Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 122/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kuźniar
w sprawie z powództwa M. Z.
przeciwko T. D. P. Sp. z o.o. z siedzibą w W.
o przywrócenie do pracy na poprzednie warunki,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 7 listopada 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Pismem z dnia 20 grudnia 2005 r. pozwany pracodawca wypowiedział M.
Z. warunki pracy i płacy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia.
Przyczyną wypowiedzenia dotychczasowych warunków była konieczność
dostosowania możliwości zatrudnienia po długotrwałej nieobecności powoda w
2
pracy. Po upływie okresu wypowiedzenia, tj. z dniem 1 kwietnia 2006 r.
zaproponowano powodowi nowe warunki umowy o pracę. Powód nie odmówił
przyjęcia nowych warunków pracy i płacy, co prowadziłoby do rozwiązania umowy
o pracę, jednakże złożył w ustawowym terminie odwołanie do sądu. Zdaniem
powoda podlegał on szczególnej ochronie i w związku z tym pozwany pracodawca
naruszył obowiązujące w tej kwestii przepisy (art. 32 ustawy o związkach
zawodowych). Podniósł ponadto, że wskazywane przez pracodawcę przyczyny
wypowiedzenia umowy były nierzeczywiste.
Wyrokiem z dnia 20 września 2006 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. oddalił powództwo wniesione przez M. Z.
przeciwko T. D. P. sp. z o.o. w W. o przywrócenie do pracy na poprzednich
warunkach. Zdaniem Sądu Rejonowego wypowiedzenie powodowi warunków pracy
i płacy wynikających z umowy o pracę zostało dokonane zgodnie z wszelkimi
wymogami określonymi przez przepisy prawa pracy. Ponadto w ocenie Sądu
Rejonowego, żadna z podnoszonych przez powoda okoliczności uzasadniających
jego szczególną ochronę nie miała w chwili dokonywania przez pracodawcę
wypowiedzenia miejsca. W szczególności nieuzasadnione było powoływanie się
przez powoda na szczególną ochronę na podstawie art. 13 ustawy z dnia 24
czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy, albowiem powód M. Z. w latach 2003
- 2006 nie pełnił funkcji społecznego inspektora pracy, a tym samym brak było
podstaw do objęcia go szczególną ochroną z tego tytułu. Bez znaczenia był przy
tym fakt, że powód pełnił funkcję społecznego inspektora pracy w okresie
wcześniejszym (1999-2003) oraz, że został wybrany na tę funkcję już w toku
niniejszego postępowania. Nie można było uznać, iż pomimo braku dokonania
formalnego wyboru powód faktycznie funkcję społecznego inspektora pracy pełnił.
Nie znajdował również, w świetle całokształtu zebranego materiału dowodowego
uzasadnienia zarzut strony powodowej wskazującej na naruszenie przez
pozwanego pracodawcę przepisu art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o
związkach zawodowych. Uchwała Zakładowej Komisji nr 17/2005 z dnia 2 sierpnia
2005 roku, tj. ostatnia uchwała organizacji związkowej przedstawiona pracodawcy
przed datą wypowiedzenia powodowi warunków pracy, nie wskazywała powoda M.
Z. jako osoby podlegającej szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Tym
3
samym, zdaniem Sądu Rejonowego, powoływanie się powoda na szczególną
ochronę na tej podstawie nie znajdowało swojego uzasadnienia, albowiem ochrona
ta jest uzależniona od powiadomienia pracodawcy o osobach podlegających
ochronie, imiennie wskazanych w uchwale zarządu zakładowej organizacji
związkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 roku, III PK 77/04
OSNP 2005/21/966). Sąd Rejonowy uznał także, że wskazana przez pracodawcę
przyczyna wypowiedzenia była rzeczywista, konkretna i wystarczająco precyzyjna.
