I PK 180/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 9 marca 2009 r.
I PK 180/08
Ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę przewidzianej w art. 39
k.p. podlega pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia
wieku emerytalnego wskazanego w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), jeżeli z osiągnięciem tego
wieku nabędzie prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze na podstawie tego przepisu.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 marca
2009 r. sprawy z powództwa Stanisława O. przeciwko Przedszkolu [...] w T.M. o
przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim z dnia
20 maja 2008 r. [...]
1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację strony pozwanej od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 5 grudnia 2007 r.
[...];
2) zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 150 zł (sto pięćdzie-
siąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Tomaszowie Mazowieckim wyrokiem z dnia 5
grudnia 2007 r. uznał za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę dokonane
Stanisławowi O. przez pozwane Przedszkole [...] w T.M. Sąd pierwszej instancji usta-
lił, że powód urodził się 11 lutego 1951 r., a zatem w dniu 11 lutego 2011 r. ukończy
60 lat. Pracę zawodową rozpoczął 17 czerwca 1969 r. i pracował do 20 sierpnia 1969
2
r. jako pracownik sezonowy w Spółdzielni Inwalidów „P.” w T.M. Następnie był za-
trudniony w Zakładach Włókien Chemicznych „W.” w T.M. w okresach: od 30 kwiet-
nia 1970 r. do 13 lipca 1970 r. i od 16 grudnia 1971 r. do 28 października 1997 r. Od
3 listopada 1997 r. do 30 marca 1998 r. przebywał na zasiłku dla bezrobotnych, a 1
kwietnia 1998 r. podjął pracę w pozwanym Przedszkolu. W okresach: od 16 grudnia
1971 r. do 15 marca 1973 r. oraz od 6 stycznia 1974 r. do 28 października 1997 r. (z
wyłączeniem miesiąca kwietnia 1995 r.) wykonywał pracę w warunkach szczegól-
nych przy produkcji włókien chemicznych jako przędzarz. Powód nie przystąpił do
otwartego funduszu emerytalnego.
W dniu 28 września 2007 r. strona pozwana wypowiedziała powodowi umowę
o pracę z powodu likwidacji zajmowanego przez niego stanowiska w związku ze
zmianami organizacyjnymi.
W ocenie Sądu Rejonowego wypowiedzenie zostało dokonane z naruszeniem
art. 39 k.p., według którego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pra-
cownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego,
jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnię-
ciem tego wieku. Sąd pierwszej instancji przyjął, że wynikający z tego przepisu zakaz
wypowiedzenia odnosi się nie tylko do pracowników spełniających przesłanki nabycia
świadczenia emerytalnego w wieku powszechnie przewidzianym dla ubezpieczonych
w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych, ale również do pracowników zatrudnionych w szczególnych wa-
runkach lub w szczególnym charakterze, w stosunku do których wiek emerytalny zo-
stał obniżony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze. Do takich osób należy zaś powód, albowiem z osią-
gnięciem obniżonego wieku emerytalnego (60 lat) spełni warunki uprawniające do
emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wynikające z art. 184 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r.,
którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnie-
nia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepi-
sach dotychczasowych oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.
27 ustawy (co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn), przysłu-
guje emerytura po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego przewidzianego w
3
art. 32 ustawy, pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalne-
go oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pra-
cownikiem. Powód w dniu 1 stycznia 1999 r. miał już pełny staż ubezpieczeniowy, tj.
25 lat pracy, w tym wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach - 15
lat. Nie przystąpił także do otwartego funduszu emerytalnego, a zatem po ukończe-
niu 60 lat życia nabędzie prawo do emerytury. Skoro zaś wiek emerytalny osiągnie
11 lutego 2011 r., to od 11 lutego 2007 r. pozostawał pod ochroną przed wypowie-
dzeniem umowy o pracę przewidzianą w art. 39 k.p. Tym samym wypowiedzenie
doręczone mu 28 września 2007 r. naruszało ten przepis, co czyni uzasadnionym
jego roszczenie o uznanie czynności pracodawcy za bezskuteczną.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunal-
skim, po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej, wyrokiem z dnia 20 maja 2008 r.
zmienił zaskarżony przez nią wyrok Sądu Rejonowego w całości w ten sposób, że
oddalił powództwo. W ocenie Sądu odwoławczego, Sąd pierwszej instancji dokonał
błędnej wykładni art. 39 k.p., uznając że za wiek emerytalny, o którym w nim mowa,
uznawać należy także obniżony wiek emerytalny, po osiągnięciu którego pracowni-
kom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy-
sługuje emerytura. Zdaniem Sądu Okręgowego, przywołany przez Sąd Rejonowy dla
uzasadnienia tej tezy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2002 r., I PKN
141/01 (OSNP 2004 nr 5, poz. 46), jest orzeczeniem odosobnionym, a bardziej prze-
konujący jest pogląd przeciwny, „znajdujący oparcie w wypowiedziach przedstawicieli
doktryny i nowszym orzecznictwie sądów”, zgodnie z którym przez wiek emerytalny z
art. 39 k.p. należy rozumieć wiek przewidziany „w przepisach o ubezpieczeniu spo-
łecznym”, czyli aktualnie 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet.
