Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 86/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko Zakładowi Silników Elektrycznych "T." Spółce Akcyjnej w T.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 16 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w T.
z dnia 30 listopada 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T. do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w T. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia
30 listopada 2007 r., po rozpoznaniu apelacji pozwanych Zakładów Silników
Elektrycznych „T.” S.A. w T., zmienił wyrok Sądu Rejonowego w T. z dnia 26
czerwca 2007 r. przywracający powoda do pracy na poprzednich warunkach, w ten
sposób, że oddalił powództwo M. W. o przywrócenie do pracy i odstąpił od
obciążenia powoda kosztami postępowania za obie instancje.
W sprawie tej ustalono, że powód był zatrudniony przez stronę pozwaną jako
wartownik straży przemysłowej od dnia 17 marca 1987 r. początkowo na czas
określony, a od dnia 31 marca 1987 r. na czas nieokreślony. W dniu 16 maja 1991
r. powierzono mu obowiązki palacza w dziale utrzymania ruchu. Zakres
obowiązków na tym stanowisku obejmował między innymi dbanie o stan
bezpieczeństwa przeciwpożarowego i higienę pracy, zgłaszanie przełożonemu
nieprawidłowości stwarzających zagrożenie bezpieczeństwa w pracy,
przestrzeganie szczegółowej instrukcji eksploatacji kotłowni i innych urządzeń
energetycznych. Powód był odpowiedzialny za eksploatację urządzeń kotłowni i
przestrzeganie przepisów bhp i przeciwpożarowych. Powód uzyskał świadectwo
uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń instalacji i sieci przy
kotłach grzewczych c.o., posiada kwalifikacje do obsługi kotłowni, instalacji ciepłej i
zimnej wody oraz kwalifikacje energetyczne. Powód za sześć lat osiągnie wiek
emerytalny.
W 2006 r. strona pozwana odnotowała stratę w wysokości 28.077.000 zł, a w
pierwszych dwóch miesiącach 2007 r. stratę wynoszącą 2.131.676,42 zł. W
związku z tym zarząd pozwanej w dniu 7 lutego 2007 r. uchwalił zmiany w
regulaminie organizacyjnym, w wyniku czego doszło do połączenia oddziału
utrzymania ruchu odlewni z działem utrzymania ruchu, w którym zatrudniony był
powód. W dziale utrzymania ruchu obok powoda na stanowiskach palaczy
zatrudnionych było 4 innych pracowników. Pracodawca nigdy nie polecił powodowi
uzupełnić kwalifikacji na zajmowanym stanowisku w zakresie umiejętności
hydraulika lub elektryka. Spośród dziesięciu zwolnionych pracowników większość
nabyła prawo do emerytury.
3
W dniu 20 lutego 2007 r. Niezależny Związek Zawodowy Pracowników T. S.A.
wyraził sprzeciw wobec zamiaru rozwiązania z powodem umowy o pracę. W dniu
23 lutego 2007 r. powód otrzymał pisemne oświadczenie o wypowiedzeniu umowy
o pracę z zachowaniem skróconego okresu wypowiedzenia na 31 marca 2007 r. z
powodu zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych i zmian
organizacyjnych. W celu zapewnienia ciągłości pracy na stanowisku palaczy w
marcu 2007 r. pozwana przeszkoliła kilku pracowników, którzy otrzymali
świadectwa kwalifikacyjne dające uprawnienia do zajmowania się eksploatacją
urządzeń instalacji i sieci na stanowisku palaczy. Przed redukcją zatrudnienia w
dziale utrzymania ruchu zatrudniano 122 osoby. Kierownik działu typując
pracowników do zwolnienia kierował się następującymi kryteriami: przydatności w
pracy, sumienności, pracowitości, obowiązkowości, kwalifikacji zawodowych, itp. W
przypadku powoda przełożony wziął pod uwagę kwalifikacje zawodowe i uznał, że
powód nielegitymujący się kwalifikacjami hydraulika jest mniej przydatny, bo
pozostali palacze c.o. posiadali także kwalifikacje hydraulika.
