Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 sierpnia 2008 r.
II UK 361/07
Przez zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej (art. 16 ust. 2
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.) należy rozumieć zakończenie
jej w sposób definitywny.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Myszka, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 sierpnia
2008 r. sprawy z wniosku Kazimierza S. i Elżbiety S. przeciwko Kasie Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego w L. o ustalenie podlegania
ubezpieczeniu społecznemu rolników, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 31 lipca 2007 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację,
2. zasądził od wnioskodawców solidarnie na rzecz strony pozwanej kwotę 120
zł (słownie: sto dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 27 marca 2006 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecz-
nego, na podstawie art. 36, 7, 16 oraz art. 28 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r o ubezpie-
czeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.),
odmówił objęcia wnioskodawczyni Elżbiety S. ubezpieczeniem społecznym emerytalno
- rentowym na wniosek złożony w jej imieniu przez ustanowionego pełnomocnika - męża
Kazimierza S. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że Elżbieta S. jest żoną wnio-
skodawcy, który jako rolnik podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolni-
ków. Ze względu na wyjazd za granicę Elżbieta S. nie uczestniczy w prowadzeniu
gospodarstwa rolnego, nie może jednak do niej mieć zastosowanie art. 16 ust. 2 pkt 2
ustawy, dotyczący osób, które zaprzestały prowadzenia działalności rolniczej. W odwołaniu
2
wnioskodawca, działający w imieniu własnym i jako pełnomocnik żony wskazał, że jego
żona objęta była obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników od 1 lipca 1977
r. do 1 października 2001 r., następnie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej i
jako objęta ubezpieczeniem przez okres ponad 50 kwartałów, może obecnie kontynu-
ować ubezpieczenie na wniosek.
Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2006 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecz-
nych w Lublinie oddalił odwołanie. W świetle ustaleń faktycznych, Kazimierz S. jest rolni-
kiem i podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Wspólnie z żoną Elżbietą S. jest
współwłaścicielem gospodarstwa rolnego położonego we wsi C. Wnioskodawczyni w
dniu 24 marca 1997 r. wystąpiła do KRUS z wnioskiem o objęcie jej ubezpieczeniem
społecznym rolników. Organ rentowy uwzględnił powyższy wniosek i decyzją z dnia 25
kwietnia 1997 r stwierdził, iż wnioskodawczyni podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu
społecznemu rolników, w tym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, od początku
pierwszego kwartału 1997 r. Od sierpnia 2001 r Elżbieta S. nieprzerwanie przebywa w
Stanach Zjednoczonych. W tym czasie działalność rolniczą prowadził wyłącznie jej
mąż. Decyzją z dnia 27 czerwca 2005 r. Prezes KRUS stwierdził ustanie rolniczego
ubezpieczenia społecznego wnioskodawczyni od października 2001 r., a jej odwołanie
od tej decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego-Sądu Ubez-
pieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 23 grudnia 2005 r. W tak ustalonym stanie fak-
tycznym, Sąd pierwszej instancji oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji KRUS z dnia
27 marca 2006 r..
Sąd ten wskazał, że zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników,
określa ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym rolników, stanowiąc
w art. 1 ust. 1, że ubezpieczenie obejmuje rolników i pracujących z nimi domowników,
którzy mają obywatelstwo polskie. Rolnikiem w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy, jest
pełnoletnia osoba fizyczna zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w pozostającym w jej po-
siadaniu gospodarstwie rolnym. Na zasadzie art. 3 ust. 1 ustawy ubezpieczeniu
podlega się z mocy ustawy albo wniosek. Przepis art. 16 ust. 2 pkt 2 stanowi, iż ubezpie-
czeniem społecznym na wniosek obejmuje się osobę, która podlegała ubezpieczeniu jako
rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury
lub renty z ubezpieczenia, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu
przez okres co najmniej 50 kwartałów. Bezsporne jest, że wnioskodawczyni jest
współwłaścicielką gospodarstwa rolnego i od przeszło pięciu lat nie prowadzi działal-
3
ności rolniczej. W ocenie Sądu, art. 16 ust. 2 ustawy nie ma zastosowania wobec
wnioskodawczyni, gdyż przez „zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej" należy
rozumieć zakończenie jej w sposób definitywny. Zaprzestanie działalności rolniczej wiązane
jest najczęściej z faktem nabycia uprawnień emerytalno - rentowych lub ewentualnym wy-
zbyciem się własności gospodarstwa (art. 28 ust. 4, art. 28 ust. 10, art. 19 ust. 2 pkt 3).