Sąd drugiej instancji zwrócił nadto uwagę, iż „stosownie do reformy emerytal-
nej wprowadzonej od 1 stycznia 1999 r. niższy wiek emerytalny został zachowany
jako obowiązujący także w stosunku do urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. górni-
ków i kolejarzy. Dlatego też w odniesieniu do takich pracowników pozostaje aktualne
wyjaśnienie, że wiek emerytalny. w rozumieniu art. 39 k.p., dla pracownika kolejowe-
go w odniesieniu do mężczyzn wynosi 60 lat. Jest to dla nich normalna emerytura,
chociaż obiektywnie rzecz ujmując jest ona przyznawana wcześniej niż pozostałym
obywatelom. Należy jednak odróżnić emeryturę przyznawaną szczególnym zawo-
dom, dla których wiek emerytalny jest niższy od wieku emerytalnego dla ogółu społe-
czeństwa (np. dla kolejarzy) od prawa do wcześniejszej emerytury (przyznawanej po
4
spełnieniu odpowiednich warunków powszechnie obywatelom). Do przypadków
przejścia na tzw. wcześniejszą emeryturę okres ochronny przewidziany w art. 39 k.p.
nie znajduje zastosowania, ponieważ wiek, w którym możliwe jest skorzystanie z
tego świadczenia, nie jest powszechnym wiekiem emerytalnym”.
Niezależnie od tego uzasadnione wątpliwości, w ocenie Sądu odwoławczego,
budzi stanowisko Sądu Rejonowego o spełnieniu przez powoda warunków upraw-
niających do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W zebranym ma-
teriale nie ma bowiem dowodu, iż powód przepracował w takich warunkach co naj-
mniej 15 lat, skoro świadectwo wykonywania takiej pracy nie pochodzi od podmiotu
uprawnionego do jego wystawienia, tj. pracodawcy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników za-
trudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), lecz od
syndyka masy upadłości.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł powód, opierając ją
na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 39 k.p., poprzez błędną wykład-
nię oraz § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, poprzez stwierdzenie, że świadectwo pracy nie odpowiada
warunkom formalnym, gdyż nie pochodzi od pracodawcy.
Wskazując na takie zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okrę-
gowego i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przywrócenie powoda do pracy
oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie
tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpozna-
nia i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, między innymi, że niższy od powszech-
nego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach jest
dla nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że tacy
pracownicy w okresie 4 lat przed osiągnięciem tego wieku korzystają ze szczególnej
ochrony prawnej przewidzianej w art. 39 k.p., a przeciwne stanowisko Sądu Okręgo-
wego nie zasługuje na akceptację. Zupełnie chybione są także dywagacje tego Sądu
co do wad formalnych świadectwa pracy, albowiem Z.W.Ch. „W.” w dniu rozwiązania
z powodem umowy o pracę pozostawał w stanie upadłości, a zatem świadectwo
pracy musiało być wystawione przez syndyka masy upadłości działającego w imieniu
upadłego pracodawcy.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy. W orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego jednolicie prezentowane jest stanowisko, że przez wiek emerytalny, o któ-
rym mowa w art. 39 k.p., należy rozumieć wiek określony w przepisach emerytalnych
zezwalający na uzyskanie uprawnień w normalnym trybie, z uwzględnieniem, iż niż-
szy od powszechnego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, górników, czy pracowników kolejowych
jest dla nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że
tacy pracownicy w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego
dla tych kategorii zatrudnienia korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewi-
dzianej w art. 39 k.p (por. uchwałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, wytyczne w
przedmiocie stosowania art. 45 k.p. - OSNCP 1985 nr 11, poz. 164, czy wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia: 29 lipca 1997 r., I PKN 227/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz.
326; 28 marca 2002 r., I PKN 141/01, OSNP 2004 nr 5, poz. 86; 5 lutego 2004 r., I
PK 348/03, OSNP 2004 nr 24, poz. 417; uzasadnienie wyroku z dnia 9 lutego 2006
r., II PK 159/05, OSNP 2007 nr 1 - 2, poz. 3, jak również wyrok z dnia 8 lipca 2008 r.,
I PK 309/07). Zaprezentowana przez Sąd Rejonowy wykładnia art. 39 k.p. nie była
zatem oparta na odosobnionym orzeczeniu Sądu Najwyższego, jak przyjął Sąd od-
woławczy, a na jednolitych poglądach judykatury, które należy w pełni zaakceptować.