Na gruncie takich ustaleń Sąd Rejonowy przywrócił powoda do pracy na
poprzednich warunkach, uznając, że wprawdzie pracodawca nie naruszył
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, to jednak wypowiedzenie powodowi
umowy o pracę nie było zasadne. W ocenie tego Sądu, pracodawca nie zastosował
sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów doboru pracowników do zwolnienia, nie
porównał bowiem powoda z wszystkimi pracownikami, nie wziął bowiem pod uwagę
stażu pracy, nienagannej opinii, dotychczasowego sposobu wykonywania pracy i
warunków rodzinnych, a ponadto nie wymagał od powoda uprawnień
hydraulicznych i nie informował go o potrzebie przekwalifikowania bądź
uzupełnienia wykształcenia. Dokonane wypowiedzenie umowy o pracę było
niezasadne także dlatego, że dotyczyło długoletniego pracownika i jedynego
żywiciela rodziny. Takie postępowanie było sprzeczne z zasadą ochrony trwałości
stosunku pracy.
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu apelacji pozwanego, nie podzielił stanowiska
Sądu Rejonowego co do oceny przyjętych przez pracodawcę kryteriów wyboru
pracowników do zwolnienia. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym
z ustaleń Sądu pierwszej instancji, wynikało bowiem, że kryteria te były konkretne,
4
sprawiedliwe i obiektywne. Wobec równości kryteriów dla wszystkich pracowników,
w tym powoda, takich jak: przydatność w pracy, sumienność, pracowitość,
obowiązkowość, rozstrzygało kryterium kwalifikacji zawodowych. Po jego
zastosowaniu okazało się, że powód ma niższe kwalifikacje od pozostałych
pracowników i dlatego został wytypowany do zwolnienia z pracy. Sąd Okręgowy
podkreślił, że sądy pracy nie są uprawnione do oceny zasadności działań
organizacyjnych i ekonomicznych podejmowanych przez pracodawcę mających na
celu racjonalizację zatrudnienia. Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń,
zamiarem pozwanego pracodawcy było ograniczenie zatrudnienia przez połączenie
stanowisk pracy podyktowane trudną sytuacją finansową. Strona pozwana
połączyła stanowiska palaczy ze stanowiskami hydraulików i dlatego powód jako
osoba nieposiadająca kwalifikacji w zawodzie hydraulika został wytypowany do
zwolnienia z pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego, materiał dowodowy zgromadzony
w sprawie pozwalał ustalić, że pracodawca nie naruszył art. 10 ustawy z dnia 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90 poz. 844, ze zm.,
zwana dalej ustawą o zwolnieniach z pracy) w związku z art. 45 § 1 k.p. Zbędne
było więc przeprowadzanie dowodu z akt osobowych wszystkich pracowników
zatrudnionych w dziale, w którym pracował powód, tym bardziej że, pracodawca
wybierając pracowników do zwolnienia wytypował powoda de facto spośród
palaczy zatrudnionych w dziale utrzymania ruchu. Z zeznań świadka W. M. wynika
bowiem, że powód jako jedyny spośród palaczy nie posiadał kwalifikacji hydraulika i
ta okoliczność zadecydowała o jego zwolnieniu z pracy, bo celem zmian
organizacyjnych było połączenie stanowisk palaczy ze stanowiskami hydraulików.
