenia była przyszła i niepewna, ponieważ rada nadzorcza
mogła nie zatwierdzić proponowanych przez zarząd zmian w strukturze
4
organizacyjnej Spółdzielni, polegających na likwidacji stanowiska głównego
specjalisty do spraw rozwoju.
Sąd Okręgowy w K. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 13
września 2007 r., oddalił apelację powoda.
Sąd Okręgowy podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu
Rejonowego. Ze statutu pozwanej Spółdzielni wynikało uprawnienie kierownika
Spółdzielni do podejmowania czynności w imieniu pracodawcy. Rozwiązania
stosunku pracy z powodem dokonał kierownik Spółdzielni i uczynił to w ramach
umocowania przepisami obowiązującymi w Spółdzielni. Czynności podjął właściwy
organ, co potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2001 r., I PKN 226/00
(OSNP 2002 nr 20, poz. 488).
W ocenie Sądu drugiej instancji wypowiedzenie powodowi umowy o pracę
odpowiadało wymaganiom formalnym przewidzianym w przepisach o
wypowiadaniu umów o pracę. Przyczyna wypowiedzenia była prawdziwa,
rzeczywista i uzasadniona. W styczniu 2007 r. podjęta została przez kierownika
Spółdzielni decyzja o likwidacji stanowiska pracy powoda, o czym zadecydowały
uzasadnione przyczyny. Wynikiem podjętej decyzji była potrzeba dostosowania
struktury organizacyjnej Spółdzielni do decyzji o zlikwidowaniu stanowiska
specjalisty do spraw rozwoju. W następstwie tego w lutym 2007 r. rada nadzorcza
podjęła uchwałę nr 6/2007 w sprawie zatwierdzenia struktury organizacyjnej
Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w J. Uchwała ta nie
rozpoczynała procesu restrukturyzacji, lecz go kończyła poprzez dostosowanie
struktury organizacyjnej Spółdzielni do stanu faktycznego po zlikwidowaniu
stanowiska specjalisty do spraw rozwoju. Podana powodowi przyczyna rozwiązania
umowy o pracę była więc prawdziwa i rzeczywista, a wypowiedzenie było
uzasadnione.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pełnomocnik
powoda, zaskarżając wyrok ten w całości. Skarga kasacyjna została oparta na
podstawie naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 45 k.p. przez jego
niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że wypowiedzenie umowy o
pracę było uzasadnione i zgodne z prawem, podczas gdy zostało dokonane na
podstawie decyzji o wprowadzeniu zmian w strukturze organizacyjnej pozwanej
5
(likwidacji stanowiska pracy powoda), która nie została podjęta w wymaganej
formie uchwały zarządu, a ponadto w momencie dokonywania wypowiedzenia nie
była jeszcze zatwierdzona przez radę nadzorczą, co łącznie spowodowało, że
przyczyna podana w wypowiedzeniu umowy o pracę nie była rzeczywista.
Skarżący wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na
konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, dotyczącego określenia
wymagalnego stopnia urzeczywistnienia przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę,
polegającej na likwidacji stanowiska pracy, w sytuacji, gdy wskazana zmiana
struktury organizacyjnej pracodawcy - spółdzielni mieszkaniowej - wymagała
podjęcia decyzji w formie uchwały zarządu oraz zatwierdzenia tejże przez radę
nadzorczą.