Odwołując się w szczególności do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia
28 marca 2002 r., I PKN 141/01, wskazać bowiem należy, że pojęcie wieku emery-
talnego jest ustawową kategorią prawa ubezpieczeń społecznych, co oznacza, że
ustawodawca określa w tym dziale prawa wiek emerytalny, którego granice - de lege
lata - są uwarunkowane nie tylko kategorią płci, ale również rodzajami zatrudnienia,
które preferują wykonujących je pracowników do skorzystania z uprawnień emerytal-
nych w obniżonym wieku emerytalnym, uznanym przez ustawodawcę za normalny
wiek emerytalny dla ściśle określonych kategorii zatrudnienia. W obowiązującym sta-
nie prawnym ustawowym wiekiem emerytalnym jest wiek uprawniający do przejścia
na emeryturę na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r.
Nr 39, poz. 353 ze zm., powoływanej dalej jako: „ustawa o emeryturach i rentach”).
6
Ustawa ta określa jednolity wiek emerytalny w zależności od płci pracownika wyno-
szący dla kobiety 60, a dla mężczyzny 65 lat. Równocześnie przejściowo utrzymuje
ona możliwość przejścia na emeryturę przez ubezpieczonych urodzonych przed
dniem 1 stycznia 1949 r., którzy spełnią warunki wymagane do nabycia uprawnień
emerytalnych przed osiągnięciem tzw. powszechnego wieku emerytalnego. Należą
do nich górnicy, pracownicy kolejowi, ale także pracownicy, o których mowa w ustę-
pach 2 i 3 art. 32 tej ustawy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczegól-
nym charakterze. Wiek emerytalny dla tych pracowników, rodzaje prac lub stanowisk
oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje
prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, które za-
wiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku eme-
rytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Aktualnie obowiązująca regulacja ustawo-
wa ostatecznie usuwa zatem kontrowersje niekiedy dostrzeganej kolizji pomiędzy
wiekiem emerytalnym określonym w tym akcie wykonawczym w granicach delegacji
ustawowej z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), przewidującej określenie
rodzaju lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo
do emerytury w określonym wieku niższym niż wiek emerytalny - z terminologią
ustawową określającą jednolicie normalny (powszechny) wiek emerytalny (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1995 r., I PRN 33/95, OSNAPiUS 1995 nr 23,
poz. 291). Oznacza to, że niższy od powszechnego wiek emerytalny pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest dla
nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że tacy pra-
cownicy w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego dla tych
kategorii zatrudnienia korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewidzianej w
art. 39 k.p. Innymi słowy, określony w tym przepisie zakaz wypowiedzenia umowy o
pracę obejmuje również pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia
ustawowo obniżonego wieku emerytalnego dla tych kategorii zatrudnionych, jeżeli
dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnię-
ciem tego niższego ustawowego wieku emerytalnego.
Warto podkreślić, że ustawowo obniżonego wieku emerytalnego tych kategorii
pracowników nie sposób traktować jako ich przywileju pracowniczego, albowiem ob-
7
niżenie dotyczy instytucji prawa ubezpieczeń społecznych i wynika z legislacyjnego
założenia wcześniejszej utraty sprawności psychofizycznej do wykonywania prac w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ze względu na szczególne
uciążliwości związane w wykonywanym zatrudnieniem, co wymaga swoistej kom-
pensacji szczególnych obciążeń pracowniczych w sferze ubezpieczeń społecznych
właśnie przez obniżenie dla nich ustawowego wieku emerytalnego. Skoro jednak
wcześniejszy wiek emerytalny jest dla takich pracowników „normalnym" ustawowym
wiekiem emerytalnym, to korzystają oni z ochrony przewidzianej w art. 39 k.p. tylko
jeden raz i tylko wówczas, gdy dalszy okres zatrudnienia w okresie czterech lat do
osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego umożliwia im uzyskanie prawa do eme-
rytury z osiągnięciem tego wieku.
Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Okręgowy z niezrozu-
miałych przyczyn utożsamił nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku przez
pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach z możliwością uzyskania
prawa do tzw. wcześniejszej emerytury. Wiekiem emerytalnym określonym w art. 39
k.p. nie jest bowiem istotnie wiek, który w świetle przepisów emerytalnych daje moż-
liwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, na przykład na podstawie art. 29 ustawy
o emeryturach i rentach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2006 r., II PK
159/05, OSNP 2007 nr 1 - 2, poz. 3). Sąd drugiej instancji nie wziął jednak pod
uwagę, że o ile zarówno z art. 32 ust. 1, jak i z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i
rentach wynika, iż osobom spełniającym określone w nich warunki przysługuje eme-
rytura po osiągnięciu ustawowo obniżonego wieku emerytalnego, o tyle na tzw.