Okoliczność ta uszła uwadze Sądowi Rejonowemu. W ocenie Sądu Okręgowego
przywrócenie powoda do pracy byłoby słuszne przy zastosowaniu zasad
współżycia społecznego jedynie wtedy, gdyby jego zwolnienie nastąpiło przed
upływem niedługiego okresu uprawniającego do nabycia prawa do emerytury lub
świadczenia przedemerytalnego. Sytuacja taka jednak w sprawie nie występowała,
skoro powód do nabycia prawa do emerytury ma co najmniej 5 lat.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik powoda zarzucił naruszenie przepisów
prawa materialnego, w szczególności: 1/ art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez
5
niewykazanie związku przyczynowego redukcji etatu „palacza" ze zmianą
organizacyjną polegającą na przyłączeniu działu utrzymania odlewni do działu
utrzymania ruchu, 2/ art. 10 ustawy o zwolnieniach z pracy w związku z art. 45 § 1
k.p. przez błędną wykładnię „poprzez redukcje zakresu elementu dyspozycji normy
prawnej tj. sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów doboru pracowników do
zwolnień, li tylko do wskazanej przez świadka grupy 4 osób ‘palaczy", 3/ art. 45 § 1
k.p. przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na
przyjęciu, iż subsumcja stanu faktycznego do normy art. 45 k.p. pozwalała na
przyjęcie, iż Sąd Rejonowy naruszył suwerenność pracodawcy w podejmowaniu
decyzji o redukcji, podczas gdy kontrola nie dotyczyła zasadności podjętej decyzji,
ale „zgodności wytypowania pracownika do zwolnienia ze swobodnie podjętą
decyzją o połączeniu działów kontroli istnienia związku przyczynowego między
wybranymi kryteriami doboru a rzeczywiście dokonanym doborem, w kontekście
rzeczywistej i konkretnej przyczyny wypowiedzenia”, 4/ art. 45 § 1 k.p. przez jego
błędną wykładnię „polegającą na utożsamieniu istnienia rzeczywistej i konkretnej
przyczyny ekonomicznej z rzeczywistą i konkretną przyczyną wypowiedzenia, z
racji tychże okoliczności, konkretnego stosunku pracy i zaniechanie zbadania
związku przyczynowego między przyczyną ekonomiczną a redukcją etatu palacza,
a w razie braku takiego związku, przez ograniczenie porównania pracowników
wedle przyjętych kryteriów li tylko wśród palaczy”, 5/ art. 45 § 1 k.p. przez
pominięcie w ocenie sprawiedliwych i konkretnych kryteriów kryterium sytuacji
rodzinnej i osobistej, 6/ art. 30 § 4 k.p. i 45 § 1 k.p. przez ich błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że treść oświadczenia o
wypowiedzeniu czyni zadość wymogom konkretyzacji przyczyny wypowiedzenia, a
tym samym naruszenie art. 45 § 1 k.p. przez dopuszczenie jej konkretyzacji ex post
przy pomocy zeznań świadków, co w kontekście braku spójności między kryterium
doboru (brak uprawnień hydraulika) a potrzebą ekonomiczną (redukcja etatu
palacza), oraz braku dowodu na istnienie potrzeby redukcji etatu palacza, czyni
wypowiedzenie nieuzasadnionym, a przez to wadliwym. W skardze zarzucono też
naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść
rozstrzygnięcia przez sprzeczność istotnych ustaleń z zebranym materiałem
dowodowym w wyniku ustalenia: 1/ że pracodawca zastosował wobec powoda
6
kryterium doboru sumienności, pracowitości, obowiązkowości, kwalifikacji
zawodowych, podczas gdy z wiarygodnych (czego kwestionowanie jest
niedopuszczalne) zeznań W. M. wynika, iż jedynym kryterium doboru były
kwalifikacje, 2/ że skarżący ma niższe kwalifikacje, w tym, iż nie posiada uprawnień
hydraulika, 3/ że rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia był brak uprawnień
hydraulika, podczas gdy przeszkolenie dotyczyło pracy palacza, co oznaczało, iż
także skarżący „mógł być przeszkolony w zakresie obowiązków pracowniczych
którejkolwiek z osób szkolących się w zakresie obowiązków skarżącego (np.