Zdaniem Sądu przyczyna była także uzasadniona, albowiem długotrwała choroba
powoda i możliwość jej nawrotu spowodowała uzasadnioną konieczność
obsadzenia stanowiska przy obsłudze pieca wodorowego pracownikiem
zapewniającym niezawodność obsady tego stanowiska w sytuacji, gdy w zakładzie
tylko dwie osoby były przeszkolone do jego obsługi.
Rozpoznając apelację powoda Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. wyrokiem z dnia 7 listopada 2007 r. ją oddalił. Sąd
podzielił stanowisko przyjęte przez niższą instancję stwierdzając, iż wskazana w
kwestionowanym wypowiedzeniu jego podstawa była sformułowana prawidłowo a
postępowanie dowodowe wykazało, iż były to elementy zrozumiałe dla powoda, nie
mogące wywołać u niego poczucia dezorientacji co do faktycznych powodów
zmiany przez pracodawcę treści jego stosunku pracy. Co więcej, jak szeroko
umotywował to Sąd Rejonowy, wskazana przyczyna okazała się nie tylko konkretna
i zrozumiała dla powoda, ale również w pełni uzasadniona. Z kolei zarzut apelacji
dotyczący art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (Dz.U. z 2001 r., Nr 79, poz. 854)., który ściśle się wiązał z
wyrażonym przez Sąd Rejonowy poglądem, zgodnie z którym „ochroną
przewidzianą w tym przepisie objęty jest wyłącznie pracownik, który spełnia łącznie
dwa warunki: 1) jest członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej lub
członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do
reprezentacji tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej
za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, 2) został imiennie
wskazany uchwałą zarządu zakładowej organizacji związkowej jako pracownik
korzystający z ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy w
trybie i na zasadach określonych wart. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach
4
zawodowych." – w ocenie Sądu Okręgowego nie był uzasadniony. Powołując się
na stanowisko wyrażone w judykaturze Sądu Najwyższego, jak również na
ustalenia Sądu pierwszej instancji stwierdził, iż powód nie wykazał w niniejszej
sprawie - choć to na nim spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu - iż spełniał
pierwszą z wymienionych przesłanek.
Na powyższe rozstrzygnięcie powód wniósł skargę kasacyjną, w której
wskazał naruszenia przepisów prawa materialnego - art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych poprzez stwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku, iż „...osobami wskazanymi w omawianym przepisie są jedynie osoby
reprezentujące organizację związkową przed pracodawcą (w sprawach
związkowych), nie zaś każda osoba, którą związek upoważni do dokonywania
jakichkolwiek czynności z zakresu prawa pracy i to nie bezpośrednio przez
pracodawcą a wobec służb BHP", - co miało bezpośredni wpływ na ustalenie przez
Sąd, że uchwała nr 13/2003r. działającej w pozwanym zakładzie pracy Komisji
Zakładowej nr 20 NSZZ Solidarność, upoważniająca m.in. powoda do
reprezentowania tej organizacji związkowej wobec służby BHP nie stanowi
materialno-prawnej przesłanki uzasadniającej wymienienie powoda w uchwale nr
14/3003r. tejże organizacji związkowej jako osoby, której stosunek pracy podlega
szczególnej ochronie w rozumieniu powołanego przepisu ustawy a w konsekwencji
prowadziło do oddalenia roszczenia powoda. Z tych względów powód wniósł o
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powód był członkiem funkcjonującej w pozwanym zakładzie pracy
organizacji związkowej nr 20 NSZZ Solidarność. W okresie od 1999 r. do 2003 r.
pełnił funkcję Zakładowego Społecznego Inspektora Pracy. Uchwałą Komisji
Zakładowej NSZZ Solidarność nr 13/2003 r. z dnia 2 lipca 2003 r. został
upoważniony do reprezentowania zakładowej organizacji związkowej wobec Służby
BHP. W kolejnej uchwale nr 14/2003 r. również z dnia 2 lipca 2003 r. w sprawie
imiennego wskazania pracowników, których stosunek pracy z mocy art. 32 ust.1
ustawy podlega szczególnej ochronie, powód został wymieniony jako osoba
5
ochronie takiej podlegająca. Z kolei w dniu 2 sierpnia 2005 r. Komisja Zakładowa
NSZZ Solidarność podejmując uchwałę nr 17/2005 w sprawie imiennego wskazania
pracowników, których stosunek pracy podlega szczególnej ochronie do końca
kadencji 2002-2006, nazwiska powoda już nie zamieściła.