wcześniejszą emeryturę ubezpieczeni mogą przejść po spełnieniu określonych wa-
runków (np. art. 29, czy art. 31 ustawy o emeryturach i rentach). Ta różnica w ujęciu
nabywania prawa do świadczenia nie wynika przy tym ze względów stylistycznych,
czy redakcyjnych, lecz świadczy o charakterze tych uprawnień. Osoby zatrudnione w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po osiągnięciu obniżonego
wieku emerytalnego nabywają bowiem emeryturę z mocy prawa, natomiast spełnia-
jące warunki do tzw. wcześniejszej emerytury dopiero wówczas, gdy wyrażą wolę
skorzystania z tego świadczenia, co może nastąpić zarówno tuż po ukończeniu 55 lat
przez kobietę, czy 60 lat przez mężczyznę, jak i w okresie późniejszym - do czasu
osiągnięcia wieku emerytalnego przewidzianego powszechnie dla wszystkich ubez-
pieczonych. Nie można zatem uznać, że ustawa o emeryturach i rentach określa inny
niż powszechnie obowiązujący wiek emerytalny osób spełniających warunki do tzw.
8
wcześniejszej emerytury w odróżnieniu od ubezpieczonych uzyskujących emeryturę
z tytułu pracy w warunkach szczególnych z mocy prawa z dniem osiągnięcia okre-
ślonego ustawowo wieku. Należy zwrócić uwagę, że w zakresie nabywania prawa do
emerytury z osiągnięciem ustawowo obniżonego wieku emerytalnego sytuacja pra-
cowników zatrudnionych w szczególnych warunkach nie różni się od sytuacji osób
spełniających warunki do emerytury górniczej czy kolejowej (emerytura takim ubez-
pieczonym przysługuje - art. 40 i art. 50a ustawy o emeryturach i rentach), stąd roz-
różnienie przez Sąd Okręgowy tych grup pracowników dla celów określenia ich wieku
emerytalnego w rozumieniu art. 39 k.p. nie znajduje żadnego uzasadnienia.
Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach ubezpieczonym uro-
dzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku
przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:
(1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w
wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz (2) okres składkowy
i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i
25 lat dla mężczyzn). Emerytura przysługuje ponadto pod warunkiem nieprzystąpie-
nia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przy-
padku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2). Ponieważ przepisy te rów-
nież dotyczą pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze i odwołują się do przepisów określających wiek emerytalny tej
kategorii ubezpieczonych, pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osią-
gnięcia wieku emerytalnego wskazanego w tym przepisie i któremu okres zatrudnie-
nia umożliwia uzyskanie emerytury na podstawie tego przepisu, podlega ochronie
przewidzianej w art. 39 k.p. Przeciwne stanowisko Sądu Okręgowego nie zasługuje
na uwzględnienie.
Z art. 39 k.p. wynika, że ochroną objęty jest pracownik, który z chwilą osią-
gnięcia wieku emerytalnego nabędzie prawo do emerytury, co zależy od spełnienia
pozostałych - obok wieku emerytalnego - przesłanek warunkujących prawo do tego
świadczenia. Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że powód warunki te spełnił.
Nie przystąpił bowiem do otwartego funduszu emerytalnego, a przed dniem 1 stycz-
nia 1999 r. osiągnął wymagany okres składkowy i nieskładkowy (co najmniej 25 lat),
jak również określony na co najmniej 15 lat okres pracy w warunkach szczególnych.
Za całkowicie nieuprawnione należy bowiem uznać stanowisko Sadu drugiej instan-
9
cji, że spełnienie tej ostatniej przesłanki może budzić wątpliwości z uwagi na rzeko-
me braki formalne świadectwa wykonywania takiej pracy. Okoliczność, że świadec-
two to sporządził syndyk masy upadłości nie oznacza bowiem, że nie pochodzi ono
od pracodawcy powoda. Jeżeli bowiem pracodawca jest w stanie upadłości, to syn-
dyk masy upadłości z mocy samego prawa uzyskuje status podmiotu dokonującego
za takiego pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w rozumieniu
art. 31
k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2002 r., I PKN 171/01,
OSNP 2004 nr 7, poz. 121), a zatem sporządzone przez niego świadectwo wykony-
wania pracy w warunkach szczególnych jest dokumentem pochodzącym od praco-
dawcy pracownika.
Z powyższego wynika, że po ukończeniu 60 lat powód nabędzie prawo do
emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a zatem jest chroniony przed
wypowiedzeniem umowy o pracę przez 4 lata poprzedzające osiągnięcie tego wieku,
co nastąpi 11 lutego 2011 r. Strona pozwana wypowiedziała mu tymczasem umowę
o pracę 28 września 2007 r., a zatem w okresie objętym zakazem z art. 39 k.p.
