Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 września 2008 r.
I PK 47/08
Dla objęcia wynikającą z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.)
ochroną stosunku pracy pracownika będącego członkiem zakładowej organiza-
cji związkowej, lecz niebędącego członkiem jej zarządu, wystarczające jest
imienne wskazanie tego pracownika w uchwale zarządu, jeśli zawiera ona upo-
ważnienie dla tego pracownika do reprezentowania zakładowej organizacji
związkowej wobec pracodawcy albo wobec organu lub osoby dokonującej za
pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie: SN Herbert Szurgacz, SA
Halina Kiryło (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 wrześ-
nia 2008 r. sprawy z powództwa Danuty S. przeciwko Przedsiębiorstwu Komunikacji
Samochodowej SA w N.S. o przywrócenie do pracy na poprzednio zajmowane sta-
nowisko, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu z dnia 28 września 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu wyro-
kiem z dnia 25 kwietnia 2007 r. oddalił powództwo Danuty S. przeciwko Przedsię-
biorstwu Komunikacji Samochodowej SA w N.S. o przywrócenie do pracy na dotych-
czasowych warunkach lub zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki dodatku wy-
równawczego za czas od wejścia w życie nowych warunków pracy i płacy do końca
okresu, w jakim powódka korzystałaby ze szczególnej ochrony przed wypowiedze-
2
niem bądź rozwiązaniem stosunku pracy oraz obciążył Skarb Państwa kosztami pro-
cesu.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka Danuta S. była zatrudniona w
Przedsiębiorstwie Komunikacji Samochodowej w N.S. na podstawie umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony od 15 października 1979 r. Początkowo zajmowała się
sprawami płacowymi, a następnie pracowała w księgowości. Z dniem 17 września
2002 r. powierzono jej pełnienie obowiązków kierownika Działu Kadr, zaś na mocy
porozumienia stron w dacie 1 listopada 2002 r. objęła stanowisko kierownika Działu
Kadr i Organizacji, wreszcie od 1 kwietnia 2005 r. pełniła funkcję kierownika Działu
Personalno-Organizacyjnego z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 1.900 zł
miesięcznie.
W pozwanej Spółce funkcjonuje Niezależny Samorządny Związek Zawodowy
Pracowników PKS, posiadający osobowość prawną, którego działalnością kieruje za-
rząd. Zgodnie z postanowieniami statutu nikt inny - poza członkami zarządu - nie jest
upoważniony do reprezentowania tej organizacji związkowej w kontaktach z praco-
dawcą. W oparciu o uchwałę nr 3 z 12 lutego 2004 r. zarząd związku wskazał praco-
dawcy w dniu 16 lutego 2004 r. dwanaście osób podlegających szczególnej ochronie
przed rozwiązaniem stosunku pracy, o jakiej mowa w art. 32 ustawy o związkach
zawodowych. Z uwagi na odejście z zakładu dwóch pracowników wymienionych na
przedłożonej pozwanemu liście, zarząd organizacji związkowej uchwałą z daty 30
września 2004 r. zmodyfikował katalog osób uprawnionych do reprezentacji związku i
korzystających ze wspomnianej ochrony trwałości stosunku pracy, wskazując dwóch
innych członków, w tym powódkę. Tego samego dnia poinformowano pracodawcę o
dokonanej zmianie, aczkolwiek nie przedłożono mu odpisu wskazanej uchwały. Na
koniec 2004 r. zakładowa organizacja związkowa wymienionego związku zawodo-
wego liczyła 199 członków, będących równocześnie pracownikami Spółki i była re-
prezentowana wobec pracodawcy przez przewodniczącego zarządu, jego zastępcę
lub sekretarza. Powódka nigdy nie reprezentowała związku zawodowego w kontak-
tach z pozwanym. Zwracano się do niej - jako członka organizacji związkowej - jedy-
nie o wyrażenie opinii o pracownikach.
Sąd Rejonowy ustalił również, że do zakresu obowiązków powódki, jako kie-
rownika Działu Personalno-Organizacyjnego, należało nadzorowanie pracy komórek
organizacyjnych bezpośrednio jej podporządkowanych, tj. Sekcji Kadr, Sekcji Płac,
Biura Obsługi Zarządu oraz Centrum Szkolenia Kierowców. Sam dział prowadził zaś
3
całokształt spraw związanych z organizacją Spółki i obsługą prawną jej funkcjonowa-
nia, zatrudnianiem pracowników i ewidencją osobową, naliczaniem wynagrodzeń
oraz ewidencją i sprawozdawczością płacową, a nadto szkoleniem kandydatów na
kierowców. Dział ten podlegał bezpośrednio dyrektorowi naczelnemu Spółki.
