Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 96/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa C. L. & S. AG w K. (Szwajcaria)
przeciwko T. Spółce z o.o. z siedzibą w P.
o ochronę wspólnotowego znaku towarowego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 3 października 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 lipca 2007 r., uchyla zaskarżony wyrok w punktach 1. i III. i w tym
zakresie apelację oddala;
1. zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.600
(jeden tysiąc sześćset) złotych tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
C. L. & S. AG w K. (Szwajcaria) domagał się zakazania T. Spółce z o.o. w
P., na podstawie art. 9 ust. 1 pkt b) i ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 40/94 z
dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego [Dz. Urz. UE
L z 1994 r. Nr 11, s. 1 ze zm.; dalej: rozporządzenie Rady (WE)], oferowania,
wprowadzania do obrotu lub magazynowania wyrobu czekoladowego, mającego
charakterystyczny kształt siedzącego zajączka z postawionymi uszami,
opakowanego w owijkę z folii metalizującej z wyraźnie wyróżnionymi rysunkami
nosa, wąsów, oczu, uszu oraz ogonka oraz z umieszczoną na szyi kokardką,
zwanego „Zajączkiem T.”, zakazania pozwanej używania lub umieszczania
„Zajączka T.” lub jego wizerunku w dokumentach handlowych i reklamie, nakazania
pozwanej wycofania znajdujących się w obrocie „Zajączków T.” wprowadzonych
przez nią do obrotu, nakazania pozwanej zniszczenia opakowań, projektów
opakowań oraz matryc, form i innych urządzeń przeznaczonych bezpośrednio do
wytwarzania oraz opakowywania „Zajączka T.”, trzykrotnego zamieszczenia w
dziennikach „Rzeczpospolita” oraz „Gazeta Wyborcza” w odstępach
czternastodniowych od daty uprawomocnienia się wyroku oświadczeń o treści
określonej w pozwie.
Wyrokiem z dnia 22 września 2005 r. Sąd Okręgowy - Sąd Znaków
Towarowych i Wzorów Przemysłowych oddalił powództwo. W uzasadnieniu
wskazał, że spośród przesłanek określonych w art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia
Rady (WE), warunkujących udzielenie uprawnionemu ze wspólnotowego znaku
towarowego przewidzianej w tym przepisie ochrony, nie została spełniona
przesłanka wystąpienia prawdopodobieństwa wprowadzenia odbiorców w błąd. W
ocenie Sądu widniejące na figurkach zajączka napisy (G., L., T.) odróżniają wyroby
w sposób istotny i nie powodują tym samym niebezpieczeństwa wprowadzenia w
błąd. Przeciętny konsument zająca czekoladowego nie ustala pochodzenia towaru
jedynie na podstawie kształtu formy zająca, lecz na podstawie innych istotnych
elementów rozpoznawczych, w tym znaku słowno-graficznego umieszczonego na
wyrobie, koloru opakowania, jego ceny, znaku słowno-graficznego identyfikującego
producenta. Przeciętny konsument dostrzega różnice w kolorze opakowań zajęcy,
a te są różne - powód ma zastrzeżony kolor złoty, czerwony, brązowy, a T.
występuje w kolorze srebrnym. Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, że pozwanemu
3
przysługuje w świetle art. 159a ust. 5 rozporządzenia jedynie powództwo o
zakazanie używania na terenie Polski wspólnotowego znaku towarowego, przy
czym wniesienie takiego powództwa nie wpłynęłoby na wynik niniejszego
postępowania.
Powód wniósł apelację od wyroku Sądu Okręgowego.
Wyrokiem z dnia 6 lipca 2006 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda.
Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się naruszenia art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Rady
(WE), bowiem kształt i kolor nie informują o pochodzeniu towaru. Wprowadzenie
przez pozwaną na rynek zajączka T. nie wywołuje niebezpieczeństwa
wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów. W wypadku kolizji
znaków kombinowanych niezbędna jest całościowa ocena podobieństwa oznaczeń
ze szczególnym uwzględnieniem elementów dominujących odróżniających.
Tej cechy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie posiada forma siedzącego zająca,
charakterystyczna w okresie świątecznym, podobnie jak jaja wielkanocne, dzwonki.
Kształt zajączka powoda odpowiada naturalnemu wyglądowi zająca siedzącego.