Wypowiedzenie uchybiało więc przepisom o wypowiadaniu umów o pracę w
rozumieniu art. 45 § 1 k.p., a przeciwne stanowisko Sądu Okręgowego narusza
prawo materialne, jak trafnie zarzucił skarżący.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39816
k.p.c. i art. 39821
w
związku z art. 108 § 1 i art. 98 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================
I PK 180/08
Ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę przewidzianej w art. 39
k.p. podlega pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia
wieku emerytalnego wskazanego w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), jeżeli z osiągnięciem tego
wieku nabędzie prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze na podstawie tego przepisu.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 marca
2009 r. sprawy z powództwa Stanisława O. przeciwko Przedszkolu [...] w T.M. o
przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim z dnia
20 maja 2008 r. [...]
1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację strony pozwanej od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 5 grudnia 2007 r.
[...];
2) zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 150 zł (sto pięćdzie-
siąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Tomaszowie Mazowieckim wyrokiem z dnia 5
grudnia 2007 r. uznał za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę dokonane
Stanisławowi O. przez pozwane Przedszkole [...] w T.M. Sąd pierwszej instancji usta-
lił, że powód urodził się 11 lutego 1951 r., a zatem w dniu 11 lutego 2011 r. ukończy
60 lat. Pracę zawodową rozpoczął 17 czerwca 1969 r. i pracował do 20 sierpnia 1969
2
r. jako pracownik sezonowy w Spółdzielni Inwalidów „P.” w T.M. Następnie był za-
trudniony w Zakładach Włókien Chemicznych „W.” w T.M. w okresach: od 30 kwiet-
nia 1970 r. do 13 lipca 1970 r. i od 16 grudnia 1971 r. do 28 października 1997 r. Od
3 listopada 1997 r. do 30 marca 1998 r. przebywał na zasiłku dla bezrobotnych, a 1
kwietnia 1998 r. podjął pracę w pozwanym Przedszkolu. W okresach: od 16 grudnia
1971 r. do 15 marca 1973 r. oraz od 6 stycznia 1974 r. do 28 października 1997 r. (z
wyłączeniem miesiąca kwietnia 1995 r.) wykonywał pracę w warunkach szczegól-
nych przy produkcji włókien chemicznych jako przędzarz. Powód nie przystąpił do
otwartego funduszu emerytalnego.
W dniu 28 września 2007 r. strona pozwana wypowiedziała powodowi umowę
o pracę z powodu likwidacji zajmowanego przez niego stanowiska w związku ze
zmianami organizacyjnymi.
W ocenie Sądu Rejonowego wypowiedzenie zostało dokonane z naruszeniem
art. 39 k.p., według którego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pra-
cownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego,
jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnię-
ciem tego wieku. Sąd pierwszej instancji przyjął, że wynikający z tego przepisu zakaz
wypowiedzenia odnosi się nie tylko do pracowników spełniających przesłanki nabycia
świadczenia emerytalnego w wieku powszechnie przewidzianym dla ubezpieczonych
w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych, ale również do pracowników zatrudnionych w szczególnych wa-
runkach lub w szczególnym charakterze, w stosunku do których wiek emerytalny zo-
stał obniżony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze. Do takich osób należy zaś powód, albowiem z osią-
gnięciem obniżonego wieku emerytalnego (60 lat) spełni warunki uprawniające do
emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wynikające z art. 184 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r.,
którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnie-
nia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepi-
sach dotychczasowych oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.
27 ustawy (co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn), przysłu-
guje emerytura po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego przewidzianego w
3
art. 32 ustawy, pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalne-
go oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pra-
cownikiem. Powód w dniu 1 stycznia 1999 r. miał już pełny staż ubezpieczeniowy, tj.
25 lat pracy, w tym wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach - 15
lat. Nie przystąpił także do otwartego funduszu emerytalnego, a zatem po ukończe-
niu 60 lat życia nabędzie prawo do emerytury. Skoro zaś wiek emerytalny osiągnie
11 lutego 2011 r., to od 11 lutego 2007 r. pozostawał pod ochroną przed wypowie-
dzeniem umowy o pracę przewidzianą w art. 39 k.p. Tym samym wypowiedzenie
doręczone mu 28 września 2007 r. naruszało ten przepis, co czyni uzasadnionym
jego roszczenie o uznanie czynności pracodawcy za bezskuteczną.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunal-
skim, po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej, wyrokiem z dnia 20 maja 2008 r.
zmienił zaskarżony przez nią wyrok Sądu Rejonowego w całości w ten sposób, że
oddalił powództwo. W ocenie Sądu odwoławczego, Sąd pierwszej instancji dokonał
błędnej wykładni art. 39 k.p., uznając że za wiek emerytalny, o którym w nim mowa,
uznawać należy także obniżony wiek emerytalny, po osiągnięciu którego pracowni-
kom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy-
sługuje emerytura. Zdaniem Sądu Okręgowego, przywołany przez Sąd Rejonowy dla
uzasadnienia tej tezy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2002 r., I PKN
141/01 (OSNP 2004 nr 5, poz. 46), jest orzeczeniem odosobnionym, a bardziej prze-
konujący jest pogląd przeciwny, „znajdujący oparcie w wypowiedziach przedstawicieli
doktryny i nowszym orzecznictwie sądów”, zgodnie z którym przez wiek emerytalny z
art. 39 k.p. należy rozumieć wiek przewidziany „w przepisach o ubezpieczeniu spo-
łecznym”, czyli aktualnie 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet.