Powód dochodząc swoich racji jeszcze w toku postępowania przed sądem
pierwszej instancji podnosił, iż jego stosunek pracy podlegał szczególnej ochronie
w rozumieniu art. 32 ustawy, zarówno w dacie wręczenia mu wypowiedzenia
zmieniającego jak i w dacie upływu okresu wypowiedzenia. Prawo do szczególnej
ochrony powód wywodził z treści uchwały nr 13/2003 r. oraz z uchwały nr 14/2003.
Był przekonany, że ochrona ta przysługiwała mu nadal mimo, że jego nazwisko nie
zostało wskazane na liście uchwały nr 17/2005. albowiem w takim przypadku miał
do niego zastosowanie przepis art. 32 ust. 2 ustawy w takim zakresie, w jakim
członek związku korzysta z ochrony po zakończeniu obowiązywania uchwały, z
której uprawnienia te wynikają tj. – „dodatkowo przez czas odpowiadający połowie
okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie". Innymi
słowy w myśl powołanych przepisów powód twierdził, że przysługiwała mu
szczególna ochrona stosunku pracy co najmniej do dnia 2 sierpnia 2006 r., bowiem
powyższe uchwały przestały obowiązywać z chwilą podjęcia w ich miejsce w dniu 2
sierpnia 2005 r. uchwały nr 17/2005 r.
Z powyższym stanowiskiem nie można się zgodzić. Art. 32 ustawy o
związkach zawodowych określa czas trwania ochrony trwałości stosunku pracy.
Zgodnie z dyrektywą sformułowaną w ust. 2 przysługuje ona co do zasady przez
okres wskazany uchwałą zarządu, a po jego upływie dodatkowo przez czas
odpowiadający połowie okresu wskazanego uchwałą, jednak nie dłużej niż rok.
Tego rodzaju regulacja pozostawia zarządowi zakładowej organizacji znaczny
zakres swobody w określaniu czasu ochrony, nie wprowadzając żadnych
konkretnych terminów. Może mieć więc on charakter długoterminowy, ustawa nie
wiąże go bowiem bezpośrednio ani z czasem trwania mandatu w zarządzie, ani z
upoważnieniem do reprezentacji organizacji związkowej wobec pracodawcy.
Jednakże w niniejszym stanie faktycznym nie można wywodzić, iż szczególna
ochrona powoda obowiązywała po wygaśnięciu obowiązywania uchwały nr 14/2003
r. z dniem 2 sierpnia 2005 r. Ratio legis art. 32 ust. 2 odnosi się do całkiem
6
odmiennych stanów faktycznych, a w szczególności do sytuacji kiedy zarząd
zakładowej organizacji na skutek bezczynności po upływie okresu ochrony
określonego w uchwale, nie podejmuje nowej uchwały w tym zakresie. Wtedy
właśnie dochodzi do wydłużenia ochrony na dalszy okres, nie dłuższy jednak niż
rok. Z kolei powyższa regulacja nie może i nie ma zastosowania do sytuacji, gdy
uprawniony do tego organ - zarząd zakładowej organizacji – podejmuje w formie
uchwały decyzję o skróceniu okresu takiej ochrony bądź w ogóle nie obejmowaniu
pracownika taką ochroną. Nie do przyjęcia jest takie stanowisko, zgodnie z którym
statutowy organ związkowy na mocy art. 32 ust. 2 ustawy pozbawiony byłby prawa
do swobodnej decyzji o momencie wygaśnięcia ochrony określonej w ust. 1
powołanego przepisu. Przeczy temu także pierwsze zdanie ust. 2, zgodnie z którym
ochrona ta przysługuje pracownikowi „(...) przez okres określony uchwałą zarządu”.
