Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 grudnia 2008 r.
I PK 92/08
Przepis art. 65 § 1 k.c. ma zastosowanie zarówno do oceny prawidłowo-
ści dokonanej przez sąd wykładni oświadczenia woli, jak i stwierdzenia, czy
dane zachowanie strony stanowi oświadczenie woli.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 grudnia
2008 r. sprawy z powództwa Ewy K. przeciwko Spółdzielczemu Klubowi Sportowemu
„S.” w Ł. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 4 grudnia
2007 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od pozwanego na rzecz powódki 900 (dziewięćset) zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym rozpoznawaną skargą wyrokiem Sąd Okręgowy na skutek ape-
lacji powódki Ewy K. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych dla Łodzi-Śródmieście w Łodzi z 6 lipca 2007 r., oddalającego jej powódz-
two przeciwko Spółdzielczemu Klubowi Sportowemu „S." w Ł. o odszkodowanie za
wypowiedzenie umowy o pracę niezgodne z przepisami prawa zmienił ten wyrok i
zasądził od pozwanego na rzecz powódki 10.800 zł tytułem odszkodowania za nie-
zgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę oraz 2.730 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu za obie instancje.
Sąd Rejonowy ustalił, że 30 listopada 2005 r. strony zawarły umowę o pracę
na czas określony od 1 grudnia 2005 r. do 30 czerwca 2006 r. Powódka została za-
trudniona na stanowisku dyrektora Spółdzielczego Klubu Sportowego „S." w Ł.,
2
zgodnie z uchwałą zarządu pozwanego z 28 listopada 2005 r. W umowie o pracę
strony przewidziały możliwość jej rozwiązania za 14-dniowym wypowiedzeniem. Wy-
nagrodzenie powódki obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosiło
3.863,60 zł. Dnia 28 lutego 2006 r. powódka stawiła się do pracy, poinformowała
Leszka J., że jest chora i że idzie do lekarza. Tego samego dnia odbyło się posie-
dzenie zarządu pozwanego Klubu. Na posiedzeniu zostały podjęto uchwałę [...], na
mocy której powódka została odwołana z dniem 28 lutego 2006 r. ze stanowiska
urzędującego członka zarządu - dyrektora Klubu oraz podjęto decyzję o rozwiązaniu
z powódką umowy o pracę za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Dnia 1 marca
2006 r. pozwany przesłał powódce wypowiedzenie umowy o pracę. Powódka ode-
brała wypowiedzenie 8 marca 2006 r. Jako przyczynę wypowiedzenia umowy po-
zwany wskazał odwołanie uchwałą zarządu [...] z 28 lutego 2006 r. ze stanowiska
urzędującego członka zarządu - dyrektora Klubu. Pismem z 9 marca 2006 r. powód-
ka zwróciła się do pozwanego z wnioskiem o cofnięcie wypowiedzenia doręczonego
jej 8 marca 2006 r. Wskazała, że w czasie doręczenia jej wypowiedzenia przebywała
na zwolnieniu lekarskim. Dnia 3 marca 2006 r. pozwany sporządził pismo, w którym
wskazał, że wypowiedzenie umowy o pracę przesłane do powódki z uwagi na złoże-
nie przez nią zwolnienia lekarskiego jest bezskuteczne. Pismo zostało podpisane
przez Joannę C. Powyższe pismo powódka otrzymała wraz z odpowiedzią na pozew.
Powódka przebywała na zwolnieniu lekarskim od 28 lutego do 20 marca 2006 r. Na-
stępnie od 21 do 29 marca 2006 r. była na urlopie wypoczynkowym. Po urlopie wy-
poczynkowym do 6 kwietnia 2006 r. była niezdolna do pracy. Wróciła do pracy 7
kwietnia 2006 r. i wtedy pozwany doręczył jej wypowiedzenie umowy o pracę wska-
zując jako przyczynę odwołanie jej zgodnie z uchwałą zarządu [...] ze stanowiska
urzędującego członka zarządu - dyrektora Klubu. Umowa o pracę rozwiązywała się
22 kwietnia 2006 r. W okresie wypowiedzenia powódka została zwolniona od świad-
czenia pracy i do 22 kwietnia 2006 r. otrzymała wynagrodzenie. Po 7 kwietnia 2006 r.
stawiała się do pracy z zamiarem jej wykonywania, lecz pozwany uniemożliwił jej
wykonywanie pracy i dostęp do jej biura. Dnia 24 kwietnia 2006 r. powódka zwróciła
się na piśmie do pozwanego, informując, że od powrotu po zwolnieniu lekarskim, od
7 kwietnia 2006 r., wielokrotnie podejmowała próby wykonania obowiązków służbo-
wych na terenie Klubu. Postanowieniem z 8 maja 2006 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi
Śródmieścia w Łodzi [...] ustanowił dla prowadzenia spraw pozwanego kuratora w
3
osobie Andrzeja Ś., któremu powódka, w piśmie z 24 maja 2006 r., zgłosiła gotowość
do pracy.