Zatem kształt ten nie ma zdolności odróżniającej. Podobnie Sąd ocenił kolorystykę
folii aluminiowej umieszczanej na czekoladowej figurce zająca. Kolor srebrny i złoty
są typowe dla wyrobów czekoladowych. W tej sytuacji jedynym elementem
odróżniającym były znaki słowne „G. L.” i „T.”, nie wykazujące żadnego
podobieństwa, a wykluczające niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd co do
pochodzenia towaru. Tym samym nie było podstaw do udzielenia ochrony
powodowej Spółce.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej powoda, wyrokiem z dnia
13 kwietnia 2007 r., I CSK 16/07, uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy dokonał
wykładni prawa wspólnotowego, wskazując na potrzebę całościowej oceny
podobieństwa spornych oznaczeń. Dopiero taka ocena pozwoli ustalić, czy istnieje
niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd.
Sąd Apelacyjny , po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 23
lipca 2007 r.: 1. zmienił zaskarżony wyrok:
- w punkcie pierwszym w ten sposób, że: a) zakazał pozwanej oferowania,
4
wprowadzania do obrotu lub magazynowania w tym celu wyrobu
czekoladowego produkowanego i wprowadzanego do obrotu przez tę
Spółkę, mającego charakterystyczny kształt siedzącego zajączka
z postawionymi uszami, opakowanego w owijkę z folii metalizującej koloru
złotego z wyraźnie wyróżnionymi rysunkami nosa, wąsów, oczu, uszu oraz
ogonka oraz z umieszczoną na szyi kokardką, zwanego „Zajączkiem T.”, b)
zakazał pozwanej używania lub umieszczania takiego „Zajączka T.” lub
takiego jego wizerunku w dokumentach handlowych i reklamie, c) nakazał
pozwanej wycofanie znajdujących się w obrocie „Zajączków T.” w kolorze
złotym wprowadzonych przez nią do obrotu, d) nakazał pozwanej
zniszczenie opakowań, projektów opakowań oraz matryc, form i innych
urządzeń przeznaczonych bezpośrednio do wytwarzania oraz
opakowywania „Zajączka T.” w kolorze złotym;
- w punkcie trzecim w ten sposób, że kwotę 6.100 zł tytułem wpisu sądowego
nakazał pobrać od pozwanej;
- w punkcie czwartym w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz
powoda kwotę 1.340 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;
ponadto Sąd Apelacyjny (II.) oddalił apelację w pozostałej części oraz (III.) zasądził
od pozwanej na rzecz powoda kwotę 14.990 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny ustalił, że powód ma zarejestrowany wspólnotowy znak
towarowy dla wyrobów czekoladowych i czekolady w postaci figurki siedzącego
zająca koloru złotego z czerwoną wstążką zawiązaną na szyi w kokardkę pod
lewym uchem i z dzwoneczkiem pod brodą, na lewym boku zajączka umieszczony
jest znak graficzny i napis „L. G.”. Złoty zając został wprowadzony przez powoda do
obrotu w Polsce w roku w roku 1997 (16 sztuk), zaś w roku 1998 do obrotu
wprowadzono 240 sztuk. Pozwana w marcu 1999 r. zakupiła w niemieckiej firmie
formę taką jak forma do produkcji zajączków powoda, rozpoczęła produkcję
i wprowadzanie do obrotu zajączków. Zajączek pozwanej ma więc identyczny
kształt i wielkość jak zajączek powoda. Jest on opakowany w folię albo złotą, albo
srebrną, ma tasiemkę na szyi zawiązaną w kokardkę, ale jest ona nadrukowana na
5
folii. Nie ma dzwoneczka. Rysunek na folii oczu, nosa, uszu z uwagi na to,
że odpowiada kształtowi odlewu, jest umiejscowiony w tych samych miejscach co
u zajączka powoda. Zajączek owinięty w folię srebrną ma zaznaczone na folii
włoski (futerko), a także białe plamki wokół oczu, na ogonku i na tylnych nogach.
Na boku obydwu zajączków umieszczony jest napis „T”. Zajączek pozwanej
również jest czekoladowy.
Sąd Apelacyjny ocenił, że przesłanka prawdopodobieństwa wprowadzenia
w błąd została spełniona. Podkreślił, że złoty zając powoda jest powszechnie znany
wśród konsumentów wyrobów czekoladowych. Istnieje zatem podstawa do
przyjęcia, że rozpoznawalność wśród konsumentów wyrobów czekoladowych
czekoladowego zajączka L. nie nasuwa wątpliwości, tym bardziej, jeżeli doda się,
że ta obecność na rynku trwa ponad dziewięć lat (art. 231 k.p.c.). W odniesieniu do
zajączka pozwanej w owijce koloru srebrnego Sąd Apelacyjny uznał, że jakkolwiek i
ta figurka została wyprodukowana przy pomocy matrycy tożsamej z używaną przez
powoda, a więc mającej ten sam kształt i wielkość co forma chroniona znakiem
towarowym, to jednak z uwagi na kolorystykę i dodatkowe rysunki nie można
stwierdzić podobieństwa. W odniesieniu do tego zająca należy więc wykluczyć
niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd.
