Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2013 r. w Lublinie

sprawy A. H.

przeciwko Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego w L.

o prawo do zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego od wcześniejszej daty

na skutek apelacji wnioskodawcy A. H.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 10 grudnia 2012 r. sygn. akt VII U 2553/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok i ustala A. H.prawo do dodatku pielęgnacyjnego zwiększonego o 50% za okres od dnia 1 lutego 2002 roku do dnia 30 kwietnia 2008 roku oraz zasądza od Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w L. na rzecz A. H. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od Dyrektora Wojskowego Biura E. L. na rzecz A. H. kwotę 150 (sto pięćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

III AUa 145/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie wnioskodawcy A. H. od decyzji pozwanego Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w L. podejmującej od dnia 1 kwietnia 2012 r. wypłatę dodatku pielęgnacyjnego zwiększonego o 50% oraz ustalającej wyrównanie dodatku za okres od dnia 1 maja 2008 r. do dnia 31 marca 2012 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawca A. H. pobiera emeryturę wojskową. W dniu 1 lutego 2002 roku wnioskodawca złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. wniosek o przyznanie renty inwalidzkiej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi.

Na podstawie orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, który orzekł, iż wnioskodawca jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji w związku z działaniami wojennymi, decyzją z dnia 18 marca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawcy od 1 lutego 2002 roku rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi, jednocześnie nie przyznał dodatku pielęgnacyjnego.

Wnioskodawca nie odwołał się od powyższej decyzji.

W dniu 23 maja 2011roku skarżący złożył w Wojskowym Biurze Emerytalnym wniosek o wypłatę zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego. Wojskowe Biuro Emerytalne przekazało wniosek zgodnie z właściwością do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który decyzją z dnia 9 marca 2012 roku, przyznał wnioskodawcy prawo do zwiększonego o 50% dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 lutego 2002r.

Wojskowy organ emerytalny uznał, iż sporny dodatek przysługuje wnioskodawcy od dnia złożenia wniosku wobec czego powołał się na art.45 ust. 3 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. Nr Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66)., który stanowi, iż w razie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości wypłatę wznawia się za okres nie dłuższy niż trzy lata wstecz licząc od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Sąd Okręgowy zważył, iż powyższy stan faktyczny jest niesporny pomiędzy stronami, zaś spór sprowadza się wyłącznie do tego, czy wojskowy organ emerytalny jest zobowiązany wypłacić wnioskodawcy zwiększony dodatek pielęgnacyjny od dnia powstania do niego prawa czy też od dnia złożenia wniosku, bądź trzy lata wstecz od dnia złożenia wniosku.

W ocenie Sądu Okręgowego jest niesporne, że wnioskodawca orzeczeniem Lekarza ZUS został uznany za całkowicie i trwale niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji w związku z działaniami wojennymi. Na podstawie powyższego orzeczenia decyzją z dnia 18 marca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawcy od 1 lutego 2002 roku rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi. Organ rentowy nie przyznał dodatku pielęgnacyjnego.

W oparciu o przepis art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 29 maja 1974 roku o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648) dodatek pielęgnacyjny z tytułu zaliczenia do I grupy inwalidów przysługuje w wysokości i na zasadach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym, że dodatek pielęgnacyjny z tytułu zaliczenia do I grupy inwalidów przysługuje w wysokości zwiększonej o 50%. Z kolei w myśl art. 25 ust.2 cyt. ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku dodatki oraz zasiłki i świadczenia pieniężne inne niż wymienione w tym przepisie przysługują do emerytury lub renty, o ile zostały przyznane na podstawie odrębnych przepisów.

Sąd Okręgowy skonstatował, że w świetle powyższego oczywiste jest, iż wnioskodawca winien mieć orzeczone prawo do zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego od dnia przyznania mu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalając wnioskodawcy rentę inwalidzką z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi nie przyznał zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego i taka decyzja w ocenie Sądu Okręgowego była wadliwa.

Decyzją z dnia 9 marca 2012 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawcy prawo do zwiększonego o 50% dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 lutego 2002r., co jednak nie oznacza, iż od daty przyznania prawa do dodatku powinna nastąpić jego wypłata. Treść tej decyzji potwierdza jedynie, że wydając decyzję z dnia 18 marca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych popełnił błąd przyznając wnioskodawcy od 1 lutego 2002 roku rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi i równocześnie nie przyznając dodatku pielęgnacyjnego.