Uchwałą z dnia 18 grudnia 2006 r. rada nadzorcza Przedsiębiorstwa Komunikacji
Samochodowej w N.S. zatwierdziła regulamin organizacyjny PKS N.S. SA, przyjęty
uchwałą zarządu z 11 grudnia 2006 r., a prezes zarządu wprowadził go zarządze-
niem z dnia 29 grudnia 2006 r. Zgodnie z postanowieniami tegoż aktu utworzone
zostały w Spółce trzy piony organizacyjne: Pion Dyrektora Naczelnego, Pion Kierow-
nika do spraw Przewozów i Eksploatacji oraz Pion Kierownika Finansowego - Głów-
nego Księgowego. Dyrektor naczelny musiał kierować podległym mu pionem i koor-
dynować pracę pozostałych pionów zarządzanych przez właściwych kierowników. W
strukturze Pionu Dyrektora Naczelnego utworzone zostały między innymi: Sekretariat
Obsługi Zarządu, który zajmował się całokształtem spraw związanych z organizacją
Spółki oraz prowadzeniem spraw prawnych dotyczących jej funkcjonowania, oraz
Dział Kadr, który specjalizował się w prowadzeniu spraw związanych z zatrudnianiem
pracowników, ewidencją osobową, sprawozdawczością w zakresie spraw kadrowych
oraz zarządzaniem Ośrodkiem Szkolenia Kierowców. Ten ostatni zajmował się zaś
kwestiami dotyczącymi szkolenia kandydatów na kierowców. Natomiast Pion Kierow-
nika Finansowego - Głównego Księgowego prowadził sprawy związane między in-
nymi z naliczaniem wynagrodzeń, ewidencją i sprawozdawczością płacową. W
strukturze tego Pionu utworzono: dział Finansowo-Księgowy, Sekcję Płac, Sekcję
Rozliczeń oraz Dział Logistyki, a funkcję jego kierownika powierzono Urszuli A.
W związku z planowanymi zmianami w strukturze organizacyjnej Spółki w dniu
29 listopada 2006 r. doręczono powódce wypowiedzenie warunków pracy i płacy ze
skutkiem przypadającym na datę 1 marca 2007 r. Gdy okazało się, że Danuta S. jest
zrzeszona w związku zawodowym, który nie był wcześniej zawiadomiony o zamiarze
dokonania tegoż wypowiedzenia, pozwany cofnął swoje oświadczenie woli 1 grudnia
2006 r. Powtórzono procedurę wypowiedzenia zmieniającego z uwzględnieniem
konsultacji związkowej, po czym w dniu 18 grudnia 2006 r. pozwany ponownie złożył
powódce oświadczenie o wypowiedzeniu dotychczasowych warunków pracy i płacy,
proponując jej dalsze zatrudnienie w charakterze starszej księgowej do spraw księ-
gowości finansowej z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 1.100 zł. Jako
przyczynę wypowiedzenia wskazano zamierzoną likwidację stanowiska kierownika
4
Działu Personalno-Organizacyjnego. Zarząd zakładowej organizacji związkowej nie
wyraził zgody na zmianę warunków pracy i płacy powódki.
Przechodząc od powyższych ustaleń do rozważań prawnych Sąd pierwszej
instancji stwierdził, że powódce nie przysługiwała ochrona, o jakiej mowa w art. 32
ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), ponieważ w myśl postanowień statutu nie była ona
uprawniona do reprezentacji organizacji związkowej na zewnątrz, a w szczególności
w kontaktach z pracodawcą. Zgodnie bowiem z art. 13 pkt 8 i 9 tej ustawy regulowa-
nie przez organizację związkową kwestii związanych z reprezentacją związku zawo-
dowego oraz kompetencjami jego organów następuje w statucie tejże organizacji.
Skoro zatem upoważnienie powódki do reprezentacji organizacji związkowej nie
wynikało wprost z treści statutu, to uprawnienie, które zostało jej powierzone w
uchwale zarządu Związku z dnia 30 września 2004 r., nie ma oparcia w odpowied-
nich unormowaniach prawnych. Sama uchwała, wskazująca imiennie pracowników
podlegających ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy, musi być pochodną
uprawnienia do reprezentowania związku zawodowego. Przyjmując, że Danuta S.
nie reprezentowała organizacji związkowej w kontaktach z pracodawcą i w konse-
kwencji tego nie korzystała ze szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy, Sąd
Rejonowy uznał, iż zbędne było zwracanie się pracodawcy do zarządu zakładowej
organizacji związkowej o wyrażenie zgody na jednostronną zmianę warunków za-
trudnienia powódki. Podana zaś przez pozwanego przyczyna wypowiedzenia zmie-
niającego była prawdziwa, konkretna i zasadna.
Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka, zarzucając Sądowi naru-
szenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
art. 45 w związku z art. 42 § 1 k.p. oraz art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) w związku z art. 32 ust.