W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo
nie jest uzasadnione. Sąd Rejonowy wskazał, że bezspornie dokonane 8 marca
2006 r. wypowiedzenie umowy o pracę jest niezgodne z prawem, albowiem narusza
art. 41 k.p., jako dokonane w czasie usprawiedliwionej nieobecności powódki w
pracy. Następnie zaznaczył, że pozwany nie udzielił powódce odpowiedzi na pismo z
9 marca 2006 r., w którym zawarty był wniosek o cofnięcie wypowiedzenia. Do od-
powiedzi na pozew pozwany dołączył oświadczenie, opatrzone datą 3 marca 2006 r.,
o cofnięciu wypowiedzenia. Powódka nie ustosunkowała się na piśmie do tego
oświadczenia po jego otrzymaniu. Sąd Rejonowy uznał, że z zebranego w sprawie
materiału dowodowego wynika, że powódka swoim zachowaniem wyraziła zgodę na
cofnięcie wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego jej 8 marca 2006 r. Powódka
otrzymała oświadczenie pracodawcy o cofnięciu wypowiedzenia 10 kwietnia 2006 r.,
kiedy odebrała odpis pozwu. Jednak należy przyjąć, że pomimo wypowiedzenia
umowy i niezłożenia powódce oświadczenia o jego cofnięciu, pozwany przejawił wolę
kontynuowania z nią zatrudnienia, bowiem wyraził zgodę na korzystanie przez po-
wódkę z urlopu i wypłacał jej wynagrodzenie. Także powódka uważała, że umowa o
pracę trwa nadal, co wynika z pisma z 9 marca 2006 r. Powódka przedstawiała pra-
codawcy zaświadczenia lekarskie, korzystała z urlopu, pobierała wynagrodzenie.
Zdaniem Sądu Rejonowego fakty te w sposób niebudzący wątpliwości wskazują na
taką jej wolę. Także po otrzymaniu oświadczenia o cofnięciu wypowiedzenia powód-
ka stawiała się do pracy celem jej świadczenia. W świetle tych okoliczności Sąd Re-
jonowy przyjął, że wyraziła ona zgodę na cofnięcie oświadczenia o wypowiedzeniu
umowy dokonanego 8 marca 2006 r., i że żądanie uznania wypowiedzenia za bez-
skuteczne jest bezzasadne. Dalej Sąd Rejonowy przypomniał, że zgodnie z przyję-
tymi ustaleniami, 7 kwietnia 2006 r. pozwany ponownie złożył powódce oświadczenie
woli o wypowiedzeniu umowy o pracę, której termin zakończenia miał upłynąć 22
kwietnia 2006 r. W ocenie Sądu, wypowiedzenie umowy o pracę z 7 kwietnia 2006 r.
nie jest niezgodne z prawem, ponieważ nie zachodziły okoliczności wskazane w art.
41 k.p., dokonano go po powrocie powódki ze zwolnienia lekarskiego, prawidłowo
określono termin ustania stosunku pracy, oświadczenie o wypowiedzeniu złożyły
osoby uprawnione do działania w imieniu pozwanego. W rezultacie, uznając, że ze-
brany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że wypowiedzenie
4
umowy o pracę dokonane 8 marca 2006 r. zostało skutecznie cofnięte, zaś wypowie-
dzenie dokonane 7 kwietnia 2006 r. nie narusza przepisów o wypowiadaniu umów,
Sąd Rejonowy oddalił powództwo.
Orzeczenie to zaskarżył w całości pełnomocnik powódki zarzucając mu w
apelacji naruszenie art. 50 § 3 k.p. oraz art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p., przez
ich błędne zastosowanie. Nadto zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj. art.
233 k.p.c., przez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie
materiałem dowodowym oraz pominięcie szeregu istotnych elementów stanu faktycz-
nego.