W ocenie Sądu Okręgowego postępowanie organu rentowego wypełnia przesłanki zawarte w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zmianami). Zawarte w wymienionym przepisie określenie „błąd organu rentowego” obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Zgodnie z art. 133 ust.1 pkt 2 ustawy emerytalnej w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń, przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się , poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Takie samo uregulowanie zawiera przepis art.45 ust. 2 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin.

Mając na względzie powyższe przepisy Sąd Okręgowy zważył, iż zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa, toteż odwołanie podlega oddaleniu w trybie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1)  naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu wadliwych ustaleń przez przyjęcie, że prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostało przyznane wnioskodawcy decyzją ZUS z dnia 18 marca 2008 r., podczas gdy decyzja taka nie została wydana i nie mogła stanowić podstawy ustaleń faktycznych;

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w sytuacji gdy przy wydawaniu decyzji z dnia 18 marca 2002 r. nie doszło do popełnienia przez ZUS błędu w rozumieniu tego przepisu zaś decyzja z dnia 9 marca 2012 r. nie stanowiła ponownego ustalenia prawa do zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego a jedynie został rozpoznany wniosek z dnia 14 lutego 2002 r.;

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 45 ust. 2 cyt. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin podczas gdy przepis ten nie znajduje zastosowania z przyczyn wyżej wskazanych.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości oraz zasądzenie kosztów procesu.

Apelujący wywodził, że prawo do zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego zostało przyznane wnioskodawcy od dnia 1 lutego 2002 r. ZUS nie popełnił błędu w rozumieniu art. 133 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS ani nie ustalił ponownie prawa a jedynie orzekł merytorycznie w przedmiocie wniosku złożonego w dniu 14 lutego 2002 r. Błąd organu polegał zatem na zwłoce w rozpoznaniu wniosku, nie jest to więc błąd popełniony w decyzji rozstrzygającej merytorycznie o żądaniu. Skarżący powołał się na pogląd Sądu Najwyższego, w świetle którego zwłoka nie jest równoznaczna z odmową przyznania lub podwyższenia świadczenia, a więc wyrok wyrównujący świadczenie bez ograniczenia wypłaty za okres wsteczny nie może być uznany za niezgodny z prawem (wyrok z dnia 19 stycznia 2006 r. III BU 2/05 OSNP 2007/1-2/23).

Z tych wszystkich względów wnioskodawca uznawał apelację za uzasadnioną.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawcy sprecyzował wniosek apelacji domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania prawa do zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 lutego 2002 r. do dnia 31 marca 2012 r. oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje. Przyznał, iż wnioskodawca otrzymał wyrównanie dodatku za okres wskazany w zaskarżonej decyzji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy co do zasady i w znacznej części jest uzasadniona. Rację ma apelujący, iż Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego tj. art. 45 ust. 2 cyt. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Zgodnie z treścią tego przepisu jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu emerytalnego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż trzy lata wstecz, licząc od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu. Przede wszystkim przepis ten dotyczy „wstrzymania świadczenia” a zatem obejmuje swoją dyspozycją świadczenia już przyznane, których wypłata ulega wstrzymaniu ze względu na wskazane w ustawie okoliczności. Tymczasem wnioskodawca z mocy decyzji organu rentowego ma ustalone prawo do świadczenia od dnia 1 lutego 2002 r. i wstrzymanie wypłaty nigdy nie nastąpiło.

W sprawie niniejszej nie zachodzi też sytuacja wymieniona w treści art. 45 ust. 3 cyt. ustawy, zgodnie z którym przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio w razie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości (…). Słusznie podnosi apelujący, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ustalał ponownie ale pierwotnie prawo do świadczenia, o które wnioskował skarżący w dniu 14 lutego 2002 r. (mylnie oznaczona przez Sąd Okręgowy data – 1 lutego 2002 r.).