1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, polegające na przyjęciu,
iż: - zmiana w nazewnictwie stanowiska dotychczas zajmowanego przez powódkę i
„kosmetyczne” zmiany w zakresie zadań działu, w którym pracowała, są tożsame z
likwidacją tegoż stanowiska, a w konsekwencji tego przyczyna wypowiedzenia wa-
runków pracy i płacy dokonanego przez pozwanego była rzeczywista a nie fikcyjna; -
powódce nie przysługuje szczególna ochrona stosunku pracy jako członkowi zakła-
dowej organizacji związkowej uprawnionemu do reprezentowania związku zawodo-
5
wego wobec pracodawcy tylko dlatego, że została umocowana do takiej
reprezentacji na podstawie uchwały zarządu Związku a nie w treści statutu organiza-
cji związkowej, a nadto naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art.
233 k.p.c., poprzez błędną ocenę dowodów, której efektem było przyjęcie przez Sąd,
iż doszło do likwidacji stanowiska zajmowanego przez powódkę, gdy w rzeczywisto-
ści nastąpiła jedynie zmiana nazwy owego stanowiska oraz niewielka korekta zakre-
su zadań działu, w którym powódka dotychczas pracowała. Na tej podstawie skarżą-
ca wniosła o zmianę orzeczenia w całości i uwzględnienie powództwa oraz zasądze-
nie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastęp-
stwa procesowego.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu wyro-
kiem z dnia 28 września 2007 r. oddalił apelację Danuty S. oraz zasądził od powódki
na rzecz pozwanego Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej w N.S. SA kwotę
180 zł tytułem kosztów postępowania drugoinstancyjnego.
Sąd Okręgowy uznał za niesłuszny zarzut naruszenia przy ferowaniu zaskar-
żonego orzeczenia art. 45 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. oraz art. 5 ust. 6 ustawy z
dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami sto-
sunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Wskazana w oświadczeniu
pozwanego w wypowiedzeniu powódce warunków pracy i płacy przyczyna zmiany
owych warunków w postaci likwidacji stanowiska kierownika Działu Personalno-Or-
ganizacyjnego była bowiem konkretna i uzasadniała tego rodzaju decyzję pracodaw-
cy, a nadto w świetle zgromadzonego materiału dowodowego okazała się przyczyną
prawdziwą. Uchwała zarządu Spółki z dnia 11 grudnia 2006 r. w sprawie przyjęcia
regulaminu organizacyjnego PKS w N.S. podlegała na wstępie zatwierdzeniu przez
radę nadzorczą tego przedsiębiorstwa 18 grudnia 2006 r., a dopiero potem skiero-
wano ją do wykonania zarządzeniem prezesa zarządu z dnia 29 grudnia 2006 r. Pro-
ces decyzyjny, który doprowadził do likwidacji Działu Personalno-Organizacyjnego,
jakim dotychczas kierowała Danuta S., był złożony i rozciągnięty w czasie, a proce-
dura przekształceń obejmowała czynności wielu organów statutowych Spółki. Osta-
tecznie w wyniku wprowadzenia nowego Regulaminu Organizacyjnego struktura
wewnętrzna przedsiębiorstwa uległa zmianie, nie tylko formalnej ale i faktycznej, a
przekształcenia dotyczyły wszystkich pionów organizacyjnych Spółki. Do likwidacji
Działu Personalno-Organizacyjnego doszło w następstwie skumulowania zadań wy-
konawczych w innych działach spółki, tak dotychczas istniejących jak i nowych w jej
6
strukturze organizacyjnej, przy czym w tym ostatnim przypadku obciążono te właśnie
działy dodatkowymi obowiązkami. Przekształcenia te prowadziły do likwidacji stano-
wiska pracy powódki, które po prostu stało się zbędne w strukturze zakładu. Brak
możliwości dalszego zatrudnienia Danuty S. na dotychczasowym stanowisku pracy
był przyczyną skierowania do powódki oferty zatrudnienia na innych warunkach, w
charakterze starszej księgowej do spraw księgowości finansowej. Biorąc pod uwagę
poziom wykształcenia powódki, będącej absolwentką liceum ekonomicznego, jej
kwalifikacje zawodowe oraz doświadczenie zdobyte w trakcie pracy na stanowisku
księgowej w latach 1993-2002, należało uznać, iż oferowana funkcja w żadnej mie-
rze nie degradowała jej pod względem zawodowym. Także wysokość proponowane-
go wynagrodzenia nie odbiegała od wysokości tego, jakie otrzymywały inne osoby
zatrudnione na podobnych stanowiskach w Spółce.
Zdaniem Sądu Okręgowego powódka nie podlegała ochronie przed wypowie-
dzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, o jakiej mowa w art. 32 ust. 1 ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Przepis ten określa mechanizm za-
bezpieczenia trwałości stosunków pracy działaczy związkowych przed wszelkimi za-
grożeniami lub atakami, włącznie ze zwolnieniem z zakładu podjętym ze względu na
ich przynależność związkową lub uczestnictwo w działalności związku zawodowego.