Pełnomocnik powoda wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz jego
zmianę przez zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 12.450,42 zł
z ustawowymi odsetkami od 1 lutego 2007 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podniósł, iż w apelacji podkreślił
znaczenie faktu, że decyzja w sprawie zmiany struktury organizacyjnej pozwanego
pracodawcy przez likwidację stanowiska pracy powoda nie została podjęta w formie
uchwały zarządu, a ponadto jej zatwierdzenie przez kompetentny organ, czyli radę
nadzorczą, nastąpiło już po złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o
pracę. Sąd Okręgowy uznał za okoliczność bez znaczenia, że decyzja w sprawie
zmiany struktury organizacyjnej pozwanej nie została podjęta w formie
przewidzianej przez status Spółdzielni (w formie uchwały zarządu). Taki sam brak
znaczenia Sąd przypisał okoliczności zatwierdzenia propozycji zmiany struktury
organizacyjnej dopiero po złożeniu powodowi wypowiedzenia. Pełnomocnik
powoda zwrócił uwagę, że zgodnie z § 5 statutu pozwanej Spółdzielni, decyzje
zarządu powinny mieć formę uchwały, z kolei § 91 pkt 5 statutu przewiduje, że
uchwała zarządu w sprawie zmiany struktury organizacyjnej Spółdzielni wymaga
zatwierdzenia przez radę nadzorczą. Tymczasem wypowiedzenie złożone
powodowi 31 stycznia 2007 r. poprzedzone zostało jedynie decyzją kierownika
Spółdzielni w sprawie likwidacji stanowiska zajmowanego przez powoda oraz
6
uzgodnieniem przez zarząd, że należy przygotować projekt zmian w strukturze
organizacyjnej pozwanej. Ponadto, doręczenie powodowi wypowiedzenia nastąpiło
w momencie, kiedy decyzje zarządu Spółdzielni z 31 stycznia 2007 r. o likwidacji
stanowiska powoda nie były jeszcze zatwierdzone przez radę nadzorczą, ponieważ
zatwierdzenie to nastąpiło dopiero 15 lutego 2007 r.
Pełnomocnik powoda powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego,
zgodnie z którym wypowiedzenie umowy o pracę powinno być uzasadnione w
momencie składania oświadczenia. Stan rzeczy, który ukształtował się już po
dokonaniu wypowiedzenia, nie ma znaczenia dla oceny zasadności
wypowiedzenia, podobnie jak stan istniejący w momencie orzekania. Skoro zarząd
uchybił obowiązkowi podjęcia decyzji o zmianie struktury organizacyjnej Spółdzielni
w formie uchwały, a ponadto decyzja taka nie została zatwierdzona przez jej radę
nadzorczą przed dokonaniem powodowi wypowiedzenia, to decyzja ta nie mogła
być obowiązującym „aktem wewnątrzorganizacyjnym” i nie uzasadniała
wypowiedzenia umowy o pracę.
Pełnomocnik powoda określił jako bezzasadne stanowisko Sądu
Okręgowego, zgodnie z którym uchwała rady nadzorczej dotycząca zatwierdzenia
decyzji zarządu w sprawie likwidacji stanowiska powoda (głównego specjalisty do
spraw rozwoju) nie rozpoczynała procesu restrukturyzacji, lecz go kończyła, sama
zaś zmiana struktury organizacyjnej pozwanej nastąpiła jedynie za pomocą
czynności faktycznych. Twierdzenie to jest niezgodne z § 91 pkt 5 statutu, który
przewiduje, że struktura organizacyjna pozwanej Spółdzielni ulega zmianie dopiero
z momentem zatwierdzenia jej przez radę nadzorczą. Samo podjęcie uchwały
przez zarząd nie byłoby wystarczające dla wprowadzenia zmian. Jednak pozwana
dodatkowo uchybiła formie uchwały wymaganej przez § 5 statutu. W tej sytuacji
należało przyjąć, że proces restrukturyzacji w ogóle nie został rozpoczęty do chwili
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. Z powyższego wynika, że w momencie
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę nie było podstaw do złożenia takiego
oświadczenia. Wypowiedzenie było zatem bezzasadne. Wskazanie nierzeczywistej
przyczyny wypowiedzenia było tożsame z brakiem wskazania przyczyny w ogóle,
tym samym nie zostało spełnione wymaganie z art. 30 § 4 k.p., co w konsekwencji
oznacza bezzasadność wypowiedzenia umowy o pracę w rozumieniu art. 45 §1 k.p.
