Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 275/08
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Nadleśniczego Nadleśnictwa B. w B.
o założenie księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 listopada 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w B. z dnia 11
marca 2008 r., sygn. akt II Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego w B. z
dnia 7 stycznia 2008 r., sygn. akt Dz. Kw (…) i przekazuje sprawę temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w B. postanowieniem z dnia 11 marca 2008 r. oddalił apelację od
postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 7 stycznia 2008 r. oddalającego wniosek
Skarbu Państwa – Nadleśniczego Nadleśnictwa B. w B. o założenie księgi wieczystej
dla szczegółowo opisanej nieruchomości leśnej.
Do wniosku dołączone zostały następujące dokumenty: wypis z rejestru gruntów,
fragment mapy, odpisy kilkunastu decyzji administracyjnych o przejęciu na rzecz Skarbu
Państwa gospodarstw rolnych, które wcześniej stały się własnością rolników na
podstawie ustawy uwłaszczeniowej z dnia 26 października 1971 r., odpisy decyzji
administracyjnych wraz z protokołem zdawczo-odbiorczym, z których wynika, że
wnioskodawcy przekazano w użytkowanie albo w zarząd działki, które po ich połączeniu
2
stanowią działkę nr (...)/2 objętą wnioskiem o założenie księgi wieczystej. Z treści księgi
wieczystej Nr (…)/0 prowadzonej dla nieruchomości oznaczonej nr geodezyjnym (...),
ujawnione jest prawo własności nieruchomości wskazanych w w/w decyzjach służące
Skarbowi Państwa.
W ocenie zarówno Sądu Rejonowego, zaakceptowanej przez Sąd Okręgowy
wniosek o założenie księgi wieczystej nie spełniał wymagań wskazanych w art. 1 ust. 2
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, dalej jako „u.k.w.h.” (Dz.
U. z 2001 r. Nr 124, poz.1361 ze zm.) oraz w § 19 Rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i
zbiorów dokumentów, dalej jako „rozp.k.w.zd.” (Dz. U. Nr 102, poz.1122 ze zm.). Z
dołączonych do wniosku dokumentów wynika bowiem, że tylko część działki nr (...)/2
stanowi przedmiot własności Skarbu Państwa, a mianowicie ta część, którą tworzą
działki nr (...), (...)8, (...)3, (...)8, (...)0, (...)2 i (...)4, natomiast odnośnie pozostałej części
działki nr (...)/2, którą tworzą działki nr (...)/1, (...)0/1, (...)7, (...)2 i (...)1 wnioskodawca
nie przedłożył decyzji, z których wynikałoby, że Skarb Państwa jest ich właścicielem.
Decyzje zatwierdzające projekt scalania gruntów nie mogą stanowić – jak podkreślił Sąd
Okręgowy - samodzielnego i pierwotnego tytułu własności, skoro decyzja o scaleniu nie
przesądza tytułu własności do gruntów.
Zdaniem Sądu Okręgowego nie było podstaw do wydania zarządzenia o
obwieszczeniu publicznym w trybie § 24 rozp.k.w.z.d., skoro może ono mieć miejsce
tylko wtedy, gdy zakładana jest księga wieczysta, a prawo własności tego kto ma być
wpisany, nie zostało dostatecznie wykazane. Nie może ono zatem zastępować w całości
obowiązku wykazania tytułu własności ani nie jest sposobem nabycia własności. Przepis
ten ma zastosowanie, gdy osoba składająca wniosek o założenie księgi wieczystej
dysponuje pewnymi dokumentami wskazującymi, że najprawdopodobniej jest
właścicielem jednakże nie są to dokumenty wystarczające do założenia księgi
wieczystej i wpisania jego prawa w trybie „zwykłym”.
Skarga kasacyjna oparta została na podstawie naruszenia art. 29 u.s.w.g. przez
błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, że decyzja o scaleniu i wymianie gruntu
nie stanowi pierwotnego tytułu własności, a także naruszeniu § 24 rozp.k.w.z.d. przez
jego niezastosowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy trafnie podniósł, że przepis art. 29 ust.1 ustawy z dnia 26 marca
1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów, dalej jako: „u.s.w.g.” (Dz. U. Nr 178, poz. 1749 ze
3
zm.), na który powołał się wnioskodawca, odnosi się do sytuacji, gdy prawo własności
jest ujawnione w księdze wieczystej, a wskutek wymiany zmienia się właściciel
nieruchomości. Przepis ten dotyczy więc ujawnienia nowego stanu prawnego a nie
stanowi pierwotnego tytułu własności do nieruchomości. Wiążącym skutkiem scalenia
jest to, że wszystkie osoby zainteresowane tracą prawo własności lub inne prawa do
gruntu dotychczasowego, zachowują natomiast w tym samym rozmiarze prawa do
wydzielonego w drodze scalenia gruntu ekwiwalentnego.
Uregulowanie przyjęte w art. 29 ust. 1 u.s.w.g. oraz wykładnia tego przepisu
zaprezentowana w zaskarżonym postanowieniu nie uniemożliwia jednak zastosowania §
24 rozp.k.w.z.d. Zakresem działania tego przepisu jest sytuacja, gdy osoba składająca
wniosek o założenie księgi wieczystej dysponuje pewnymi dokumentami wskazującymi,
że najprawdopodobniej jest właścicielem, jednakże nie są to dokumenty wystarczające
do założenia księgi wieczystej i wpisania jego prawa w trybie „zwykłym”. Przepis ten ma
więc zastosowanie wtedy, gdy przedstawione przez wnioskodawcę dokumenty nie
wykazują w sposób dostateczny prawa własności, lecz jedynie uprawdopodabniają w
wysokim stopniu prawo własności nieruchomości.
Sądy obu instancji odmawiając zastosowania § 24 rozp.k.w.z.d. stwierdziły, że
wnioskodawca powinien wykazać, że dysponował tytułem własności do działek, które
wniósł do scalenia i za które otrzymał ekwiwalent w postaci działek nr (...)/1, (...)0/1,
(...)7, (...)2 i (...)1. W ocenie Sądu Okręgowego tytuł własności do wszystkich działek
uzyskanych przez wnioskodawcę w wyniku scalenia można wykazać wskazując tytuł
własności do wszystkich działek wniesionych do scalenia.
Stawianie takiego wymagania w sytuacji, gdy wnioskodawca dysponuje
decyzjami zatwierdzającymi projekt scalania gruntów, pozbawiałoby praktycznego
znaczenia § 24 rozp.k.w.z.d. Decyzje zatwierdzające projekt scalania gruntów właśnie
dlatego, że - jak zaznaczył Sąd Okręgowy – „nie przesądzają tytułu własności do
gruntów”, ale, co należy podkreślić, uprawdopodabniają w wysokim stopniu prawo
własności nieruchomości uzyskanej w trybie postępowania scaleniowego, mogą
stanowić, zwłaszcza w połączeniu z innymi dokumentami, usprawiedliwioną podstawę
zarządzenia obwieszczenia publicznego, o którym mowa w § 24 rozp.k.w.z.d.
Stwierdzając zatem naruszenie tego przepisu przez błędną jego wykładnię i w
konsekwencji niezastosowanie, należało orzec, jak w sentencji (art. 39815
k.p.c.).