Sąd drugiej instancji zwrócił nadto uwagę, iż „stosownie do reformy emerytal-
nej wprowadzonej od 1 stycznia 1999 r. niższy wiek emerytalny został zachowany
jako obowiązujący także w stosunku do urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. górni-
ków i kolejarzy. Dlatego też w odniesieniu do takich pracowników pozostaje aktualne
wyjaśnienie, że wiek emerytalny. w rozumieniu art. 39 k.p., dla pracownika kolejowe-
go w odniesieniu do mężczyzn wynosi 60 lat. Jest to dla nich normalna emerytura,
chociaż obiektywnie rzecz ujmując jest ona przyznawana wcześniej niż pozostałym
obywatelom. Należy jednak odróżnić emeryturę przyznawaną szczególnym zawo-
dom, dla których wiek emerytalny jest niższy od wieku emerytalnego dla ogółu społe-
czeństwa (np. dla kolejarzy) od prawa do wcześniejszej emerytury (przyznawanej po
4
spełnieniu odpowiednich warunków powszechnie obywatelom). Do przypadków
przejścia na tzw. wcześniejszą emeryturę okres ochronny przewidziany w art. 39 k.p.
nie znajduje zastosowania, ponieważ wiek, w którym możliwe jest skorzystanie z
tego świadczenia, nie jest powszechnym wiekiem emerytalnym”.
Niezależnie od tego uzasadnione wątpliwości, w ocenie Sądu odwoławczego,
budzi stanowisko Sądu Rejonowego o spełnieniu przez powoda warunków upraw-
niających do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W zebranym ma-
teriale nie ma bowiem dowodu, iż powód przepracował w takich warunkach co naj-
mniej 15 lat, skoro świadectwo wykonywania takiej pracy nie pochodzi od podmiotu
uprawnionego do jego wystawienia, tj. pracodawcy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników za-
trudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), lecz od
syndyka masy upadłości.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł powód, opierając ją
na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 39 k.p., poprzez błędną wykład-
nię oraz § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, poprzez stwierdzenie, że świadectwo pracy nie odpowiada
warunkom formalnym, gdyż nie pochodzi od pracodawcy.
Wskazując na takie zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okrę-
gowego i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez przywrócenie powoda do pracy
oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie
tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpozna-
nia i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, między innymi, że niższy od powszech-
nego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach jest
dla nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że tacy
pracownicy w okresie 4 lat przed osiągnięciem tego wieku korzystają ze szczególnej
ochrony prawnej przewidzianej w art. 39 k.p., a przeciwne stanowisko Sądu Okręgo-
wego nie zasługuje na akceptację. Zupełnie chybione są także dywagacje tego Sądu
co do wad formalnych świadectwa pracy, albowiem Z.W.Ch. „W.” w dniu rozwiązania
z powodem umowy o pracę pozostawał w stanie upadłości, a zatem świadectwo
pracy musiało być wystawione przez syndyka masy upadłości działającego w imieniu
upadłego pracodawcy.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy. W orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego jednolicie prezentowane jest stanowisko, że przez wiek emerytalny, o któ-
rym mowa w art. 39 k.p., należy rozumieć wiek określony w przepisach emerytalnych
zezwalający na uzyskanie uprawnień w normalnym trybie, z uwzględnieniem, iż niż-
szy od powszechnego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, górników, czy pracowników kolejowych
jest dla nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że
tacy pracownicy w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego
dla tych kategorii zatrudnienia korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewi-
dzianej w art. 39 k.p (por. uchwałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, wytyczne w
przedmiocie stosowania art. 45 k.p. - OSNCP 1985 nr 11, poz. 164, czy wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia: 29 lipca 1997 r., I PKN 227/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz.
326; 28 marca 2002 r., I PKN 141/01, OSNP 2004 nr 5, poz. 86; 5 lutego 2004 r., I
PK 348/03, OSNP 2004 nr 24, poz. 417; uzasadnienie wyroku z dnia 9 lutego 2006
r., II PK 159/05, OSNP 2007 nr 1 - 2, poz. 3, jak również wyrok z dnia 8 lipca 2008 r.,
I PK 309/07). Zaprezentowana przez Sąd Rejonowy wykładnia art. 39 k.p. nie była
zatem oparta na odosobnionym orzeczeniu Sądu Najwyższego, jak przyjął Sąd od-
woławczy, a na jednolitych poglądach judykatury, które należy w pełni zaakceptować.