Wzmożona ochrona dotyczy przy tym wszystkich rodzajów stosunku pracy. Jednak-
że regulacja ta - jako wyjątkowa - nie może być interpretowana rozszerzająco. Celem
ochrony działacza związkowego jest wyłącznie zapewnienie mu niezależności w wy-
pełnianiu jego funkcji, a przepisy zapewniające zakres tej ochrony mają charakter
unormowań szczególnych i muszą być wykładane ściśle. Działalność związkowa nie
może być pretekstem do nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika w sferach
niedotyczących sprawowanej przez niego funkcji. Tymczasem powódka, chociaż
zrzeszona w związku zawodowym, nie była jednak członkiem zarządu tej organizacji
ani innych jej statutowych organów. Nigdy też nie reprezentowała związku zawodo-
wego w kontaktach z pracodawcą, nawet na podstawie pełnomocnictwa szczegól-
nego. Nie istniały zatem żadne istotne przyczyny, dla których miałaby ona podlegać
takiej samej ochronie, z jakiej korzystają działacze związkowi, którzy w sposób
czynny wykonują swoje funkcje, narażając się na represje ze strony pracodawcy.
Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25
stycznia 2005 r., II PK 164/04 (OSNP 2005 nr 17, poz. 268), w świetle którego pod-
stawą szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy określonej w art. 32 ust.1
7
ustawy o związkach zawodowych są postanowienia statutu związku zawodowego,
wskazujące organy lub osoby uprawnione do reprezentowania zakładowej organiza-
cji związkowej wobec pracodawcy, a nie uchwała zarządu typująca pracownika pod-
legającego owej ochronie. Skoro powódka w myśl przepisów statutowych nie była
upoważniona do reprezentowania organizacji związkowej w relacjach z pracodawcą,
to wskazanie jej w uchwale zarządu tejże organizacji z 30 września 2004 r. jako
osoby korzystającej z ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach za-
wodowych było prawnie bezskuteczne. W konsekwencji wypowiedzenie jej dotych-
czasowych warunków pracy i płacy bez zgody zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej nie naruszało normy zawartej w powołanym przepisie.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku, opartej na podstawie z art.
3983
§ 1 pkt 1 k.p.c., powódka zarzuciła naruszenie prawa materialnego w postaci: 1)
art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, polegające na
przyjęciu, że skoro ze statutu związku zawodowego nie wynika upoważnienie po-
wódki do reprezentowania organizacji związkowej w relacjach z pracodawcą, to
wskazanie jej w uchwale zarządu z daty 30 września 2004 r. jako osoby korzystają-
cej z ochrony przewidzianej w powołanym przepisie było prawnie nieskuteczne do
objęcia jej regulacją art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych za-
sadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy i przyczyn niedotyczących
pracowników (Dz.U. Nr 90 poz. 844) w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych oraz 2) art. 60 w związku z art. 99 § 1 k.c., poprzez przyjęcie, iż umo-
cowanie do reprezentowania zakładowego związku zawodowego może wynikać wy-
łącznie z treści statutu tego związku, a jego podstawą nie może być upoważnienie
udzielone przez statutowe organy związku w myśl zasad wynikających z przepisów
Kodeksu cywilnego. Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania, w tym także kosztach zastępstwa procesowego. W uzasad-
nieniu skargi kasacyjnej wskazano, iż z literalnego brzmienia art. 32 ust.1 ustawy o
związkach zawodowych wynika, że ochroną przewidzianą w tym przepisie objęty jest
wyłącznie pracownik, który spełnia łącznie dwa warunki, a mianowicie jest członkiem
zarządu zakładowej organizacji związkowej lub członkiem dawnej zakładowej organi-
zacji związkowej upoważnionym do reprezentacji tej organizacji wobec pracodawcy
albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu
prawa pracy, a nadto został imiennie wskazany uchwałą zarządu zakładowej organi-
8
zacji związkowej jako osoba korzystająca ze wspomnianej ochrony. W niniejszym
przypadku zarząd NSZZ Pracowników PKS w N.S. dopełnił wszystkich określonych
w rozporządzeniu Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca
2003 r. wymogów związanych ze wskazaniem pracowników, których stosunki pracy
podlegają szczególnej ochronie, albowiem z zachowaniem siedmiodniowego terminu
poinformował pozwanego o zmianach dokonanych na liście osób objętych tą
ochroną. Dla skuteczności tegoż powiadomienia nie było konieczne przedłożenie
uchwały zarządu Związku, mocą której zmodyfikowano wykaz działaczy podlegają-
cych ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy. Powódka, której nazwisko znala-
zło się na nowej liście osób korzystających z omawianej ochrony, była zaś upoważ-
niona do reprezentowania NSZZ Pracowników PKS w N.S. wobec pracodawcy.