Sąd Okręgowy, uznając apelację za uzasadnioną, nie zgodził się z prezento-
wanym przez Sąd pierwszej instancji poglądem prawnym oraz uznał, że dokonane
ustalenia faktyczne są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym
oraz pomijają istotne elementy stanu faktycznego. W szczególności, Sąd Okręgowy
nie podzielił oceny Sądu pierwszej instancji, że zebrany w sprawie materiał dowodo-
wy uprawnia do przyjęcia, że powódka w sposób dorozumiany wyraziła zgodę na
cofnięcie wypowiedzenia umowy o pracę z 8 marca 2006 r. O wyrażeniu przez po-
wódkę takiej zgody w formie dorozumianej nie może świadczyć fakt korzystania
przez nią z urlopu wypoczynkowego, pobierania wynagrodzenia, przedkładania pra-
codawcy zwolnień lekarskich czy też stawienie się do pracy po okresie zwolnienia
lekarskiego i urlopu. Zauważyć bowiem należy, że powódka zgodę na cofnięcie
oświadczenia woli mogłaby ewentualnie wyrazić dopiero po 10 kwietnia 2006 r.,
kiedy oświadczenie pracodawcy z 8 marca 2006 r. o cofnięciu wypowiedzenia zo-
stało jej doręczone. Wcześniej nie była świadoma jego istnienia, a co za tym idzie nie
mogła wyrazić zgody na jego cofnięcie. Zatem jej zachowania sprzed 10 kwietnia
2006 r. nie można traktować jako akceptacji cofnięcia złożonego jej wypowiedzenia.
Także po 10 kwietnia 2006 r. powódka takiej zgody nie wyraziła. Nie ustosunkowała
się na piśmie do oświadczenia pracodawcy o cofnięciu wypowiedzenia po jego
otrzymaniu, nie cofnęła pozwu zawierającego odwołanie od wypowiedzenia z 8
marca 2006 r., a w trakcie postępowania podnosiła, że wypowiedzenie to jest wadli-
we i go nie przyjmuje. Fakt wielokrotnego podejmowania przez powódkę prób wyko-
nywania obowiązków służbowych po 7 kwietnia 2006 r., w ocenie Sądu Okręgowego
pozostawał w związku z jej błędnym przekonaniem, podtrzymywanym przez organ
nadzoru pozwanego, że oświadczenia o wypowiedzeniu jej umowy o pracę zostały
złożone przez osoby nieuprawnione, nie zaś w związku z wyrażeniem przez nią
5
zgody na cofnięcie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z 8 marca 2006 r. Z tych
względów Sąd Okręgowy uznał, że pozwany naruszył przepisy o wypowiadaniu
umów o pracę (art. 50 § 3 k.p.). Dokonane 8 marca 2006 r. wypowiedzenie umowy o
pracę naruszało art. 41 k.p. W okresie od 28 lutego do 6 kwietnia 2006 r. powódka
była nieobecna w pracy z powodu choroby i urlopu. Doręczone jej 8 marca 2006 r.
wypowiedzenie zostało zatem dokonane w czasie usprawiedliwionej nieobecności w
pracy.
W skardze kasacyjnej odniesionej do całego wyroku Sądu Okręgowego peł-
nomocnik pozwanego Klubu zarzucił naruszenie prawa materialnego, przez: (-) nie-
właściwe zastosowanie art. 50 § 3 k.p. do oceny prawnej oświadczenia woli skutecz-
nie cofniętego przez pracodawcę, które nie wywołało żadnych skutków prawnych dla
pracownika; (-) błędną wykładnię art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p. i uznanie, że
wypowiedzenie umowy o pracę nie mogło zostać skutecznie cofnięte przez praco-
dawcę przy dokonaniu nowego wypowiedzenia i uwzględnieniu wniosku powódki o
uchylenie pierwszego z dokonanych wypowiedzeń przy jednoczesnym wykonywaniu
przez pracodawcę wszelkich obowiązków wynikających z istniejącej umowy o pracę,
takich jak wypłata wynagrodzenia z tytułu urlopu wypoczynkowego, a przede wszyst-
kim dokonaniu nowego, kształtującego oświadczenia woli.
Skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowe-
go w Łodzi i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentu-
alne o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, przez od-
dalenie apelacji w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu
kosztów postępowania za obie instancje wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego
za postępowanie przed Sądem Apelacyjnym według norm przepisanych, a także o
zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania wywoła-
nego wniesieniem niniejszej skargi wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego we-
dług norm przepisanych.
