Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 14/09
POSTANOWIENIE
Dnia 26 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Urzędu Skarbowego w B.
przy uczestnictwie M.M.
o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej Kw […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 lutego 2009 r.,
zażalenia uczestnika postępowania M.M.
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt [...],
odrzuca zażalenie
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w S. zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 lipca 2008 r.
sygn. akt [...] odrzucił zażalenie M.M. na zarządzenie Przewodniczącego Sądu
Rejonowego w B. w przedmiocie sprostowania zawiadomienia o dokonanym w dniu
19 grudnia 2007 r. wpisie hipoteki przymusowej w księdze wieczystej Kw [...]. W
zawiadomieniu o wpisie hipoteki doręczonym M.M. błędnie stwierdzono, że w dziale
drugim tej księgi wieczystej jako właściciel lokalu użytkowego wpisana jest W.M.,
gdy w rzeczywistości wpisany był M.M.. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu swego
postanowienia stwierdził, że zawiadomienie o wpisie nie jest orzeczeniem sądu i
nie stosuje się przepisów o sprostowaniu orzeczeń, jednak „skutkiem
nieprawidłowego odzwierciedlenia treści wpisu w zawiadomieniu jest konieczność
jego doręczenia w formie zawierającej już prawidłowy wpis, a termin do wniesienie
apelacji biegnie dla zainteresowanego od chwili doręczenia pełnego,
prawidłowego zawiadomienia, odzwierciedlającego dokonany wpis”. Konkludując,
Sąd Okręgowy – sprzecznie z treścią postanowienia - uznał, że zażalenie M.M.,
jako niezasadne, podlegało oddaleniu na podstawie art. 397 k.p.c., w zw. z art. 373
k.p.c. i art. 6261
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
M.M. zaskarżył to postanowienie zażaleniem do Sądu Najwyższego. Żalący
się formułując środek odwoławczy na wzór skargi kasacyjnej zarzucił naruszenie
wymienionych przepisów przez błędne odrzucenie zażalenia. Ponadto podniósł
zarzut wydania zarządzenia w przedmiocie sprostowania zamiast postanowienia,
do czego, jak twierdził, istniała w ustawie podstawa (art. 350 § 1, art. 394 § 1 pkt 8
k.p.c.) domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia na rzecz
żalącego się kosztów postępowania. Wywodził, że zarządzenie o sprostowaniu
zawiadomienia zmieniało w istotny sposób (merytorycznie) orzeczenie w postaci
wpisu. Niedopuszczalność sprostowania fragmentu zawiadomienia uznawał za
zmianę merytorycznej treści orzeczenia i wskazywał, że w wyniku sporządzenia
nieprawidłowego zawiadomienia o wpisie M.M. został pobawiony możliwości
3
obrony swych praw, gdyż nie wniósł apelacji od wpisu hipoteki przymusowej
kaucyjnej. Sąd Okręgowy przedstawił to zażalenie Sądowi Najwyższemu, który
zważył co następuje:
Dopuszczalność zażalenia do Sądu najwyższego uregulowana została
odrębnie w art. 394 1 § 1 i 2 k.p.c. Ponieważ przedmiotem wątpliwości nie jest
dopuszczalność skargi kasacyjnej albo skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia, przepisem usprawiedliwiającym wniesienie
zażalenie do Sądu Najwyższego mógł być tylko art. 3941
§ 2 k.p.c., w którym
dopuszczono je wyłącznie na postanowienia sądu drugiej instancji kończące
postępowanie w sprawie, wydane w sprawach, w których przysługuje skarga
kasacyjna ale z tego zakresu wyłączono ponadto postanowienia, o których mowa
w art. 3981
, tj. zaskarżane skargą kasacyjną, a także postanowienia wydane
w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji.
Zaskarżone do Sądu postanowienie odpowiada przesłankom wyłączającym
obydwu stopni.
Po pierwsze, nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie,
a po drugie zostało wydane w wyniku rozpoznania zażalenie na postanowienie
sądu pierwszej instancji. Jeśli chodzi o postanowienia kończące postępowanie
w sprawie, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że w postępowaniu
nieprocesowym są nimi postanowienia zamykające drogę do wydania orzeczenia
sądu danej instancji, rozstrzygającego istotę sprawy postanowieniem, a ponadto
postanowienia, które kończą sprawę jako pewną całość poddaną pod osąd, a więc
dotyczące całości sprawy, będące ostatnimi orzeczeniami wydanymi
w postępowaniu (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
24 listopada 1998 r. III CZP 44/98, OSNC 1999/5/87). W uzasadnieniu tej uchwały
zwrócono uwagę, iż wszystkie pozostałe postanowienia są postanowieniami nie
kończącymi postępowania w sprawie; kończą one bowiem jedynie pewien fragment
sprawy, ale nie sprawę, przy czym do ich wydania przez sąd drugiej instancji może
dojść również w postępowaniu zażaleniowym. Jako przykład postanowień
niekończących postępowania wydanych w takim postępowaniu wskazano
postanowienia wymienione w części enumeratywnej art. 394 § 1 k.p.c., w tym
również postanowienie w przedmiocie sprostowania orzeczenia. Inny wypadek
4
kwalifikowania postanowienia jako niekończącego postępowania zawiera uchwała
z dnia 6 października 2000 r. III CZP 31/00, OSNC 2001/2/22, w której uznano, że
postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na postanowienie
o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do zgłoszenia żądania sporządzenia
uzasadnienia orzeczenia, nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie
w sprawie także wówczas, gdy wniosek ten został złożony po upływie terminu do
wniesienia apelacji.
W glosie do tej uchwały wskazano jako kryterium podziału funkcję
zamykającą drogę do wydania orzeczenia merytorycznego, rozstrzygającego
o istocie sprawy.
W rozpoznawanej sprawie zarządzenie o sprostowaniu oczywistej omyłki
w zawiadomieniu, a w dalszym postępowaniu odrzucenie zażalenia na to
zarządzenie nie zamykało drogi do rozstrzygnięcia co do istoty, którym był wpis
hipoteki.
Kryterium dopuszczalności zażalenia do Sądu Najwyższego stanowi
również rodzaj środka odwoławczego rozpoznawanego przez sąd drugiej instancji.
Przyjęty w procesie cywilnym model postępowania dwuinstancyjnego zawiera
wyjątki dopuszczające np. ponowne rozpoznawanie sprawy przez Sąd Najwyższy
wskutek skargi kasacyjnej. Nadzwyczajny charakter tego środka, ograniczający
kognicje Sądu kasacyjnego do rozpoznania skargi, w zasadzie w granicach jej
podstaw sprzeciwia się wykładni, która pozwalałaby odejść od modelu
dwuinstancyjnego w wypadku zażaleń, przez dopuszczenie zażalenia na
postanowienie sądu drugiej instancji wydane po rozpoznaniu zażalenia.
Ograniczenie to uniemożliwia ponowną merytoryczną ocenę zarządzenia
przewodniczącego Sądu Rejonowego w B. z 6 marca 2008 r., prostującego
zawiadomienie o wpisie dokonanym w dniu 19 grudnia 2007 r. w dziale IV księgi
wieczystej nr [...] pod nrem bieżącym [...]/ hipoteki przymusowej kaucyjnej do kwoty
70 000 zł, przez pominięcie W.M. w części przedstawiającej wpis oraz osoby
uczestników i pozostawienie jako uczestników jedynie wnioskodawcę i M.M.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy zażalenie uczestnika odrzucił na podstawie
art. 373 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 2 i 3 k.p.c.
5