elektryk, przez co spełnił by wymóg łączenia funkcji elektryk-palacz)”, 4/ że
rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia była konieczność redukcji etatu „palacza",
pomimo tego, iż „z racji szkoleń innych pracowników w zakresie ‘palacza’ wynika,
że nie zachodziła potrzeba redukcji etatu ‘palacza’, a zwolnienie skarżącego wręcz
wymusiło te szkolenia”, a także 5/ nie rozpoznanie istoty sporu, przez pominięcie
ustalenia konkretnych rzeczywistych kryteriów doboru pracowników do zwolnienia,
ograniczenie się jedynie do ustalenia tychże kryteriów w odniesieniu do czterech
pracowników - palaczy, co uniemożliwiało weryfikację znaczenia braku uprawnień
hydraulika dla przyjętych kryteriów doboru mających mieć bezpośredni związek z
przyczyną ekonomiczną wymuszającą redukcję etatów, 6/ naruszenie art. 233 § 1
k.p.c. przez ustalanie stanu faktycznego z pominięciem istotnych dowodów, tj.
dowodu z dokumentu, z treści którego wynika, iż powód posiadał kwalifikacje
hydraulika, co mogło mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a także poprzez
ustalenie, iż zastosowanie kryteriów doboru dla większej liczby pracowników
wskazywało, że kryteria doboru nie były konkretne, ale niesprawiedliwe oraz że
przyczyna wypowiedzenia nie była konkretna ani rzeczywista.
Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania wskazano jej
oczywiste uzasadnienie oraz występowanie w sprawie istotnego zagadnienia
prawnego i konieczności ustalenia czy: „1/ wymóg wykazania, iż przyczyna
wypowiedzenia jest konkretna i rzeczywista, w przypadku wypowiedzenia
dokonanego z przyczyn ekonomicznych, ogranicza się do tej przyczyny
ekonomicznej, czy też wymagany jest związek między tą przyczyną ekonomiczną,
a kryteriami doboru, 2/ czy w przypadku, gdy ekonomiczna przyczyna dotyka
większej liczby pracowników, zatrudnionych w różnych działach, dopuszczalnym
7
jest stosowanie przyjętego kryterium zakresu uprawnień do wąskiej grupy, np.
jednego stanowiska, 3/ czy w razie braku związku między wskazaną indywidualną
przyczyną wypowiedzenia (np. brak uprawnień hydraulika) w danej grupie
pracowniczej (np. palacze), a przyczyną ekonomiczną (brak potrzeby redukcji etatu
palacza - szkolenia) można przyjąć, iż wypowiedzenie jest uzasadnione, 4/ czy
dopuszczalne jest hermeneutyczne stosowanie dwu rodzajów kryteriów, najpierw
przedmiotowego (grupa pracowników) a następnie podmiotowego (sumienność,
pracowitość etc). Czy jeśli tak, to jedynie wówczas, gdy kryterium przedmiotowe
pozostaje w związku przyczynowym z ekonomicznymi przyczynami zwolnień, zaś
wobec braku możliwości jego wskazania kryterium podmiotowe winno dotyczyć
wszystkich pracowników, zawężenie kręgu pracowników, co do których stosowane
są kryteria podmiotowe, by czyniło wypowiedzenie uzasadnionym, wymaga
wykazania przez pracodawcę związku przyczynowego między przyczyną
ekonomiczną a dokonanym zawężeniem kręgu pracowników, 5/ czy Sąd jest
władny oceniać wymieniony ww. pkt 4 związek przez pryzmat konkretności i
rzeczywistego charakteru przyczyn wypowiedzenia, 6/ Sąd jest władny oceniać
konkretność i rzeczywisty charakter jedynie kryterium podmiotowego, czy także
przedmiotowego, 7/ czy pominięcie kryterium sytuacji rodzinnej, osobistej niweczy
możliwość uznania przyjętych kryteriów doboru za sprawiedliwe”.
Ponadto zachodzi konieczność wykładni art. 10 ustawy o zwolnieniach z pracy
w związku z art. 45 § 1 k.p. „w kontekście, czy wymóg konkretności i rzeczywistego
charakteru przyczyn wypowiedzenia dotyczy, w zw. z art. 10 ustawy ‘o zwolnieniach
grupowych’ li tylko przyczyn ekonomicznych wymuszających redukcję etatów, czy
także wymaga, dla spełnienia ww. wymogu wykazania związku przyczynowego
między przyczynami ekonomicznymi a zastosowanymi kryteriami doboru
pracowników, przy czym ewentualna redukcja kręgu pracowników poddanych
podmiotowym kryteriom doboru, w wyniku zastosowania kryterium przedmiotowego
(dział, zawód, miejsce etc.) wymaga wykazania związku przyczynowego między
przyczyną ekonomiczną a zastosowanych kryterium przedmiotowym”.