W ocenie Sądu pierwszej instancji, nie można na równi z taką sytuacją traktować przy-
padków, w których ubezpieczony rezygnuje z prowadzenia działalności rolnej decydując
się na podjęcie innego rodzaju działalności. Tym samym wnioskodawczyni nie zaprzestała
prowadzenia działalności rolnej w rozumieniu art. 16 ust. 2, zrezygnowała bowiem z
pracy w gospodarstwie jedynie czasowo, w związku z wyjazdem za granicę, pozosta-
jąc w dalszym ciągu współwłaścicielką gospodarstwa rolnego.
Na skutek apelacji działającego w imieniu własnym i żony Kazimierza S., wyro-
kiem z dnia 31 lipca 2007 r., Sąd Apelacyjny w Lublinie, zmienił zaskarżony wyrok oraz po-
przedzającą go decyzję i objął Elżbietę S. ubezpieczeniem społecznym emerytalno -
rentowym na wniosek od dnia 2 marca 2006 r. W ocenie Sądu drugiej instancji, wnio-
skodawczyni może być objęta ubezpieczeniem emerytalno - rentowym na wniosek na
podstawie art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, skoro nie ma
wątpliwości, że zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, bowiem wyjechała w
sierpniu 2001 r. do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i nadal tam przebywa. Fakt
wyłączenia jej z obowiązkowego rolniczego ubezpieczenia społecznego od dnia 1 paź-
dziernika 2001 r. stwierdzony został decyzją KRUS z dnia 27 czerwca 2004 r., a odwoła-
nie od tej decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego - Sądu
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 23 grudnia 2005 r.
W uzasadnieniu swojego stanowiska, Sąd Apelacyjny powołał się na uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., II UZP 5/04 (OSNP 2004 nr 22, poz. 389), w
której wskazano, że „wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc
właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim
działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. (...)
nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy”,
wywodząc, że wnioskodawczyni, nie prowadząc w związku z wyjazdem za granicę
gospodarstwa rolnego mimo pozostawania jego współwłaścicielką, zaprzestała pro-
wadzenia działalności rolniczej, a udowadniając okres podlegania ubezpieczeniu eme-
rytalno - rentowemu wynoszący ponad 50 kwartałów, spełniła wymogi do objęcia jej ubez-
pieczeniem emerytalno - rentowym rolników na wniosek.
4
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną organ rentowy i zarzucając naru-
szenie prawa materialnego - art. 16 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wynikające z nie-
prawidłowej interpretacji pojęcia: „zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej" i
przyjęcie, że wnioskodawczyni zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej w rozu-
mieniu art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy i w związku z tym spełniła warunki do objęcia ubezpie-
czeniem na wniosek, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do rozpoznania Sądowi drugiej instancji, lub uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości, jego zmianę i orzeczenie co do istoty sprawy, wraz z orzeczeniem o kosztach
postępowania.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną, wnioskodawcy wnieśli o jej oddalenie,
podnosząc, że skoro wnioskodawczyni podlegała pełnemu ubezpieczeniu rolniczemu
przez okres ponad 70 kwartałów, zaprzestała prowadzenia gospodarstwa rolnego w
związku z wyjazdem za granicę i nie nabyła prawa do emerytury lub renty z ubezpie-
czenia, może być objęta ubezpieczeniem emerytalno - rentowym na wniosek.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest zasadna. Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ubezpieczeniem emerytalno -
rentowym na wniosek można objąć osobę, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i za-
przestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty
z ubezpieczenia, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu przez okres
co najmniej 50 kwartałów.