W niniejszej sprawie Komisja Zakładowa NSZZ Solidarność w sierpniu 2005 r.
podjęła uchwałę nr 17/2005, która stanowiła nowelizację uchwały nr 13/2003 oraz
nr 14/2003. Jak wynika z materiału dowodowego powodem takiego stanowiska
komisji było zdarzenie w postaci podjęcia na XVII Krajowym Zjeździe Delegatów
NSZZ Solidarność uchwały nr 7 o scedowaniu niektórych uprawnień innym osobom
spoza składu zarządu. Powyższa uchwała określała procedurę udzielania
upoważnień do reprezentowania zakładowej organizacji związkowej wobec
pracodawcy innym osobom i zakres tych upoważnień. Weszła w życie z dniem
rejestracji znowelizowanego statutu związku, statut został zarejestrowany w
ostatnich dniach lipca 2004 r. Podejmując uchwałę nr 17/2005 Komisja właśnie ze
względu na tę uchwałę nr 7 nie udzieliła upoważnienia powodowi. W ocenie komisji
zakres spraw BHP nie wchodził w zakres czynności, do których można było udzielić
upoważnienia. Z tych przyczyn wskazana wyżej organizacja związkowa nie
uwzględniła w tej uchwale osób związanych ze służbą BHP uznając, iż brak jest
podstaw do dołączenia ich jako osób szczególnie chronionych. Jak wyjaśnił to w
postępowaniu dowodowym przed Sądem pierwszej instancji świadek J. G. -
przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność u pozwanego – „ (...)
zmiany w przepisach związkowych zrozumieliśmy w ten sposób, że powód i inne
osoby reprezentujące organizacje wobec służby BHP nie są osobami chronionymi z
art. 32 ustawy o związkach. W naszym rozumieniu nie było podstaw prawnych
7
statutowych do uznania ich za takie osoby. (...) W naszym rozumieniu po zmianie
statutu i przepisu wykonawczego do § 42 pkt 9 należałoby aby komisja zakładowa
wystąpiła na piśmie do zarządu regionu M. NSZZ Solidarność o udzielenie
upoważnienia osobie spoza składu zarządu zakładowej organizacji związkowej
wraz z uzasadnieniem takiego wystąpienia.” Powyższe motywy legły u podstaw
wydanej uchwały nr 17/2005 r. nie obejmującej powoda ochroną z art. 32 ustawy
związkowej. Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że powód z chwilą
wydania uchwały nr 17/2005 w dniu 2 sierpnia 2005 nie podlegał ochronie z art. 32
ustawy o związkach zawodowych, tym samym pismem z dnia 20 grudnia 2005 r.
pracodawca mógł powodowi wypowiedzieć warunki pracy i płacy. Ochrona
trwałości stosunku pracy przysługuje od chwili zawiadomienia pracodawcy w
uchwale zarządu zakładowej organizacji związkowej zwolnionej osoby podlegającej
ochronie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r. III PK 77/04,
OSNP 2005/21/966). Odnosząc się z kolei do przedstawionego zarzutu skargi w
kwestii naruszenia art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych poprzez
stwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, iż „(...) osobami wskazanymi w
omawianym przepisie są jedynie osoby reprezentujące organizację związkową
przed pracodawcą (w sprawach związkowych), nie zaś każda osoba, którą związek
upoważni do dokonywania jakichkolwiek czynności z zakresu prawa pracy i to nie
bezpośrednio przed pracodawcą a wobec służb BHP" - Sąd Najwyższy czuje się
zwolniony z konieczności dokonania oceny zasadności naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 32 powołanej ustawy we wskazanym zakresie z uwagi na
okoliczność, że od momentu podjęcia uchwały nr 17/2005 r. przez uprawniony do
tego organ związkowy powód przestał należeć do grupy osób podlegających
szczególnej ochronie z art. 32 ustawy.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art.
39814
k.p.c.
/tp/
8