Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 226/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Hanna Kamińska
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Nadleśnictwa P.
w P.
przeciwko M. R., K. B. i A. Z.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 4 września 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 10 stycznia 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od Skarbu Państwa -
Nadleśnictwa P. w P. na rzecz pozwanych M. R. i A. Z. kwotę
1800 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej im z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 29 sierpnia oddalił powództwo Skarbu
Państwa - Nadleśnictwa P. o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw […] -
prowadzonej przez Sąd Rejonowy w C. – z rzeczywistym stanem prawnym,
poprzez wykreślenie z niej działki o nr 382/4 LP i wpisanie jej do księgi wieczystej
Kw […].
Sąd ten ustalił, że w 1928 r. W. B. nabył od małżonków S. nieruchomość
położoną w miejscowości S. o łącznej powierzchni 32,40 ha. W jej skład wchodziła
parcela leśna nr 56 o powierzchni 17,91 ha, a pozostałe grunty stanowiły użytki
rolne. Wojewódzki Urząd Ziemski w B. w decyzji wydanej w 1945 r. uznał, że
nieruchomość W. B. nie podlega przepisom dekretu PKWN o reformie rolnej.
W 1948 r. W. B. nieruchomość tę, po dokonaniu podziału, podarował swoim
dzieciom. Parcelę nr 56 otrzymał B. B. i jego żona J. W 1953 r. Skarb Państwa
dokonał przejęcia tej nieruchomości i innych gruntów leśnych Wawrzyńca B. o
łącznej powierzchni 58,72 ha.
W oparciu o te ustalenia Sąd pierwszej instancji przyjął, że działka leśna o nr
382/4 LP, która w całości wchodziła w skład działki nr 56 o powierzchni nie
przekraczającej 25 ha, nie mogła być przejęta na własność Skarbu Państwa
w oparciu o przepisy dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu
niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (dalej - dekret PKWN o lasach).
Strona powodowa nie wykazała również, aby łączny obszar nieruchomości
należącej do W. B. przekraczał 100 ha i z tego względu określona wyżej działka
leśna przeszła na własność Skarbu Państwa w oparciu o przepisy dekretu o
reformie rolnej. Z tych względów powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.
Apelacja strony powodowej została oddalona przez Sąd Okręgowy w S.
wyrokiem z dnia 10 stycznia 2008 r. Sąd ten podzielił ustalenia faktyczne i ocenę
prawną Sądu pierwszej instancji. Podkreślił, że łączna powierzchnia gruntów
leśnych stanowiących własność W. B. przekraczała wprawdzie 25 ha, jednakże
działka gruntu o nr 56 była wyłączona spod działania dekretu PKWN z dnia 12
grudnia 1944 r., gdyż jego przepisy nie obejmowały gruntów leśnych stanowiących
3
własność osób fizycznych, podzielonych faktycznie lub prawnie przed dniem 1
września 1939 r. na parcele nie większe niż 25 ha.
Skarga kasacyjna strony powodowej została oparta o podstawę naruszenia
prawa materialnego. Zarzucono w niej naruszenie art. 1 ust. 3 lit b dekretu PKWN
z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Państwa
w wyniku jego błędnej wykładni polegającej na uznaniu, że podział nieruchomości
uwidoczniony w niemieckich księgach katastralnych mieści się w pojęciu podziału
nieruchomości, o którym mowa w tym przepisie. W oparciu o ten zarzut skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie
jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w S.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Za bezsporne należy uznać ustalenia faktyczne wskazujące, że działka o nr
382/4 LP wpisana do księgi wieczystej Kw 273 Sądu Rejonowego w C. wchodziła w
skład działki leśnej nr 56 o powierzchni 17,91 ha nabytej przez W. B. wraz z innymi
gruntami rolnymi w 1928 r. Bezspornym jest także, że łączna powierzchnia
należących do niego gruntów leśnych przekraczała 25 ha. Jednocześnie strona
powodowa nie zakwestionowała oceny, że gospodarstwo rolne W. B. nie podlegało
przepisom dekretu PKWN o reformie rolnej. W tej sytuacji istota sporu sprowadza
się do oceny, czy działka nr 56, a w ślad za nią także działka nr 382/4 LP, zostały
wyłączone spod działania dekretu PKWN o lasach z uwagi na treść jego art. 1
ust. 3 lit b, który przewidywał, że przepisów dekretu nie stosuje się do gruntów
leśnych stanowiących własność osób fizycznych podzielonych prawnie lub fizycznie
przed 1 września 1939 r. na parcele nie większe niż 25 ha.
Sąd Okręgowy w S. przyjął, że taka sytuacja miała miejsce z uwagi na
podział nieruchomości zakupionej przez W. B. w 1928 r. na parcele, z których
żadna, w tym parcela o nr 56, nie przekraczała powierzchni 25 ha. Parcele te były
uwidocznione w katastrze nieruchomości sporządzonym jeszcze przez zaborcę
pruskiego. Prezentując taką ocenę Sąd drugiej instancji odwołał się do stanowiska
Sądu Najwyższego wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 maja 1998 r. (I
CKN 664/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 7). Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, że
4
wyrażeniu „parcela" w rozumieniu przepisów dekretu PKWN o lasach należy
przypisać znaczenie potoczne, oznaczające działkę gruntu wydzieloną z większego
obszaru, a warunek podziału prawnego lub fizycznego na parcele spełnia podział
według przepisów katastru pruskiego lub austriackiego. Ocena ta została
bezzasadnie zakwestionowana w skardze kasacyjnej. Po pierwsze część
zawartych w niej wywodów dotyczy wyjaśnienia rozumienia pojęcia podziału
prawnego oraz fizycznego i konieczności ich rozdzielenia, co jednak nie miało
znaczenia dla możliwości uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 1 ust. 3 lit b
dekretu PKWN o lasach, skoro warunek wyłączenia działania przepisów tego
dekretu spełniał zarówno podział prawny jak i fizyczny. Po drugie argumentacja
przytoczona przez skarżącego, wbrew jego ocenie, nie podważa stanowiska
wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z
dnia 8 maja 1998 r., że uwidocznienie podziału nieruchomości na parcele w
katastrze (w tym wypadku pruskim) odpowiada pojęciu podziału na parcele
użytemu w art. 1 ust. 3 lit b dekretu PKWN o lasach.
Dodatkowo wymaga zaś podkreślenia, że w rozpoznawanej sprawie parcela
leśna nr 56 wchodziła w skład odrębnej nieruchomości o powierzchni 32,40 ha.
Skoro nieruchomość ta stanowiła przedmiot czynności prawnej dokonanej
w 1928 r., to wchodzące w jej skład grunty były niewątpliwie należycie
wyodrębnione, a tym samym także stanowiąca jej część parcela leśna, której
powierzchnia nie przekraczała 25 ha. Co więcej w oparciu o podział na istniejące
według katastru parcele wchodzące w skład tej nieruchomości, w 1948 r. zostały
dokonane akty darowizny ze strony W. B. na rzecz jego dzieci, co również
wskazuje, że nieruchomość była podzielona na wyraźnie wyodrębnione działki
gruntu. Okoliczność, że celem tego podziału były wcześniej względy głównie
fiskalne, nie odbierał mu zatem także innego znaczenia, a przepis art. 1 ust. 3 lit b
dekretu PKWN o lasach nie uzależniał jego stosowania od ustalenia określonych
przyczyn parcelizacji gruntów leśnych, a jedynie jej dokonania.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
5