Zważyć należy, iż w dniu 14 lutego 2002 r. A. H. złożył do (...) Oddział w L. wniosek o przyznanie renty I grupy inwalidy wojennego. Wniosek ten zawierał zatem żądanie przyznania dodatku pielęgnacyjnego, gdyż stosownie do treści art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267) do I grupy inwalidów zaliczane były osoby niezdolne do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia, które ze względu na niemożność samodzielnej egzystencji wymagały stałej lub długotrwałej opieki innej osoby. Cyt. ustawa wprawdzie nie obowiązywała w dacie złożenia wniosku, jednakże oczywistym było, iż żądanie przyznania I grupy inwalidów zawierało w sobie wniosek o ustalenie prawa do dodatku pielęgnacyjnego z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji i tak też wniosek ten został potraktowany przez organ rentowy.

Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 8 marca 2002 r. uznał wnioskodawcę za całkowicie niezdolnego do pracy w związku z działaniami wojennymi i niezdolnego do samodzielnej egzystencji bez związku z działaniami wojennymi (k. 62 akt ZUS). Sąd Okręgowy błędnie ustalił, iż skarżący został uznany za niezdolnego do samodzielnej egzystencji w związku z działaniami wojennymi.

Decyzją z dnia 18 marca 2002 r. (błędnie oznaczona przez Sąd Okręgowy jako decyzja z dnia 18 marca 2008 r.) ZUS przeliczył wnioskodawcy rentę wskazując, iż jest on całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji na stałe, jednakże nie rozstrzygnął w ogóle o prawie do dodatku pielęgnacyjnego. Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że organ rentowy nie przyznał prawa do dodatku w sytuacji gdy żądanie wnioskodawcy w tym przedmiocie nie zostało w ogóle rozstrzygnięte. Nie można zatem przyjąć, iż organ rentowy popełnił błąd w rozumieniu art. 133 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten dotyczy „ponownego ustalenia prawa do świadczeń”. Tymczasem organ rentowy decyzją z dnia 9 marca 2012 r. rozstrzygnął po raz pierwszy o żądaniu zgłoszonym w dniu 14 lutego 2002 r. Organ ten dopuścił się zatem zwłoki w rozpoznaniu wniosku, zaś stan taki nie mieści się w dyspozycji cyt. przepisu. Jeśli organ rentowy jest w zwłoce to winien, o ile prawo do świadczenia przysługuje ubezpieczonemu, ustalić prawo od daty zgłoszenia wniosku i nie jest wówczas ograniczony 3-letnim okresem wskazanym w treści cyt. przepisu.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego przywołany w apelacji, z którego wynika, że błędem organu rentowego w rozumieniu art. 133 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy jest błąd popełniony w decyzji odmawiającej przyznania lub podwyższenia świadczenia, a nie jest nim zwłoka w rozpatrzeniu prawidłowo zgłoszonego żądania w trybie postępowania o świadczenie emerytalno-rentowe i rozstrzygnięcia sprawy w drodze decyzji.

Tym samym błąd, o jakim stanowi cyt. przepis dotyczy działania organu rentowego tj. merytorycznego rozstrzygnięcia o żądaniu a nie obejmuje bezczynności tego organu. W tej sytuacji prawidłowo ZUS ustalił wnioskodawcy prawo do wyrównania dodatku od dnia 1 lutego 2002 r.

Pozwany organ rentowy bezzasadnie przyjął, iż wyrównanie dodatku przysługuje wnioskodawcy za okres od 1 maja 2008 r. do 31 marca 2012 r. w sytuacji gdy świadczenie winno być wypłacone od dnia 1 lutego 2002 r.

Mając powyższe względy na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i ustalił wnioskodawcy prawo do zwiększonego dodatku pielęgnacyjnego za okres od dnia 1 lutego 2002 r. do dnia 30 kwietnia 2008 r.

W pozostałej części apelacja wnioskodawcy została oddalona w trybie art. 385 k.p.c. Zaskarżona decyzja rozstrzyga o wyrównaniu świadczenia za okres od 1 maja 2008 r. do 31 marca 2012 r. zatem brak podstaw do uwzględnienia żądania wnioskodawcy w tym zakresie.

Mając na uwadze fakt, iż skarżący jest stroną wygrywającą sprawę w znacznej części a w całości co do zasady, Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy koszty procesu za I i II instancję tj. koszty zastępstwa procesowego oraz opłaty od apelacji. Podstawę rozstrzygnięcia stanowi art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349).