Wbrew poglądowi wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, statut
związku zawodowego nie jest bowiem wyłącznym źródłem tego rodzaju upoważnie-
nia. Zgodnie z art. 9 ustawy o związkach zawodowych nie tylko statuty ale także
uchwały związkowe określają struktury organizacyjne związków zawodowych, a sa-
modzielność w oznaczeniu sposobów reprezentacji jest ważnym aspektem samo-
rządności związkowej.
Dozwolone jest zatem udzielenie, w uchwale statutowego organu zakładowej
organizacji związkowej - a takim w świetle § 27 statutu NSZZ Pracowników PKS w
N.S. jest jego zarząd - pełnomocnictwa do reprezentowania związku zawodowego
wobec pracodawcy w sprawach z zakresu prawa pracy, jeśli przepisy statutu nie wy-
łączają takiej możliwości i nie wprowadzają w tym zakresie żadnych odmiennych re-
guł. W myśl art. 60 w związku z art. 99 § 1 i 2 (a contrario) k.c. tego typu pełnomoc-
nictwo rodzajowe nie wymaga szczególnej formy i może być udzielone przez każde
zachowanie, które w dostateczny sposób ujawnia wolę mocodawcy. W kontekście
art. 96 k.c. udzielenie pełnomocnictwa jest zaś jednostronną czynnością prawną, dla
której skuteczność nie jest konieczna, aby pełnomocnictwo zostało przyjęte przez
umocowanego, jak również by było ono faktycznie przezeń realizowane.
Wskutek błędnej wykładni art. 32 ust.1 ustawy o związkach zawodowych i
przyjęcia, że powódka nie będąc upoważnioną do reprezentacji zakładowej organi-
zacji związkowej w kontaktach z pracodawcą nie podlegała przewidzianej w tym
przepisie ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę, Sąd Okręgowy naruszył
także regulację art. 5 ust. 6 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, odmawiając
9
Danucie S. prawa do dodatku wyrównawczego jaki jej przysługiwał z tytułu będącej
następstwem likwidacji stanowiska zmiany warunków pracy i płacy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do regulacji art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje
skargę w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw i jest związany ustale-
niami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeśli skarga nie
zawiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania, bądź gdy zarzut taki okaże się
nieuzasadniony, a z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. W
niniejszym przypadku w ramach jedynej, powołanej w skardze kasacyjnej podstawy z
art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego poprzez
błędną wykładnię art. 32 ust.1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodo-
wych i niezastosowanie art. 60 w związku z art. 99 § 1 k.c., polegające na przyjęciu
przez Sąd Okręgowy, że skoro ze statutu związku zawodowego nie wynika upoważ-
nienie powódki do reprezentowania organizacji związkowej w relacjach z pracodaw-
cą, a podstawą takiego upoważnienie nie może być umocowanie udzielone przez
statutowe organy związku w myśl zasad określonych w przepisach Kodeksu cywilne-
go, to wskazanie skarżącej w uchwale zarządu zakładowej organizacji związkowej
jako osoby korzystającej z ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych było prawnie nieskuteczne i w konsekwencji tegoż nie implikowało
przyznania jej dodatku wyrównawczego gwarantowanego w art. 5 ust. 6 ustawy z
dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Analizę trafności powyższego zarzutu rozpocząć wypada od przypomnienia,
że art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, stanowiący na
płaszczyźnie ustawodawstwa krajowego realizację dyrektywy sformułowanej w art.1
Konwencji MOP nr 135, w świetle której działacze związkowi powinni korzystać ze
skutecznej ochrony przed wszelkimi aktami krzywdzącymi, włącznie ze zwolnieniem
z pracy, podjętymi ze względu na ich przynależność związkową lub uczestnictwo w
działalności związkowej pod warunkiem, iż działają zgodnie z prawem, układami
zbiorowymi pracy bądź innymi porozumieniami, uzyskał - począwszy od 1 lipca 2003
r. - z mocy ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o
zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2002 r. Nr 135 poz. 1146), nowe brzmienie.