Odwołując się w szczególności do uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia
28 marca 2002 r., I PKN 141/01, wskazać bowiem należy, że pojęcie wieku emery-
talnego jest ustawową kategorią prawa ubezpieczeń społecznych, co oznacza, że
ustawodawca określa w tym dziale prawa wiek emerytalny, którego granice - de lege
lata - są uwarunkowane nie tylko kategorią płci, ale również rodzajami zatrudnienia,
które preferują wykonujących je pracowników do skorzystania z uprawnień emerytal-
nych w obniżonym wieku emerytalnym, uznanym przez ustawodawcę za normalny
wiek emerytalny dla ściśle określonych kategorii zatrudnienia. W obowiązującym sta-
nie prawnym ustawowym wiekiem emerytalnym jest wiek uprawniający do przejścia
na emeryturę na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r.
Nr 39, poz. 353 ze zm., powoływanej dalej jako: „ustawa o emeryturach i rentach”).
6
Ustawa ta określa jednolity wiek emerytalny w zależności od płci pracownika wyno-
szący dla kobiety 60, a dla mężczyzny 65 lat. Równocześnie przejściowo utrzymuje
ona możliwość przejścia na emeryturę przez ubezpieczonych urodzonych przed
dniem 1 stycznia 1949 r., którzy spełnią warunki wymagane do nabycia uprawnień
emerytalnych przed osiągnięciem tzw. powszechnego wieku emerytalnego. Należą
do nich górnicy, pracownicy kolejowi, ale także pracownicy, o których mowa w ustę-
pach 2 i 3 art. 32 tej ustawy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczegól-
nym charakterze. Wiek emerytalny dla tych pracowników, rodzaje prac lub stanowisk
oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje
prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, które za-
wiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku eme-
rytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Aktualnie obowiązująca regulacja ustawo-
wa ostatecznie usuwa zatem kontrowersje niekiedy dostrzeganej kolizji pomiędzy
wiekiem emerytalnym określonym w tym akcie wykonawczym w granicach delegacji
ustawowej z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), przewidującej określenie
rodzaju lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo
do emerytury w określonym wieku niższym niż wiek emerytalny - z terminologią
ustawową określającą jednolicie normalny (powszechny) wiek emerytalny (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1995 r., I PRN 33/95, OSNAPiUS 1995 nr 23,
poz. 291). Oznacza to, że niższy od powszechnego wiek emerytalny pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest dla
nich normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że tacy pra-
cownicy w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego dla tych
kategorii zatrudnienia korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewidzianej w
art. 39 k.p. Innymi słowy, określony w tym przepisie zakaz wypowiedzenia umowy o
pracę obejmuje również pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia
ustawowo obniżonego wieku emerytalnego dla tych kategorii zatrudnionych, jeżeli
dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnię-
ciem tego niższego ustawowego wieku emerytalnego.
Warto podkreślić, że ustawowo obniżonego wieku emerytalnego tych kategorii
pracowników nie sposób traktować jako ich przywileju pracowniczego, albowiem ob-
7
niżenie dotyczy instytucji prawa ubezpieczeń społecznych i wynika z legislacyjnego
założenia wcześniejszej utraty sprawności psychofizycznej do wykonywania prac w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ze względu na szczególne
uciążliwości związane w wykonywanym zatrudnieniem, co wymaga swoistej kom-
pensacji szczególnych obciążeń pracowniczych w sferze ubezpieczeń społecznych
właśnie przez obniżenie dla nich ustawowego wieku emerytalnego. Skoro jednak
wcześniejszy wiek emerytalny jest dla takich pracowników „normalnym" ustawowym
wiekiem emerytalnym, to korzystają oni z ochrony przewidzianej w art. 39 k.p. tylko
jeden raz i tylko wówczas, gdy dalszy okres zatrudnienia w okresie czterech lat do
osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego umożliwia im uzyskanie prawa do eme-
rytury z osiągnięciem tego wieku.
Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Okręgowy z niezrozu-
miałych przyczyn utożsamił nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku przez
pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach z możliwością uzyskania
prawa do tzw. wcześniejszej emerytury. Wiekiem emerytalnym określonym w art. 39
k.p. nie jest bowiem istotnie wiek, który w świetle przepisów emerytalnych daje moż-
liwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, na przykład na podstawie art. 29 ustawy
o emeryturach i rentach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2006 r., II PK
159/05, OSNP 2007 nr 1 - 2, poz. 3). Sąd drugiej instancji nie wziął jednak pod
uwagę, że o ile zarówno z art. 32 ust. 1, jak i z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i
rentach wynika, iż osobom spełniającym określone w nich warunki przysługuje eme-
rytura po osiągnięciu ustawowo obniżonego wieku emerytalnego, o tyle na tzw.
