Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 200/08
POSTANOWIENIE
Dnia 4 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Towarzystwa Budownictwa Społecznego Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w L.
przy uczestnictwie J. B. i K. P.
o wpis roszczenia w księdze wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 września 2008 r.,
skargi kasacyjnej uczestników postępowania od postanowienia Sądu Okręgowego w L.
z dnia 30 listopada 2007 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od uczestników postępowania na rzecz
wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z dnia 24 września 2007 r. oddalił skargę
uczestników postępowania na orzeczenie referendarza sądowego, mocą którego w
księdze wieczystej K.W (…) zostało wpisane roszczenie o zawarcie umowy sprzedaży
działki gruntu położonej w L. przy ul. J. Sąd Rejonowy przyjął, że roszczenie to wynikało
z umowy przedwstępnej zawartej w dniu 2 marca 2006 r. pomiędzy wnioskodawcą i
uczestnikami postępowania, w której został między innymi zastrzeżony termin zawarcia
umowy przyrzeczonej, poprzez odwołanie się do daty wejścia w życie uchwały Rady
Miasta L. dotyczącej ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego lub
uprawomocnienia się decyzji o ustaleniu warunków zabudowy działki, której dotyczyła
2
umowa przedwstępna. Sąd Okręgowy w L. postanowieniem z dnia 30 listopada 2007 r.
oddalił apelację uczestników postępowania mimo uznania za zasadny zarzutu, że w
umowie przedwstępnej nie został oznaczony termin, w ciągu którego umowa
przyrzeczona miała być zawarta. Sąd drugiej instancji podkreślił, że stanowisko
uczestników postępowania o braku podstaw do dokonania wpisu opierało się o
twierdzenie, że wniosek o dokonanie wpisu ostrzeżenia został złożony po upływie roku
od zawarcia umowy przedwstępnej i umowa ta nie mogła stanowić wystarczającej
podstawy do dokonania wpisu, gdyż konieczne było wykazanie, że pomimo upływu tego
terminu roszczenie nie wygasło. Tymczasem kognicja sądu w postępowaniu
wieczystoksięgowym nie obejmuje badania zgodności prawa, które ma być wpisane z
rzeczywistym stanem prawnym. W postępowaniu tym sąd bada jedynie treść i formę
wniosku oraz dołączone do wniosku dokumenty. Te stanowiły zaś podstawę
dokonanego wpisu.
Skarga kasacyjna uczestników postępowania została oparta o obie podstawy
określone w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego
skarżący zarzucił obrazę art. 389 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Podstawa
naruszenia przepisów postępowania została oparta o zarzuty obrazy art. 6268
§ 2 i art.
6269
k.p.c. w zw. z art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. W oparciu o
te zarzuty skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 389 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy przedwstępnej
stanowiącej podstawę wniosku o wpis, nie uzależniał jej skuteczności od oznaczenia w
umowie przedwstępnej terminu, w którym powinna być zawarta umowa przyrzeczona.