10
Zgodnie z wcześniejszą redakcją ust.1 i 2 tego artykułu, ze szczególnej, względnej
ochrony trwałości stosunku pracy, polegającej na konieczności uzyskania przez
pracodawcę zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie
lub rozwiązanie stosunku pracy albo jednostronną zmianę warunków pracy i płacy,
korzystali wszyscy pracownicy będący członkami zarządu i komisji rewizyjnej tejże
organizacji w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. W
wyniku wspomnianej nowelizacji ustawy o związkach zawodowych ograniczono
grono podmiotów predystynowanych do tego rodzaju gwarancji trwałości zatrudnie-
nia przez wyeliminowanie z niego członków komisji rewizyjnej zakładowej organizacji
związkowej, odnośnie których Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 7 kwietnia
2003 r., P 7/02 (OTK-A 2003 nr 4, poz. 29) stwierdził, iż art. 32 ust. 1 ustawy w jego
dawnym brzmieniu w zakresie w jakim obejmował tę kategorię działaczy związko-
wych przewidzianą w omawianym artykule ochroną, był sprzeczny z art. 32 Konsty-
tucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powołane unormowanie w jego aktualnej wersji za-
pewnia warunkową (bo uzależnioną od zgody zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej) ochronę przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy albo jed-
nostronną zmianą warunków pracy i płacy imiennie wskazanym uchwałą zarządu
jego członkom bądź innym pracownikom, będącym członkami danej zakładowej or-
ganizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pra-
codawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z
zakresu prawa pracy, zaś ochrona ta trwa przez okres określony uchwałą, a po jego
upływie - dodatkowo przez okres odpowiadający połowie owego okresu, nie dłużej
jednak niż rok po jego zakończeniu. Wytypowanie - z grona osób predystynowanych
- działaczy związkowych korzystających z ochrony trwałości stosunku pracy oraz
sprecyzowanie długości okresu ochronnego pozostawiono zatem w gestii zarządu
zakładowej organizacji związkowej. W ust. 3-6 art. 32 ustawy zakreślono jednakże
granice ilościowe podlegających wskazaniu uchwałą zarządu członków zakładowej
organizacji związkowej, objętych hipotezą normy ust.1 tego artykułu. Liczba działa-
czy związkowych, o jakich mowa w tym ostatnim przepisie, uzależniona została od
statusu danej organizacji jako reprezentatywnej w rozumieniu art. 24125a
k.p. bądź
niereprezentatywnej, zaś w przypadku organizacji reprezentatywnej przewidziano
dwie alternatywne metody ustalania przez zarząd ilości osób chronionych przed roz-
wiązaniem stosunku pracy lub niekorzystną zmianą jego treści, a mianowicie z
11
uwzględnieniem liczebności kadry kierowniczej zakładu pracy albo samej zakładowej
organizacji związkowej.
Warto zauważyć, że omawiana nowelizacja art. 32 ustawy o związkach zawo-
dowych z jednej strony zacieśniła krąg działaczy korzystających ze szczególnej
ochrony trwałości stosunku pracy tak w sensie podmiotowym (przez pozbawienie
członków komisji rewizyjnej owej ochrony, jaka dotychczas przysługiwała im auto-
matycznie z racji pełnionej funkcji), jak i ilościowym, z drugiej zaś strony rozszerzyła
grono członków zakładowej organizacji związkowej, spośród których zarząd danej
organizacji może dokonać wyboru osób podlegających wskazaniu w trybie ust.1 po-
wołanego artykułu. Ta dwutorowość zmian wprowadzonych wspomnianym aktem
nowelizującym z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) nie jest przypadko-
wa. Ustawodawca miał bowiem na względzie i takie sytuacje, gdy liczną zakładową
organizacją związkową kieruje niewielki zarząd bądź też, gdy nie wszyscy jego
członkowie - z uwagi na szeroko ujęte w art. 2 ustawy o związkach zawodowych
prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych - są pracownikami. W ta-
kim przypadku ograniczenie możliwości wytypowania osób do objęcia ich ochroną
przed rozwiązaniem lub zmianą treści stosunku pracy tylko do członków zarządu,
pozbawiałoby organizację związkową realnej szansy na skorzystanie z pełni upraw-
nień wynikających z unormowania art. 32 ustawy. Wyrażoną w formie uchwały wolą
zarządu zakładowej organizacji związkowej gwarancję trwałości stosunku pracy
może więc uzyskać zarówno członek owego zarządu, i to bez względu na zajmowa-
ne w nim stanowisko, jak i pracownik zrzeszony w tejże organizacji pełniący funkcję
w innych niż zarząd organach lub strukturach niższego szczebla (np. oddziałowych
lub wydziałowych) albo niepełniący żadnej funkcji, jednakże pod warunkiem, że jest
upoważniony do reprezentowania danej organizacji wobec pracodawcy lub organu
(osoby) dokonującego za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy.
Pozostaje rozważyć, z czego powinno wynikać upoważnienie do tego rodzaju
reprezentacji zakładowej organizacji związkowej. Nie ulega wątpliwości, że rozwią-
zania powyższego problemu nie można poszukiwać na gruncie unormowań art. 32
ustawy o związkach zawodowych. Przepisy tego artykułu zakreślają jedynie krąg
podmiotów, spośród których zarząd zakładowej organizacji związkowej może doko-
nać wyboru osób predystynowanych do objęcia ich stosunków pracy szczególną
ochroną, a do tego to grona należą także członkowie tejże organizacji upoważnieni
do reprezentowania jej wobec pracodawcy, natomiast nie stanowią one źródła owego
12
upoważnienia. Interesujące nas zagadnienie powinno być analizowane na płasz-
czyźnie innych uregulowań omawianej ustawy. Nie ma przy tym racji skarżąca suge-
rując potrzebę posiłkowania w tej materii unormowaniami Kodeksu cywilnego. Godzi
się podkreślić, że art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych posługuje się ter-
minem reprezentacji zakładowej organizacji związkowej wobec pracodawcy lub or-
ganu albo osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa
pracy, a nie reprezentacji w ogóle względem wszelkich organów, instytucji i podmio-
tów występujących w obrocie prawnym. Jest to zatem swoista kategoria pojęciowa
prawa pracy i na gruncie tej gałęzi prawa trzeba poszukiwać stosownych rozwiązań.