7
Wskazana przyczyna wypowiedzenia była konkretna, ale nie miała
charakteru rzeczywistego w chwili składania oświadczenia woli pracodawcy.
Zmiana struktury organizacyjnej strony pozwanej nie nastąpiła do czasu złożenia
oświadczenia o wypowiedzeniu, ponieważ decyzja zarządu nie przybrała formy
uchwały i była tylko propozycją kierownika Spółdzielni. Nie została przy tym
prawnie dokonana, ponieważ wymagała zatwierdzenia przez radę nadzorczą.
Kwestionowanie istnienia cechy rzeczywistości przyczyny wypowiedzenia powód
oparł na stanowisku Sądu Najwyższego zaprezentowanym w wyroku z 19 września
2002 r., PKN 445/01, OSNP 2004 nr 9, poz. 153 oraz powoływanym w nim wyroku
z 16 października 1992 r., PRN 40/92, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1993 nr
3, s. 73.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona.
Istota sprawy sprowadzała się do oceny czy przyczyna wypowiedzenia w
postaci likwidacji stanowiska pracy powoda była konkretna, rzeczywista i zasadna.
Niewątpliwie w taki sposób określona przyczyna jest dostatecznie
skonkretyzowana. Również prawidłowo Sądy obu instancji przyjęły, że taka
przyczyna uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę. Jest to pogląd całkowicie
ugruntowany w orzecznictwie (np. teza IX uchwały pełnego składu Izby Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85,
OSNCP 1985 nr 11, poz. 164, według której zmniejszenie stanu zatrudnienia
stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia; sąd pracy nie jest powołany do
badania zasadności i celowości zmniejszenia stanu zatrudnienia; likwidacja
konkretnego stanowiska pracy uzasadnia wypowiedzenie bez potrzeby oceny
kwalifikacji, stażu pracy i innych okoliczności ochronnych dotyczących zwalnianego
pracownika i porównywania go z innymi pracownikami; w wyniku bowiem likwidacji
stanowiska następuje nie tylko ilościowe zmniejszenie tych stanowisk, ale również
jakościowa zmiana struktury organizacyjnej zakładu, której następstwem jest
konieczność zwolnienia pracowników zajmujących te właśnie likwidowane
stanowiska). Problem polegał więc na ocenie, czy likwidacja stanowiska powoda
miała charakter rzeczywisty (co sąd pracy ma obowiązek ocenić), co mogło budzić
8
wątpliwości ze względu na to, że w momencie złożenia przez pracodawcę
oświadczenia woli o wypowiedzeniu (31 stycznia 2007 r.) zmiana struktury
organizacyjnej strony pozwanej nie była jeszcze prawnie dokonana, ponieważ
wymagane przez statut Spółdzielni zatwierdzenie projektu zmian w strukturze
organizacyjnej przez radę nadzorczą nastąpiło już po dokonaniu wypowiedzenia
(15 lutego 2007 r.).
Sądy obu instancji uznały, że taki stan faktyczny nie uzasadniał przyjęcia, iż
przyczyna wypowiedzenia nie była rzeczywista, ponieważ „dwa tygodnie po
wręczeniu wypowiedzenia została zmieniona struktura organizacyjna, która
zatwierdziła likwidację stanowiska pracy powoda”. Sądy przyjęły, że w
orzecznictwie uznaje się za dopuszczalne dokonanie wypowiedzenia z pewnym
wyprzedzeniem czasowym, np. w czasie trwania przeprowadzanych zmian, a nie
dopiero po ich zakończeniu. Sąd Rejonowy powołał się w tym zakresie na wyroki
Sądu Najwyższego z 13 października 1999 r., I PKN 290/99, OSNAPiUS 2001 nr 4,
poz. 110 oraz wyrok z 20 października 1998 r., I PKN 393/98, OSNAPiUS 1999 nr
23, poz. 746.