Zdaniem skarżącego, gdy ekonomiczna przyczyna dotyka większej liczby
pracowników zatrudnionych w różnych działach, stosowanie przyjętego kryterium
zakresu uprawnień do wąskiej grupy, np. jednego stanowiska narusza zasadę
8
obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów. W razie braku związku między wskazaną
indywidualną przyczyną wypowiedzenia (np. brak uprawnień hydraulika) w danej
grupie pracowniczej (np. palacze), a przyczyną ekonomiczną (brak potrzeby
redukcji etatu palacza - szkolenia) należy przyjąć, iż wypowiedzenie nie jest
uzasadnione. Niedopuszczalne jest również, zdaniem skarżącego, hermeneutyczne
stosowanie dwu rodzajów kryteriów, najpierw przedmiotowego (grupa
pracowników) a następnie podmiotowego (sumienność, pracowitość etc.). Nawet
gdyby było, „to tylko wówczas, gdy kryterium przedmiotowe pozostaje w związku
przyczynowym z ekonomicznymi przyczynami zwolnień, zaś wobec braku
możliwości jego wskazania kryterium podmiotowe winno dotyczyć wszystkich
pracowników, zawężenie kręgu pracowników, co do których stosowane są kryteria
podmiotowe, by czyniło wypowiedzenie uzasadnionym, wymaga wykazania przez
pracodawcę związku przyczynowego między przyczyną ekonomiczną a dokonanym
zawężeniem kręgu pracowników”.
W odpowiedzi na skargę pozwany wniósł o jej oddalenie w całości i o
zasądzenie od skarżącego na rzecz pozwanego kosztów postępowania
kasacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest co do zasady uzasadniona. Wskazana skarżącemu
przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę - „zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn
ekonomicznych, zmiany organizacyjne” jest w sposób oczywisty nazbyt ogólnikowa,
a przez to wadliwa, bo takie ułomne sformułowanie wymuszało na skarżącym
pracowniku wszczęcie sądowej procedury odwoławczej w celu poznania konkretnej
i rzeczywistej przyczyny potencjalnie uzasadniającej dokonanie wypowiedzenia
umowy o pracę na czas nieokreślony. Tymczasem w postępowaniu sądowym,
wszczętym z odwołania pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę,
pracodawca, który na ogół korzysta z pomocy wyspecjalizowanych służb
prawniczych, nie może dopiero w postępowaniu sądowym wykazywać zasadności
wypowiedzenia w oparciu o inną przyczynę niż ta, która została wskazana w
dokonanym wypowiedzeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1999
r., I PKN 571/98, OSNP 2000 nr 7, poz. 266). Wprawdzie niekiedy przyjmuje się, że
w sądowym postępowaniu odwoławczym dopuszczalna jest konkretyzacja
9
wskazanej pracownikowi przyczyny wypowiedzenia, ale dotyczy to jedynie
możliwości uzupełnienia opisu wskazanej przyczyny wypowiedzenia w oparciu o
okoliczności oczywiście znane zwalnianemu pracownikowi, które występują jako
sekwencja powiązanych związkiem przyczynowo-skutkowym zdarzeń objętych
wskazaną na piśmie przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę.