Nie można zapominać, że zgodnie z art. 1 ust. 1 i art. 4 ustawy o związkach zawo-
dowych, związek zawodowy jest dobrowolną i samodzielną organizacją ludzi pracy,
powołaną do reprezentowania oraz obrony ich praw i interesów, zarówno zbiorowych
jak i indywidualnych. Reprezentując zakładową organizację związkową wobec pra-
codawcy w zbiorowych i indywidualnych sprawach z zakresu prawa pracy, o jakich
mowa w art. 7 ustawy, upoważniona do owej reprezentacji osoba realizuje postawio-
ny cel, dla jakiego tworzy się tego rodzaju organizacje. Jednocześnie osoba taka na-
rażona jest z tego powodu na bezpośredni konflikt z pracodawcą. Stąd też jej stosu-
nek pracy powinien być objęty ochroną przed rozwiązaniem lub niekorzystną dla
pracownika zmianą treści, by zapewnić działaczowi związkowemu swobodne wyko-
nywanie powierzonych mu zadań. Źródeł uregulowania problematyki reprezentacji
zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 32 ust.1 ustawy o związkach
zawodowych należy upatrywać nie tyle w powołanym przez Sądy obydwu instancji
art. 13 tego aktu, lecz raczej w art. 9 tej ustawy. Wspomniany art. 13 zawiera katalog
postanowień, jakie powinny znaleźć się w statucie związku zawodowego, obejmujący
między innymi kwestię struktury organizacyjnej i sposobu reprezentowania związku.
Przepis ten koresponduje z unormowaniem art. 9 ustawy i stanowi jego uzupełnienie,
ale nie wyczerpuje całego zagadnienia reprezentacji organizacji związkowej. Czyni to
właśnie art. 9 powołanego aktu. Przepis ten wyraża zasadę samorządności związ-
kowej w sferze organizacyjnej. Związek zawodowy ma bowiem pełną samodzielność
w kształtowaniu swojego ustroju wewnętrznego, tworzeniu organów i precyzowaniu
ich kompetencji oraz reguł postępowania, a także określaniu sposobu reprezentacji
wobec innych podmiotów, z jednym wszak zastrzeżeniem wynikającym ze zdania
drugiego art. 9 ustawy o związkach zawodowych, w myśl którego zobowiązania ma-
jątkowe mogą podejmować wyłącznie statutowe organy struktur związkowych posia-
13
dających osobowość prawną. To ostatnie zagadnienie wykracza jednak poza zakres
niniejszych rozważań.
Nie ingerując w swobodę decydowania przez związek zawodowy o swojej
strukturze organizacyjnej i zasadach reprezentacji, ustawodawca wskazał, w jakich
aktach kwestie te powinny być uregulowane. Są zaś nimi statuty i uchwały związko-
we. W doktrynie prawa pracy zwraca się uwagę na to, że choć wzajemny stosunek
wymienionych w art. 9 ustawy o związkach zawodowych źródeł unormowania po-
wyższej problematyki nie jest jednoznaczny, nie można twierdzić, iż uchwały władz
związku są jedynie źródłem pochodnym, podporządkowanym postanowieniom sta-
tutu, skoro powołany przepis traktuje je jako równorzędne. Uchwały powinny jednak
pochodzić od statutowych organów związku zawodowego i być podejmowane w ra-
mach ich kompetencji do stanowienia prawa związkowego lub decydowania w innych
sprawach związkowych oraz w statutowo określonym trybie (por. W. Masewicz:
Ustawa o związkach zawodowych i ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych,
Warszawa 1998, s. 47). Równorzędność źródeł regulacji struktury organizacyjnej
związku zawodowego, jakimi są statuty i uchwały statutowych organów związko-
wych, podkreślił także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 października 1997 r. I PKN
325/97 (OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 475). Znamienne jest, że również art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych, precyzując krąg pracowników podlegających
wskazaniu do objęcia ich stosunków pracy szczególną ochroną, wymienia członków
zakładowej organizacji związkowej upoważnionych do reprezentowania jej wobec
pracodawcy lecz nie ogranicza wynikających z art. 9 źródeł tegoż upoważnienia do
statutu. Przyjęcie przez ustawodawcę takiego rozwiązania wydaje się zrozumiałe,
jeśli zważyć, że w przeciwieństwie do uchwał podejmowanych przez uprawnione do
tego organy, statuty organizacji, także takich jak związki zawodowe, zawierają po-
stanowienia o pewnym stopniu ogólności. Część z nich, określając prawa i obowiązki
stron stosunku pracy, stanowi zresztą jedno ze źródeł prawa pracy w rozumieniu art.