W uzasadnieniu podstaw skargi pełnomocnik skarżącego podniósł, że zgodnie
z art. 60 k.c. wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona nie
tylko w sposób wyraźny, lecz również przez czynności konkludentne. Także zgodę
na cofnięcie wypowiedzenia umowy złożonego przez pracodawcę pracownik może
wyrazić przez odpowiednie zachowanie, świadczące o tym, że godzi się na to. Po-
wódka swoim zachowaniem wyraziła dorozumianą zgodę na cofnięcie przedmioto-
wego wypowiedzenia. Wynika to stąd, że 9 marca 2006 r. wystosowała pismo, w któ-
6
rym wniosła o cofnięcie przedmiotowego oświadczenia, od 28 lutego 2006 r. do 6
kwietnia 2006 r. kolejno przebywała na zwolnieniu lekarskim, urlopie, natomiast 7
kwietnia 2006 r. stawiła się do pracy. Nie można więc zgodzić się ze stanowiskiem
Sądu drugiej instancji, zgodnie z którym powódka mogłaby wyrazić zgodę na cofnię-
cie oświadczenia woli, dopiero po 10 kwietnia 2006 r., kiedy oświadczenie pracodaw-
cy o cofnięciu wypowiedzenia z 8 marca 2006 r. zostało jej doręczone. Skoro bowiem
korzystała z urlopu wypoczynkowego, ze zwolnienia lekarskiego, a później wróciła do
pracy, to nie można przyjąć że nie miała świadomości istnienia przedmiotowego
oświadczenia woli, a co za tym idzie nie mogła wyrazić zgody na jego cofnięcie.
Gdyby bowiem pozwany nie uznawał wadliwości wypowiedzenia z 28 lutego 2006 r. i
nie chciał kontynuować zatrudnienia z powódką, to nie wyrażałby zgody na korzysta-
nie przez nią z urlopu, a ponadto nie wypłacałby wynagrodzenia. Przede wszystkim
jednak nie złożyłby ponownego wypowiedzenia umowy o pracę, które wywołało do-
piero skutek prawny w postaci rozwiązania stosunku pracy. Nie można zgodzić się z
poglądem prawnym Sądu meriti, który podzielając stanowisko powódki uznał, że do-
szło do naruszenia art. 50 § 3 k.p., sugerując tym samym że drugie wypowiedzenie -
które w rzeczywistości stanowiło podstawę rozwiązania stosunku pracy - również
było wadliwe. W wyroku z 18 grudnia 2002 r., I PK 49/02 (OSNP 2004 nr 13, poz.
220) Sąd Najwyższy orzekł, że „pracodawca, który wypowiedział umowę o pracę
może do czasu rozwiązania stosunku pracy dokonać wypowiedzenia, bez potrzeby
uzyskania zgody pracownika na cofnięcie wcześniejszego wypowiedzenia". Oznacza
to, że ponowne wypowiedzenie umowy o pracę jest możliwe i dopuszczalne bez ko-
nieczności cofnięcia wypowiedzenia poprzedniego, a nawet bez potrzeby uzyskania
zgody pracownika na jego cofnięcie. Podobnie należy traktować wręczenie drugiego
wypowiedzenia, po upływie okresu wypowiedzenia pierwszego, jeżeli obie strony
swoim zachowaniem traktują je jako niebyłe. W przedmiotowej sprawie ponowne wy-
powiedzenie pełniło funkcję „korygującą" i w świetle powyższego orzeczenia Sądu
Najwyższego, jak też art. 41 k.p., wypowiedzenie z 7 kwietnia 2006 r. nie naruszyło
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę i jest zgodne z prawem, bowiem nie za-
chodziły już w tym czasie przesłanki ochronne, o których mowa w powołanym art. 41
k.p.
W odpowiedzi na skargę powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie
od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania kasacyjnego wraz z kosztami za-
stępstwa procesowego według norm przepisanych.