Pozwana w skardze kasacyjnej zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego
w punktach 1. i III., tj. w takim zakresie, w jakim Sąd ten zmienił wyrok
Sądu Okręgowego w punkcie pierwszym i czwartym oraz zasądził od pozwanej
kwotę 14.990 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Pozwana
zarzuciła naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 9 ust. 1 i 2 oraz art. 98
ust. 1 rozporządzenia Rady (WE), oraz przepisów postępowania, mianowicie art.
231, art. 233 § 1 i art. 328 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 9 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE), wspólnotowy znak
towarowy przyznaje właścicielowi wyłączne prawa do tego znaku. Właściciel znaku
jest uprawniony do zakazania wszelkim stronom trzecim, które nie posiadają jego
zgody, używania w obrocie handlowym: a) oznaczenia identycznego ze
wspólnotowym znakiem towarowym dla towarów lub usług identycznych z tymi,
6
dla których wspólnotowy znak towarowy jest zarejestrowany, b) oznaczenia,
w przypadku którego z powodu jego identyczności lub podobieństwa do
wspólnotowego znaku towarowego oraz identyczności lub podobieństwa towarów
lub usług których dotyczy wspólnotowy znak towarowy i to oznaczenie,
istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd opinii publicznej;
prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd obejmuje również prawdopodobieństwo
skojarzenia oznaczenia ze znakiem towarowym, c) oznaczenia identycznego lub
podobnego do wspólnotowego znaku towarowego w odniesieniu do towarów lub
usług, które nie są podobne do tych, dla których zarejestrowano wspólnotowy znak
towarowy, w przypadku gdy cieszy się on renomą we Wspólnocie i w przypadku
gdy używanie tego oznaczenia bez uzasadnionej przyczyny powoduje nienależną
korzyść z powodu lub jest szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy
wspólnotowego znaku towarowego. Artykuł 9 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE)
przewiduje możliwość zakazania na podstawie ust. 1 w szczególności
następujących działań: a) umieszczania oznaczenia na towarach lub na ich
opakowaniach, b) oferowania towarów, wprowadzania ich do obrotu lub ich
magazynowanie w tym celu pod takim oznaczeniem lub oferowania i świadczenia
usług pod tym oznaczeniem, c) przywozu lub wywozu towarów pod takim
oznaczeniem, d) używania oznaczenia w dokumentach handlowych i w reklamie.
Sankcje zostały określone w art. 98 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE),
według którego w przypadku gdy sąd w sprawach wspólnotowych znaków
towarowych uznaje, że pozwany naruszył lub że z jego strony istnieje groźba
naruszenia wspólnotowego znaku towarowego, wydaje, chyba że istnieją
szczególne powody zaniechania tego, decyzję zakazującą pozwanemu działań
stanowiących naruszenie lub stwarzających groźbę naruszenia wspólnotowego
znaku towarowego; stosuje również takie środki, zgodnie z przepisami swojego
ustawodawstwa krajowego, których celem jest zapewnienie przestrzegania zakazu.
Istotne znaczenie z punktu widzenia wykładni przytoczonych przepisów ma akapit
7 preambuły do rozporządzenia Rady (WE), zgodnie z którym ochrona udzielana
zarejestrowanemu znakowi towarowemu, która w szczególności ma mu zapewnić
funkcję wskazania pochodzenia, jest całkowita w przypadku identyczności między
znakiem i oznaczeniem, oraz towarami lub usługami; ochrona ma zastosowanie
7
również do przypadków podobieństwa między znakiem i oznaczeniem, oraz
towarami lub usługami; pojęcie podobieństwa należy interpretować w odniesieniu
do prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd; prawdopodobieństwo
wprowadzenia w błąd, którego ocena zależy od wielu czynników, w szczególności
rozpoznawalności znaku towarowego na rynku, mogącego powstać skojarzenia
ze znakiem używanym lub zarejestrowanym, stopnia podobieństwa między
znakiem towarowym i oznaczeniem, między określonymi towarami lub usługami,
stanowi szczególny warunek dla takiej ochrony.
W okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że zajączki
powoda i pozwanej nie są identyczne. Identyczny jest jedynie ich kształt, skoro są
wytwarzane z takich samych matryc. Rozważenia w tej sytuacji wymaga, czy
między rzeczonymi zajączkami istnieje takie podobieństwo, które powoduje
prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd obejmujące w szczególności
prawdopodobieństwo skojarzenia oznaczenia używanego przez pozwaną
ze znakiem towarowym zarejestrowanym przez powoda. Sąd Apelacyjny w wyroku
wydanym po ponownym rozpoznaniu sprawy decydujące znaczenie przypisał
kolorystyce zajączków, skoro uwzględnił powództwo w odniesieniu do zajączków T.
w kolorze złotym, a oddalił w odniesieniu do zajączków T. w kolorze srebrnym.
Takie stanowisko jest nietrafne, pomija bowiem okoliczność, że rzeczone zajączki
są produkowane przez powoda i pozwaną w różnych odcieniach koloru złotego.
Między zajączkami istnieją też dalsze cechy odróżniające. Zajączek L. ma
czerwoną tasiemkę na szyi zawiązaną w kokardkę, z dzwoneczkiem pod brodą,
natomiast analogiczna tasiemka jest nadrukowana na folii zajączka T. i nie ma tam
dzwoneczka. Obydwa zajączki różnią się też ceną sprzedaży. Przede wszystkim
jednak obydwa zajączki mają umieszczone na folii w widocznym miejscu elementy
słowne, „L. G.” i „T.”, która to okoliczność sprawia, że prawdopodobieństwo
wprowadzenia konsumentów w błąd jest praktycznie wyłączone. Taka ocena
znajduje potwierdzenie we wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego.
W wyroku z dnia 1 lutego 2001 r., I CKN 1128/98 (OSNC 2001, nr 9, poz. 136)
Sąd Najwyższy stwierdził, że w stosowanych w obrocie znakach słowno-
graficznych części słownej takich znaków przypisać należy znaczenie dominujące.
W wyroku z dnia 8 kwietnia 2003 r., IV CKN 22/01 (OSP 2004, nr 5, poz. 61)
8
Sąd Najwyższy uznał, że w stosowanych w obrocie znakach słowno-graficznych,
części słownej przypisuje się znaczenie dominujące, bowiem decyduje ona
o łatwości postrzegania oraz przyswajania przez odbiorców. W wyroku z dnia
14 listopada 2003 r., I CK 176/02 (niepubl.) Sąd Najwyższy wykluczył
niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd w sytuacji, gdy butelki używane przez
powoda i pozwanego miały identyczny kształt (podobnie jak w okolicznościach
faktycznych niniejszej sprawy pochodziły z tej samej formy), ale były zaopatrzone
w etykiety z różnymi elementami słownymi i graficznymi.
W konkluzji należy przyjąć, że w wypadku identyczności dwóch towarów,
z których jednego dotyczy wspólnotowy znak towarowy, prawdopodobieństwo
wprowadzenia w błąd opinii publicznej, w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt b)
rozporządzenia Rady (WE), nie istnieje, jeżeli inne cechy towarów, w tym
zwłaszcza umieszczone na nich elementy słowne lub graficzne, pozwalają na ich
wyraźne odróżnienie. W tej sytuacji nie ma potrzeby rozważania dalszych
argumentów podniesionych w skardze kasacyjnej, dodatkowo przemawiających
za naruszeniem przez Sąd Apelacyjny art. 9 ust. 1 i 2 oraz art. 98 ust. 1
rozporządzenia Rady (WE).
Nie zasługują natomiast na uwzględnienie zarzuty naruszenia przepisów
postępowania. Podnoszenie w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia art. 231
i art. 233 k.p.c. jest niedopuszczalne, ponieważ dotyczą one ustalenia faktów lub
oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może
zaś stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy
uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich koniecznych
elementów bądź zawiera tak oczywiste braki, które uniemożliwiają kontrolę
kasacyjną (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r.,
III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83, oraz z dnia 8 października 1997 r.,
I CKN 312/97, z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, z dnia 18 marca 2003 r.,
IV CKN 11862/00, z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, z dnia 22 maja 2003 r.,
II CKN 121/01, z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/2005). Takich zaś zarzutów
z pewnością nie można postawić zaskarżonemu wyrokowi Sądu Apelacyjnego.
9
Skoro podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia prawa
materialnego są oczywiście uzasadnione, a zarzuty naruszenia przepisów
postępowania okazały się nieuzasadnione, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. orzekł jak w sentencji.