9 § 1 k.p. i ma normatywny charakter. Trudno zatem wyobrazić sobie, aby w tego
rodzaju akcie zamieszczono imienne upoważnienia dla poszczególnych członków
organizacji związkowej do reprezentowania jej wobec innych podmiotów. Zacieśnie-
nie katalogu źródeł owego upoważnienia do samego statutu sprawiłoby, że przepis
art. 32 ust.1 ustawy o związkach zawodowych w części, w jakiej stwarza zarządowi
zakładowej organizacji związkowej możliwość wskazania kandydata do objęcia
szczególną ochroną trwałości stosunku pracy spośród członków niewchodzących w
14
skład statutowych organów upoważnionych do tejże reprezentacji, straciłby praktycz-
ne znaczenie.
Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że dla objęcia wyni-
kającą z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych ochroną stosunku pracy pra-
cownika będącego członkiem zakładowej organizacji związkowej, lecz niebędącego
członkiem jej zarządu wystarczające jest imienne wskazanie tegoż pracownika w
uchwale zarządu, jeśli jednocześnie uchwała ta zawiera upoważnienie dla tegoż
pracownika do reprezentowania zakładowej organizacji związkowej wobec praco-
dawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności z zakresu
prawa pracy.
Konkluzji tej nie podważa sformułowana w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyż-
szego z 25 stycznia 2005 r., II PK 164/04 (OSNP 2005 nr 17, poz. 268) teza, w myśl
której podstawą szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy z art. 32 ust. 1 ustawy
o związkach zawodowych są postanowienia statutu związku zawodowego, określa-
jące organy lub osoby upoważnione do reprezentowania zakładowej organizacji
związkowej wobec pracodawcy, a nie uchwała zarządu wskazująca pracownika jako
podlegającego tej ochronie. Jak słusznie zauważył skarżący, orzeczenie to zapadło
w nieco odmiennym stanie faktycznym od będącego przedmiotem analizy w niniej-
szej sprawie. Uchwałą zarządu zakładowej organizacji związkowej wytypowano bo-
wiem do objęcia szczególną ochroną trwałości stosunku pracy osobę będącą człon-
kiem komisji rewizyjnej tej organizacji. Tymczasem jak podkreślił Trybunał Konstytu-
cyjny w motywach wskazanego przez Sąd Najwyższy wyroku z dnia 7 kwietnia 2003
r., P 7/02 (OTK-A 2003 nr 4, poz. 29), członkowie komisji rewizyjnej nie reprezentują
związku zawodowego na zewnątrz, nie występują zatem w bezpośrednich relacjach
z pracodawcą i nie jest konieczne zapewnienie im swobodnego wykonywania funkcji
poprzez przewidzianą w art. 32 ustawy o związkach zawodowych ochronę przed
rozwiązaniem stosunku pracy lub zmianą jego treści. Należy zaś zgodzić się z wyra-
żonym w powyższym orzeczeniu Sądu Najwyższego poglądem, iż wynikającą z
tegoż przepisu ochroną nie może być objęty każdy pracownik będący członkiem za-
kładowej organizacji związkowej i wskazany imiennie uchwałą zarządu tej organiza-
cji, lecz tylko taki, który będąc członkiem zakładowej organizacji związkowej w dniu
podjęcia uchwały jest upoważniony do reprezentacji owej organizacji wobec praco-
dawcy. Trzeba jednak dodać, że w świetle art. 9 ustawy o związkach zawodowych
upoważnienie do reprezentacji zakładowej organizacji związkowej może wynikać nie
15
tylko z postanowień statutu związku zawodowego, ale także z uchwał jego statuto-
wych organów podjętych w ramach przysługujących tym organom kompetencji i w
statutowo określonym trybie. Takim zaś organem zakładowej organizacji związkowej,
kierującym jej bieżącą działalnością i występującym w jej imieniu wobec innych pod-
miotów, także pracodawcy, jest zarząd. Stąd też uchwała zarządu upoważniająca
danego członka zakładowej organizacji związkowej do reprezentowania tej organiza-
cji wobec pracodawcy sprawia, że osoba taka zaliczana jest do grona pracowników,
podlegających wskazaniu do objęcia ich szczególną ochroną trwałości stosunku
pracy.
Z przytoczonych względów, skoro zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art.
32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych okazał się uza-
sadniony, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.
========================================