Powołanie się na poglądy Sądu Najwyższego przedstawione w powyższych
orzeczeniach nie jest wystarczające i nie może być uznane za decydujący
argument w rozpoznawanej sprawie z uwagi na odmienne stany faktyczne.
W wyroku z 20 października 1998 r., I PKN 393/98, Sąd Najwyższy
rzeczywiście przyjął, że dla uznania zasadności wypowiedzenia pracownikowi
umowy o pracę na skutek zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych nie
jest wymagane uprzednie wprowadzenie zmian w regulaminie i schemacie
organizacji zakładu pracy, jak również w regulaminie pracy podlegającym z mocy
art. 1042
§ 1 k.p. uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. W ocenie Sądu
Najwyższego rozpoznającego powołaną sprawę, nie był usprawiedliwiony zarzut
pracownika dotyczący niezachowania procedury przewidzianej w art. 1042
i 1043
k.p., gdyż przepisy nie uzależniają wypowiedzenia umowy o pracę od uprzedniego
dokonania zmian w regulaminie organizacyjnym zakładu pracy. W sprawie tej nie
chodziło jednak o wymagające uzgodnienia z organizacją związkową zmiany w
regulaminie pracy, lecz o zależne wyłącznie od pracodawcy zmiany w regulaminie
9
organizacyjnym. Była to zatem sytuacja odmienna od występującej w
rozpoznawanej sprawie.
Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 13 października 1999 r.
r., I PKN 290/99, w którym stwierdził, że wypowiedzenie pracownikowi umowy o
pracę spowodowane zmianami organizacyjnymi, ograniczeniem zatrudnienia,
likwidacją stanowiska pracy, itp. nie musi zbiegać się w czasie z chwilą faktycznego
ich przeprowadzenia. Dlatego istnienie stanowiska pracy w dniu wypowiedzenia
umowy o pracę nie jest równoznaczne z brakiem rzeczywistej przyczyny, o ile w
okresie wypowiedzenia lub w późniejszym, nieodległym czasie stanowisko to
zostaje faktycznie zlikwidowane w związku z tymi zmianami. Za dopuszczalne
uznał Sąd Najwyższy w tej sprawie dokonanie wypowiedzenia z pewnym
wyprzedzeniem czasowym, np. w okresie przeprowadzanych zmian, a nie dopiero
po ich zakończeniu.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę aprobuje
stanowiska zaprezentowane w przytoczonych powyżej orzeczeniach. W
rozpoznawanej sprawie jest jednak wątpliwe, czy w chwili składania powodowi
oświadczenia o wypowiedzeniu zmiany struktury organizacyjnej pozwanej
Spółdzielni, prowadzące do likwidacji stanowiska pracy głównego specjalisty do
spraw rozwoju, były już w toku; inaczej mówiąc, czy wypowiedzenie zostało
dokonane już "w czasie przeprowadzanych zmian", czy też jeszcze przed
formalnym ich rozpoczęciem.
Rozstrzygnięcie tego dylematu nie może pomijać regulacji dotyczących
dokonywania zmian w strukturze organizacyjnej, które obowiązywały w pozwanej
Spółdzielni w czasie, gdy pracodawca wypowiedział powodowi umowę o pracę.
Regulacje te przytoczył w uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Rejonowy.