7
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak wynika z przyjętych w sprawie ustaleń faktycznych, którymi Sąd Najwyż-
szy jest związany na podstawie art. 39813
§ 2 k.p.c., pozwany doręczył powódce
oświadczenie woli o cofnięciu wypowiedzenia umowy o pracę złożonego 8 marca
2006 r. dopiero 10 kwietnia 2006 r., a powódka po tej dacie nie wyraziła zgody na
cofnięcie wypowiedzenia. Byłoby to już zresztą w tym czasie bezprzedmiotowe,
skoro okres tego wypowiedzenia wynosił dwa tygodnie i upłynął przed doręczeniem
powódce powołanego wyżej oświadczenia o jego cofnięciu. Natomiast wcześniejsze
zachowania stron nie uprawniają zdaniem Sądu Okręgowego do przyjęcia, że po-
wódka w sposób dorozumiany wyraziła zgodę na cofnięcie wypowiedzenia umowy o
pracę z 8 marca 2006 r. O wyrażeniu przez powódkę takiej zgody w formie dorozu-
mianej nie może, w ocenie Sądu Okręgowego, świadczyć fakt korzystania przez nią
z urlopu wypoczynkowego, pobierania wynagrodzenia, przedkładania pracodawcy
zwolnień lekarskich czy też stawienie się do pracy po okresie zwolnienia lekarskiego
i urlopu. Z powyższego wynika, że Sąd nie uznał opisanych faktów, tj. udzielania
przez pozwanego (pracodawcę) i przyjmowania przez powódkę (pracownicę) świad-
czeń ze stosunku pracy oraz przedkładania przez powódkę i przyjmowania przez
pozwanego zaświadczeń lekarskich za okoliczności uzasadniające przyjęcie, że opi-
sane zachowania powódki ujawniają w dostateczny sposób jej zgodę na cofnięcie
dokonanego 8 marca 2006 r. wypowiedzenia umowy o pracę. Sąd Okręgowy wyraź-
nie też uznał, że opisanego zachowania powódki sprzed 10 kwietnia 2006 r. nie
można traktować jako akceptacji cofnięcia złożonego jej wypowiedzenia.
Wobec powyższego przedstawiony przez skarżącego zarzut naruszenia art.
60 k.c. w związku z art. 300 k.p. jest nieuzasadniony. Według art. 60 k.c., z zastrze-
żeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności
prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej
wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elek-
tronicznej (oświadczenie woli). Wbrew twierdzeniu autora skargi kasacyjnej, Sąd
Okręgowy nie zakwestionował możliwości wyrażenia przez pracownika zgody na
cofnięcie złożonego mu uprzednio przez zakład pracy wypowiedzenia umowy przez
odpowiednie zachowanie świadczące o tym, że godzi się na cofnięcie wypowiedze-
nia, co mogłoby być uznane za naruszenie art. 60 k.c. Sąd natomiast nie uznał
8
wskazanych w skardze zachowań powódki, w tym korzystania z urlopu i zwolnienia
lekarskiego oraz potem powrotu do pracy, za zachowania ujawniające w dostateczny
sposób jej zgodę na cofnięcie dokonanego 8 marca 2006 r. wypowiedzenia umowy o
pracę. Ta ocena Sądu mogłaby być podważona jedynie w drodze zarzutu naruszenia
art. 65 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. Ten bowiem przepis, a nie art. 60 k.c., ma
zastosowanie zarówno do oceny prawidłowości dokonanej przez sąd wykładni
oświadczenia woli, jak i stwierdzenia, czy dane zachowanie strony stanowi oświad-
czenie woli (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2006 r., V CSK 70/06,
OSNC 2007 nr 4, poz. 59 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo i poglądy dok-
tryny prawa).
Skoro pełnomocnik skarżącego nie zdołał skutecznie, tj. przez powołanie wła-
ściwych przepisów i odpowiednią argumentację prawną, podważyć stwierdzenia
Sądu Okręgowego, zgodnie z którym powódka nie wyraziła zgody na cofnięcie przez
pozwanego wypowiedzenia umowy o pracę z 8 marca 2006 r., przed upływem
okresu tego wypowiedzenia, to nie może być również uznany za uzasadniony zarzut
naruszenia art. 50 § 3 k.p. Przepis ten ustanawia bowiem sankcję zapłaty odszkodo-
wania za bezprawne wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na
czas określony. Bezprawność rozważanego wypowiedzenia, jako złożonego w okre-
sie niezdolności powódki do pracy z jest w sprawie bezsporna. Wobec tego, skoro
wypowiedzenie to nie zostało skutecznie cofnięte, to zostało złożone bezprawnie. W
tej sytuacji zasądzenie od pozwanego pracodawcy w kontrolowanym wyroku od-
szkodowania na rzecz powódki, jest, przy uwzględnieniu nieskuteczności pozosta-
łych zarzutów kasacyjnych, prawidłowe.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 98 § 1
k.p.c.
========================================