wcześniejszą emeryturę ubezpieczeni mogą przejść po spełnieniu określonych wa-
runków (np. art. 29, czy art. 31 ustawy o emeryturach i rentach). Ta różnica w ujęciu
nabywania prawa do świadczenia nie wynika przy tym ze względów stylistycznych,
czy redakcyjnych, lecz świadczy o charakterze tych uprawnień. Osoby zatrudnione w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po osiągnięciu obniżonego
wieku emerytalnego nabywają bowiem emeryturę z mocy prawa, natomiast spełnia-
jące warunki do tzw. wcześniejszej emerytury dopiero wówczas, gdy wyrażą wolę
skorzystania z tego świadczenia, co może nastąpić zarówno tuż po ukończeniu 55 lat
przez kobietę, czy 60 lat przez mężczyznę, jak i w okresie późniejszym - do czasu
osiągnięcia wieku emerytalnego przewidzianego powszechnie dla wszystkich ubez-
pieczonych. Nie można zatem uznać, że ustawa o emeryturach i rentach określa inny
niż powszechnie obowiązujący wiek emerytalny osób spełniających warunki do tzw.
8
wcześniejszej emerytury w odróżnieniu od ubezpieczonych uzyskujących emeryturę
z tytułu pracy w warunkach szczególnych z mocy prawa z dniem osiągnięcia okre-
ślonego ustawowo wieku. Należy zwrócić uwagę, że w zakresie nabywania prawa do
emerytury z osiągnięciem ustawowo obniżonego wieku emerytalnego sytuacja pra-
cowników zatrudnionych w szczególnych warunkach nie różni się od sytuacji osób
spełniających warunki do emerytury górniczej czy kolejowej (emerytura takim ubez-
pieczonym przysługuje - art. 40 i art. 50a ustawy o emeryturach i rentach), stąd roz-
różnienie przez Sąd Okręgowy tych grup pracowników dla celów określenia ich wieku
emerytalnego w rozumieniu art. 39 k.p. nie znajduje żadnego uzasadnienia.
Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach ubezpieczonym uro-
dzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku
przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:
(1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w
wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz (2) okres składkowy
i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i
25 lat dla mężczyzn). Emerytura przysługuje ponadto pod warunkiem nieprzystąpie-
nia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przy-
padku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2). Ponieważ przepisy te rów-
nież dotyczą pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze i odwołują się do przepisów określających wiek emerytalny tej
kategorii ubezpieczonych, pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osią-
gnięcia wieku emerytalnego wskazanego w tym przepisie i któremu okres zatrudnie-
nia umożliwia uzyskanie emerytury na podstawie tego przepisu, podlega ochronie
przewidzianej w art. 39 k.p. Przeciwne stanowisko Sądu Okręgowego nie zasługuje
na uwzględnienie.
Z art. 39 k.p. wynika, że ochroną objęty jest pracownik, który z chwilą osią-
gnięcia wieku emerytalnego nabędzie prawo do emerytury, co zależy od spełnienia
pozostałych - obok wieku emerytalnego - przesłanek warunkujących prawo do tego
świadczenia. Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że powód warunki te spełnił.
Nie przystąpił bowiem do otwartego funduszu emerytalnego, a przed dniem 1 stycz-
nia 1999 r. osiągnął wymagany okres składkowy i nieskładkowy (co najmniej 25 lat),
jak również określony na co najmniej 15 lat okres pracy w warunkach szczególnych.
Za całkowicie nieuprawnione należy bowiem uznać stanowisko Sadu drugiej instan-
9
cji, że spełnienie tej ostatniej przesłanki może budzić wątpliwości z uwagi na rzeko-
me braki formalne świadectwa wykonywania takiej pracy. Okoliczność, że świadec-
two to sporządził syndyk masy upadłości nie oznacza bowiem, że nie pochodzi ono
od pracodawcy powoda. Jeżeli bowiem pracodawca jest w stanie upadłości, to syn-
dyk masy upadłości z mocy samego prawa uzyskuje status podmiotu dokonującego
za takiego pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w rozumieniu
art. 31
k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2002 r., I PKN 171/01,
OSNP 2004 nr 7, poz. 121), a zatem sporządzone przez niego świadectwo wykony-
wania pracy w warunkach szczególnych jest dokumentem pochodzącym od praco-
dawcy pracownika.
Z powyższego wynika, że po ukończeniu 60 lat powód nabędzie prawo do
emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a zatem jest chroniony przed
wypowiedzeniem umowy o pracę przez 4 lata poprzedzające osiągnięcie tego wieku,
co nastąpi 11 lutego 2011 r. Strona pozwana wypowiedziała mu tymczasem umowę
o pracę 28 września 2007 r., a zatem w okresie objętym zakazem z art. 39 k.p.
Wypowiedzenie uchybiało więc przepisom o wypowiadaniu umów o pracę w
rozumieniu art. 45 § 1 k.p., a przeciwne stanowisko Sądu Okręgowego narusza
prawo materialne, jak trafnie zarzucił skarżący.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39816
k.p.c. i art. 39821
w
związku z art. 108 § 1 i art. 98 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================