Przekładając powyższe uwagi na podłoże faktyczne rozpoznawanej sprawy
należało zwrócić uwagę, że pozwany pracodawca dopiero w postępowaniu
sądowym wskazywał, iż przymuszony koniecznością „zmniejszenia zatrudnienia z
przyczyn ekonomicznych, zmianami organizacyjnymi” wybrał skarżącego do
zwolnienia z pracy, kierując się jego mniejszą przydatnością zawodową z uwagi na
niższe kwalifikacje zawodowe w porównaniu do innych palaczy c.o. Tymczasem
pozwany pracodawca, który przy dokonywaniu redukcji zatrudnienia z przyczyn
organizacyjnych, wywołanych między innymi połączeniem działu utrzymania ruchu
z oddziałem utrzymania ruchu odlewni, stosował określone zasady (kryteria) doboru
pracowników do zwolnienia z pracy, powinien w odniesieniu do wskazanej
przyczyny wypowiedzenia nawiązać do zastosowanego kryterium doboru
skarżącego do zwolnienia z pracy, a także wskazać, że ten wybór był wywołany i
usprawiedliwiony znanymi pracownikowi jego niższymi kwalifikacjami zawodowymi
w porównaniu do wszystkich pracowników, których dotyczyły przyczyny
zmuszające pracodawcę do ograniczenia wielkości zatrudnienia (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2006 r., I PK 50/06, dotychczas niepublikowany). W
tym zakresie sprawy Sąd pierwszej instancji zajął stanowisko, że pozwany
pracodawca nie zastosował obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów wyboru do
zwolnienia z pracy, bo nie porównał powoda z wszystkimi pracownikami, których
dotyczyła ekonomiczno-organizacyjna przyczyna zwolnienia z pracy, w tym z
innymi pracownikami nowo utworzonego (połączonego) działu, a ponadto nie wziął
pod uwagę także innych kryteriów istotnych przy ocenie zasadności wypowiedzenia
umów o pracę, takich jak: staż pracy, nienaganna opinia dotycząca sposobu
wykonywania obowiązków pracowniczych oraz szczególne warunki rodzinne lub
wiek powoda. Oznacza to, że wymuszona względami ekonomiczno-
organizacyjnymi redukcja zatrudnienia uzasadnia wypowiedzenie umów o pracę
(art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach z pracy w związku z art. 45 § 1 k.p.) tylko przy
10
zastosowaniu obiektywnych, równych i sprawiedliwych kryteriów wyboru do
zwolnienia z pracy wytypowanych pracowników spośród wszystkich zatrudnionych,
których dotyczyły przyczyny zmuszające pracodawcę do dokonywania zwolnień z
pracy, tj. bez jej ograniczania do jednej tylko grupy pracowniczej (np. palaczy c.o.
lub hydraulików).
Ponadto wydanie zaskarżonego wyroku było co najmniej przedwczesne nawet w
odniesieniu do pracowniczej grupy palaczy c.o., w ramach której pozwany
pracodawca wybrał skarżącego do zwolnienia z pracy z powodu jego niższych
kwalifikacji zawodowych, ponieważ Sąd drugiej instancji nie uwzględnił i nie
rozważył wszystkich okoliczności istotnych przy ocenie tego kryterium wyboru
skarżącego do zwolnienia z pracy. W tym zakresie Sąd pierwszej instancji uznał, iż
wytypowanie skarżącego do zwolnienia z pracy ze względu na brak uprawnień
hydraulika nie było usprawiedliwione, bo pozwany pracodawca nigdy nie wymagał
od powoda umiejętności hydraulika na zajmowanym przez niego stanowisku
palacza, a także nie informował go „pisemnie ani ustnie o potrzebie
przekwalifikowania się bądź uzupełnienia wykształcenia”, a w szczególności nie
wydał powodowi polecenia ani nie umożliwił mu uzyskania dodatkowych uprawnień
„hydraulicznych”. Jeżeli do tych zastrzeżeń dodać przyznanie przez pozwanego
pracodawcę, iż „faktycznie bezpośrednio po wręczeniu powodowi wypowiedzenia,
pozwany nie miał jeszcze przeszkolonych innych pracowników z zakresu palacza
przy kotłach grzewczych c.o.”, to oczywiste i istotne zastrzeżenia powinna budzić
już rzetelność, a nawet prawdziwość wskazanej skarżącemu przyczyny
wypowiedzenia (redukcja zajmowanego przezeń stanowiska pracy). Redukcja
zatrudnienia w grupie palaczy c.o. mogła być pozorna, bo towarzyszyło jej
równoczesne przeszkolenie innych pracowników do wykonywania tego rodzaju
zatrudnienia, skoro w okresie wypowiedzenia skarżącemu umowy o pracę na
stanowisku palacza c.o. zostało przeszkolonych „i zdało egzamin 6 innych
pracowników pozostałych w tej połączonej komórce, którzy mogą w każdej chwili
zastąpić palaczy chorych czy też przebywających na urlopach wypoczynkowych”.