Jednak w wypadku, gdy termin ten nie został oznaczony, istnienie uprawnienia do
żądania zawarcia umowy przyrzeczonej jest uzależnione od wyznaczenia terminu do jej
zawarcia w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej (art. 398 § 2 k.c.). Sąd
Okręgowy przyjął, że w umowie przedwstępnej z dnia 2 marca 2006 r. jej strony nie
oznaczyły terminu zawarcia umowy przyrzeczonej. Wymaga na wstępie podkreślenia,
że ta ocena, korygująca odmienne stanowisko sądu rejonowego nie została należycie
umotywowana. Sąd drugiej instancji uwzględnił wprawdzie pogląd wyrażony w uchwale
7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1958 r. (I CO 11/58, OSNC 1959, Nr 4,
poz. 92), w której stwierdzono, że czyni wymogowi zastrzeżenia terminu zawarcia
umowy przyrzeczonej postanowienie umowy przedwstępnej, iż umowa zostanie zawarta
3
po załatwieniu określonych formalności umożliwiających dokonanie tej czynności, gdy
zamierzony przez strony umowy przedwstępnej wynik odpowiednich starań jest
dostatecznie pewny, jednakże oceny w tym zakresie nie odniósł w sposób odpowiedni
do ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych. Nie jest przekonywująca ocena, że
zakończenie będącej już w toku procedury sporządzenia określonego planu
zagospodarowania przestrzennego nie jest dostatecznie pewne z uwagi na hipotetyczną
możliwość przerwania tego rodzaju prac, bez uwzględnienia konkretnych okoliczności
związanych z realizacją takiego indywidualnego projektu. Sąd Okręgowy pominął przy
tym, przy przedstawionej przez siebie ocenie, drugie ze zdarzeń oznaczonych przez
strony przy określaniu terminu zawarcia umowy przyrzeczonej w postaci
uprawomocnienia się decyzji o ustaleniu warunków zabudowy. Wnioskodawca w
odpowiedzi na skargę kasacyjną podniósł trafnie, że strony umowy przedwstępnej nie
uzależniły zawarcia umowy przyrzeczonej od określonej treści takiej decyzji
(uwzględniającej wniosek). Samo jej wydanie i uprawomocnienie na skutek złożonego
wniosku było zaś zdarzeniem dostatecznie pewnym by na tej podstawie określić termin
zawarcia umowy przyrzeczonej. Skoro zaś w umowie przedwstępnej został określony
termin zawarcia umowy przyrzeczonej, to brak było podstaw do odmowy uwzględnienia
wniosku z uwagi na treść art. 389 § 2 k.c., co stanowiło podstawę zarzutów uczestników
postępowania przeciwko uwzględnieniu wniosku.
Ostatecznie usprawiedliwione było jednak także stanowisko Sądu drugiej
instancji, że możliwości ich uwzględnienia sprzeciwiał się zakres kognicji sądu
wieczystoksięgowego. Obejmuje on w równej mierze sąd rozpoznający wniosek o wpis
jak i sąd drugiej instancji rozpoznający apelację od orzeczenia w tym zakresie (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC
2001, Nr 12, poz. 183). W postępowaniu o wpis w księdze wieczystej kognicja sądu jest
ograniczona do badania treści wniosku o wpis, jego formy, dołączonych do wniosku
dokumentów oraz treści księgi wieczystej (art. 6268
§ 2 k.p.c.). Przepis ten wprowadza
istotne ograniczenie w kognicji sądu wieczystoksięgowego. W uzasadnieniu
postanowienia z dnia 8 marca 2007 r. (III CSK 347/06, LEX nr 274213) Sąd Najwyższy
podkreślił, że ta ograniczona kognicja sądu pozwala uniknąć uwikłania postępowania o
wpis w rozstrzyganie każdorazowo sporów o istnienie prawa wpisanego lub
podlegającego wpisowi. Sąd Najwyższy stwierdził również, że sąd rozpoznaje wniosek o
wpis do księgi wieczystej w granicach określonych w art. 6268
§ 2 k.p.c. i nie może
uwzględniać żadnych dalszych okoliczności wynikających z wniosku o wpis i
4
dołączonych do niego dokumentów. W postępowaniu wieczystoksięgowym nie mogą
być więc rozpatrywane jakiekolwiek spory z zakresu własności prowadzące sąd do
konkluzji, że dokonanie wpisu zgodnego z wnioskiem doprowadzi do niezgodności stanu
prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2003 r., II CKN 109/01, LEX nr
137541). Rozpoznając wniosek o wpis sąd nie bada zatem, czy podlegające wpisowi
roszczenie wygasło na skutek zdarzeń, które miały miejsce po jego powstaniu.
Uzasadniona była zatem ocena Sądu drugiej instancji, że w rozpoznawanej
sprawie nie podlegała badaniu zagadnienie, czy roszczenie wynikające z zawarcia
umowy przedwstępnej wygasło z uwagi na to, że nie został wyznaczony termin do
zawarcia umowy przyrzeczonej.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.