Zgodnie z § 42 ust. 1 pkt 6 statutu Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-
Własnościowej w J. (z czerwca 2006 r.) do zakresu działania rady nadzorczej
należy zatwierdzanie struktury organizacyjnej Spółdzielni. To samo zostało
powtórzone w § 3 ust. 1 pkt 6 regulaminu rady nadzorczej. Z kolei - stosownie do
§ 9 ust. 3 pkt a regulaminu zarządu - do zakresu działania zarządu należy
sporządzanie projektów struktury organizacyjnej Spółdzielni, przy czym zgodnie z §
5 ust. 1 oraz § 6 regulaminu zarządu, zarząd podejmuje decyzje na posiedzeniach
10
zarządu w formie uchwał, które powinny być zaprotokołowane (wpisane do
protokołu posiedzenia zarządu). Skoro zarząd sporządza jedynie p r o j e k t
struktury organizacyjnej Spółdzielni, a zatwierdza strukturę organizacyjną rada
nadzorca, to przed zatwierdzeniem struktury organizacyjnej przez radę nadzorczą
nie można mówić o będącym w toku procesie dokonywanych zmian, a jedynie o
istnieniu pewnej p r o p o z y c j i ich dokonania. Od zatwierdzenia p r o j e k t u
składanego przez zarząd zależy to, czy nowa struktura organizacyjna (wraz z
powiązaną z nią likwidacją niektórych stanowisk pracy) wejdzie w życie (zostanie
prawnie uruchomiona). Oznacza to, że wypowiedzenie dokonane przed
zatwierdzeniem nowej struktury organizacyjnej Spółdzielni, w okresie, gdy istnieje
jedynie niezatwierdzony jeszcze projekt opracowany i uchwalony przez zarząd, nie
może być uznane za dokonane "w czasie przeprowadzanych zmian", ponieważ w
tym czasie żadne zmiany nie są jeszcze formalnie przeprowadzane.
Przeprowadzanie zmian zacznie się dopiero od momentu podjęcia przez radę
nadzorczą uchwały o zatwierdzeniu struktury organizacyjnej związanej z likwidacja
pewnych stanowisk.
Kolejność czynności prowadzących do wprowadzenia w życie zmian w
strukturze organizacyjnej Spółdzielni, wynikającą z aktów wewnętrznych
Spółdzielni (statutu, regulaminów, z powołaniem się jednak na niewłaściwą
numerację odpowiednich jednostek redakcyjnych tych aktów) oraz kolejność
czynności faktycznie podjętych przez organy Spółdzielni przedstawił w apelacji
pełnomocnik powoda. Sąd Okręgowy nie ocenił wystarczająco wnikliwie
argumentów skarżącego i nie przeprowadził starannej analizy tego, co wynika ze
statutu Spółdzielni oraz z regulaminów rady nadzorczej i zarządu Spółdzielni.
Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miało odniesienie się do
kwestii, czy zmiana struktury organizacyjnej była zależna wyłącznie od woli
(decyzji) osoby lub organu podejmujących za pracodawcę, będącego jednostką
organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 31
k.p., w
rozpoznawanej sprawie prezesa zarządu Spółdzielni), czy też jej przeprowadzenie
wymagało dla prawnej skuteczności zatwierdzenia przez inną osobę lub organ (w
rozpoznawanej sprawie radę nadzorczą).
11
Gdyby likwidacja stanowiska pracy (będąca następstwem zmiany struktury
organizacyjnej) była zależna wyłącznie od woli prezesa zarządu (kierownika
Spółdzielni), to mógłby on jej dokonać w każdej chwili, nawet przez czynności
faktyczne. W tym przypadku wystarczyłoby podjęcie przez kierownika Spółdzielni
decyzji o likwidacji stanowiska pracy głównego specjalisty do spraw rozwoju,
równoznaczne z faktyczną likwidacją tego stanowiska. Jednakże w rozpoznawanej
sprawie likwidacja stanowiska pracy powoda wymagała zatwierdzenia przez radę
nadzorczą (w ramach zatwierdzenia struktury organizacyjnej Spółdzielni). W takiej
sytuacji prezes zarządu (kierownik Spółdzielni) mógł przejawić jedynie zamiar
dokonania zmian organizacyjnych, a ich rzeczywiste przeprowadzenie w znaczeniu
prawnym nie było już od niego zależne. Sam zamiar prezesa zarządu
przeprowadzenia zmian organizacyjnych w Spółdzielni, jeżeli ich prawnie skuteczne
przeprowadzenie zależało od decyzji innego organu (w tym przypadku rady
nadzorczej), nie mógł być uznany za rzeczywistą przyczynę uzasadniającą
wypowiedzenie. Decydujący był przy tym moment złożenia pracownikowi
oświadczenia woli pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę. Ocena
zasadności (istnienia rzeczywistej przyczyny) wypowiedzenia dotyczy bowiem
stanu rzeczy, jaki istnieje w chwili składania stosownego oświadczenia woli przez
stronę, a nie tego, czy z uwagi na stan rzeczy istniejący w chwili upływu okresu
wypowiedzenia lub w chwili wyrokowania jest ono uzasadnione. Wypowiedzenie
umowy o pracę jest zasadne albo bezzasadne w momencie składania
oświadczenia w tym przedmiocie, a to oznacza, że stan rzeczy, który ukształtował
się już po jego złożeniu, nie ma znaczenia z tego punktu widzenia. Tym samym z
punktu widzenia zasadności (bezzasadności) wypowiedzenia istotny jest stan, jaki
istniał w momencie składania oświadczenia woli przez pracodawcę.