W każdym razie przeszkolenie kilku innych pracowników do pracy w charakterze
palacza c.o. w okresie wypowiedzenia umowy o pracę wieloletniemu palaczowi c.o.
11
może podważać prawdziwość i zasadność zmniejszenia zatrudnienia w tej grupie
pracowniczej z przyczyn niedotyczących pracowników.
Nawet gdyby założyć, że w ramach procedury zmniejszenia zatrudnienia
wywołanej „zmianami ekonomicznymi i reorganizacją”, które wymagały
zastosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów doboru pracowników do
zwolnienia z pracy, dopuszczalny jest wybór najmniej przydatnych zawodowo do
dalszego zatrudnienia spośród wszystkich pracowników, których dotyczyły
przyczyny zmuszające pracodawcę do rozwiązywania stosunków pracy, tj. także
tych dodatkowo przeszkolonych pracowników do pracy palaczy c.o., w okresie
wypowiedzenia skarżącemu umowy o pracę, to Sąd drugiej instancji w ogóle nie
rozważył argumentów, że pozwany pracodawca nie domagał się ani nie umożliwił
skarżącemu, zatrudnionemu na stanowisku palacza c.o., uzupełnienia sprawności
zawodowych o kwalifikacje hydraulika. Taką procedurę uzupełnienia kwalifikacji
wymaganych do pełnienia obowiązków palacza c.o. pozwany pracodawca
uruchomił wobec pracowników posiadających kwalifikacje hydraulików (którzy
znajdowali się w grupie zagrożonych redukcją etatów z powodu zmian
ekonomiczno-organizacyjnych). Ponadto przeprowadził takie przeszkolenia już po
wypowiedzeniu skarżącemu umowy o pracę na stanowisku palacza c.o.,
„przyuczając” do tej pracy kilku hydraulików. Tymczasem, w ocenie Sądu
Najwyższego, zasada równego traktowania pracowników (art. 183a
§ 1 k.p.)
wymaga, aby pracodawca, który wskazał kwalifikacje zawodowe jako zasadnicze
kryterium wyboru do zwolnienia pracownika z pracy, umożliwił palaczowi c.o.
uzupełnienie kwalifikacji zawodowych o umiejętności hydraulika, tak samo jak w
okresie wypowiedzenia palaczowi c.o. umowy o pracę umożliwił kilku hydraulikom
uzyskanie kwalifikacji palacza c.o., a dopiero następnie zastosował wszystkie
obiektywne i sprawiedliwe kryteria wyboru do zwolnienia z pracy konkretnego
pracownika spośród wszystkich zatrudnionych, których dotyczyły przyczyny
zmuszające do dokonywania zwolnień z przyczyn niedotyczących pracownika.
Mając na uwadze potwierdzony w postępowaniu kasacyjnym brak spójności
pomiędzy zastosowanym kryterium wyboru skarżącego do zwolnienia z pracy
palacza c.o. - ze względu na brak uprawnień hydraulika, które nie były wymagane
od skarżącego na zajmowanym stanowisku pracy i któremu nie umożliwiono
12
uzyskania (uzupełnienia) tego rodzaju kwalifikacji, a także brak potrzeby redukcji
etatów palaczy w okolicznościach przeszkolenia kolejnych pracowników
(hydraulików) do zatrudnienia przy pracy palacza c.o., sprawa wymaga ponownego
szczegółowego rozeznania. W tym celu Sąd Najwyższy wyrokował jak w sentencji
na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
/tp/