W rozpoznawanej sprawie niespornym jest, że wnioskodawczyni podlegała ubezpie-
czeniu jako rolnik w okresach od 1 stycznia 1987 r. do 14 lutego 1991 r. i od 1 stycznia
1997 r. do 30 września 2001 r., a następnie wyjechała w sierpniu 2001 r. do Stanów Zjed-
noczonych i nadal tam przebywa. Niesporne jest także wyłączenie jej z obowiązkowego
rolniczego ubezpieczenia społecznego od 1 października 2001 r. decyzją KRUS z dnia
27 czerwca 2004 r., potwierdzoną prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego-Sądu
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 23 grudnia 2005 r. Sporna pozostaje na-
tomiast ocena czy wnioskodawczyni, będąca nadal współwłaścicielką gospodarstwa
rolnego, przebywając obecnie za granicą (od sześciu lat), zaprzestała prowadzenia
działalności rolniczej w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym
5
rolników, a wobec powyższego czy wypełniła zawarte w nim przesłanki skutkujące
objęciem ubezpieczeniem na wniosek. Odpowiadając twierdząco na to zagadnienie,
Sąd Apelacyjny, posiłkując się uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., II
UZP 5/04 (OSNP 2004 nr 22, poz. 389), uznał, że wyjazd za granicę i dalszy tam pobyt
uzasadnia stwierdzenie, że mimo zachowania własności gospodarstwa rolnego, zaprze-
stano prowadzenia działalności rolniczej, co uzasadnia objęcie ubezpieczeniem emery-
talno - rentowym na wniosek na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników.
Pogląd ten nie jest trafny. Przede wszystkim należy zauważyć, podzielając wyra-
żoną w powołanej uchwale Sądu Najwyższego wykładnię art. 28 ustawy o ubezpiecze-
niu społecznym rolników, że dotyczyła ona zawieszenia wypłaty części uzupełniającej
renty rolnika, który zakończył prowadzenie gospodarstwa rolnego, wydzierżawiając je, a
tym samym nie może mieć odniesienia do sytuacji osoby, będącej współwłaścicielką go-
spodarstwa rolnego, która nie prowadzi działalności rolniczej w związku z czasowym po-
bytem za granicą.
Przez „zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej" w rozumieniu art. 16 ust. 2
ustawy, należy rozumieć, podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji, zakończenie jej
w sposób definitywny. Jest ono wiązane najczęściej bądź to z faktem nabycia uprawnień
emerytalno - rentowych, bądź też niezdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym lub
ewentualnym wyzbyciem się jego własności (art. 28 ust. 4, art. 28 ust. 10, art. 19 ust. 2
pkt 3). W ocenie Sądu Najwyższego, nie można na równi z powyższymi wymogami defi-
niować na potrzeby art. 16 ustawy czasowego wyjazdu poza granice kraju jako ostatecz-
nego „zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej”. Tylko bowiem właściciel (posia-
dacz) gospodarstwa rolnego, który utracił możliwość jego prowadzenia i uzyskiwania
tą drogą środków utrzymania, nabywa prawo do objęcia ubezpieczeniem na wniosek,
którego celem jest uzupełnienie posiadanego okresu ubezpieczenia dla uzyskania
uprawnień do świadczeń przewidzianych ustawą. Z oczywistych względów nie doty-
czy to osoby, która - tak jak wnioskodawczyni w sprawie, może kontynuować prowa-
dzenie działalności rolniczej, podlegając ubezpieczeniu.
Z tych względów, podzielając zarzuty skargi kasacyjnej, orzeczono jak w sentencji,
na podstawie art. 39816
k.p.c.
O kosztach orzeczono po myśli art. 98 k.p.c., uwzględniając taryfowe wynagrodze-
nie pełnomocnika strony pozwanej.
========================================