W rozpoznawanej sprawie - jak wynika z ustaleń Sądów obu instancji w
konfrontacji z treścią odpowiednich przepisów statutu oraz regulaminów - w chwili
składania powodowi oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę (31 stycznia
2007 r.) istniał dopiero zamiar prezesa zarządu (kierownika Spółdzielni) likwidacji
stanowiska prezesa i niczego w tej ocenie nie może zmienić ustalenie, że zamiar
ten został ujęty w deklarowaną przez niego „decyzję” o likwidacji stanowiska
12
głównego specjalisty do spraw rozwoju. Organy spółdzielni powinny przestrzegać
uchwalonych i obowiązujących w spółdzielni statutów i regulaminów.
Sam zamiar przeprowadzenia zmian organizacyjnych polegających na
likwidacji określonego stanowiska pracy istniejący w chwili dokonania
wypowiedzenia nie jest rzeczywistą przyczyną uzasadniającą to wypowiedzenie.
Tak wskazana przyczyna jest także nieprawdziwa w tym znaczeniu, że powołuje się
na likwidację stanowiska pracy, podczas gdy w istocie w chwili dokonania
wypowiedzenia istnieje tylko zamiar pracodawcy w tym przedmiocie (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 19 września 2002 r., I PKN 445/01, OSNP 2004, nr 9, poz.
153).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela pogląd
przedstawiony w wyroku z 16 października 1992 r., I PRN 40/92, PiZS 1993 nr 3,
s. 73, według którego, jeżeli stanowisko pracy jest elementem struktury
organizacyjnej zakładu pracy, to jego rzeczywista likwidacja musi oznaczać prawnie
skuteczną zmianę tej struktury. Jeżeli likwidacja stanowiska pracy pracownika
zatrudnionego w Spółdzielni wymagała zatwierdzenia przez radę nadzorczą
spółdzielni, brak zatwierdzenia zmiany struktury organizacyjnej Spółdzielni w chwili
dokonywania pracownikowi wypowiedzenia musi być potraktowany jako brak
prawnie skutecznej zmiany tej struktury, a tym samym brak rzeczywistej likwidacji
stanowiska pracy.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że usprawiedliwiony jest
kasacyjny zarzut naruszenia art. 45 k.p. w wyniku przyjęcia przez Sąd Okręgowy,
że wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione, chociaż zostało dokonane na
podstawie „decyzji” prezesa zarządu Spółdzielni o wprowadzeniu zmian w
strukturze organizacyjnej strony pozwanej (likwidacji stanowiska pracy powoda),
która nie została podjęta w wymaganej formie uchwały zarządu, a ponadto w
momencie dokonywania wypowiedzenia nie była jeszcze zatwierdzona przez radę
nadzorczą, co łącznie spowodowało, że przyczyna podana w wypowiedzeniu
umowy o pracę nie była rzeczywista.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
/tp/