Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 12 MARCA 2009 R.
SNO 11/09
Przewodniczący: sędzia SN Edward Matwijów.
Sędziowie SN: Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Kazimierz Zawada
(sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego – sędziego Sądu Okręgowego oraz protokolanta po
rozpoznaniu w dniu 12 marca 2009 r. sprawy sędziów Sądu Rejonowego w związku z
odwołaniem Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 10 października 2008 r., sygn. akt (...)
1. U c h y l i ł z a s k a r ż o n y w y r o k w stosunku do obwinionej – sędziego Sądu
Rejonowego X. Y. i przekazał w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu.
2. Z m i e n i ł z a s k a r ż o n y w y r o k w stosunku do obwinionego sędziego Sądu
Rejonowego W. Z. w ten sposób, że wymierzył mu karę dyscyplinarną upomnienia.
3. Kosztami postępowania o b c i ą ż y ł Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 10 października 2008 r.
uznał sędziego Sądu Rejonowego X. Y. za winną popełnienia przewinienia
dyscyplinarnego określonego w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. – dalej: „u.s.p.”),
polegającego na tym, że w okresie od co najmniej 22 marca 2005 r. do dnia 17
stycznia 2008 r. jako sędzia referent, a od dnia 20 kwietnia 2007 r. jako
przewodnicząca Wydziału Karnego Sądu Rejonowego, spowodowała niczym nie
uzasadnioną przewlekłość w przekazaniu do rozpoznania wniesionej przez Prokuratora
Rejonowego w dniu 24 lutego 2005 r. apelacji od wyroku z dnia 16 listopada 2004 r. w
sprawie II K 534/02 przeciwko Annie K., przez to, że akta te trzymała w swoim
gabinecie i przekazała dopiero w wyniku pisemnej interwencji Naczelnika Wydziału II
Postępowania Sądowego Prokuratury Okręgowej z dnia 16 listopada 2007 r. u Prezesa
Sądu Rejonowego (pkt 1b wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej) i za to na
podstawie art. 109 § 1 pkt 1 u.s.p. wymierzył jej karę dyscyplinarną upomnienia,
natomiast uniewinnił ją od zarzutu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego
określonego w art. 107 § 1 u.s.p., polegającego na tym, że jako przewodnicząca
Wydziału Karnego Sądu Rejonowego od dnia 20 kwietnia 2007 r. nie dopełniła
2
obowiązków służbowych w zakresie prawidłowego nadzoru nad pracą kierowniczki
sekretariatu, przez to, że nie kontrolowała w sposób należyty terminowości
przekazywania do rozpoznania przez Sąd Okręgowy wniesionych apelacji w sprawach
karnych, w wyniku czego:
- apelacja wniesiona przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w dniu 25 czerwca
2003 r. od wyroku z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie II K 253/02 przeciwko
Zbigniewowi Ł. została przedstawiona do rozpoznania dnia 21 stycznia 2008 r.,
- apelacja wniesiona przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w dniu 3 października
2005 r. od wyroku z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie II K 650/03 przeciwko
Jackowi A. została przedstawiona do rozpoznania dnia 18 stycznia 2008 r.,
- apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonego w dniu 19 września 2005 r. od
wyroku z dnia 17 sierpnia 2005 r. w sprawie II K 1175/02 przeciwko
Włodzimierzowi K. została przedstawiona do rozpoznania dnia 17 stycznia 2008 r.,
- obwiniona wydała w dniu 31 marca 2008 r. zarządzenie o przedstawieniu sądowi
odwoławczemu apelacji oskarżonego Dariusza Ż. wniesionej w dniu 4 lipca 2005 r.
od wyroku z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie II K 15/03 (pkt 1a wniosku o
rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej).
Tym samym wyrokiem Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał sędziego
Sądu Rejonowego W. Z. za winnego popełnienia przewinienia dyscyplinarnego z art.
107 § 1 u.s.p. polegającego na tym, że jako przewodniczący Wydziału Karnego Sądu
Rejonowego nie dopełnił obowiązków służbowych w zakresie prawidłowego nadzoru
nad pracą kierowniczki sekretariatu, przez to, że nie kontrolował w sposób należyty
terminowości przekazywania apelacji w sprawach karnych do rozpoznania przez Sąd
Okręgowy, w wyniku czego do dnia 19 kwietnia 2007 r. nie zostały przedstawione do
rozpoznania apelacje w następujących pięciu sprawach:
- apelacja wniesiona w dniu 25 czerwca 2003 r. przez Prokuratora Prokuratury
Rejonowej od wyroku z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie II K 534/02 przeciwko
Zbigniewowi Ł.,
- apelacja wniesiona w dniu 24 lutego 2005 r. przez Prokuratora Prokuratury
Rejonowej od wyroku z dnia 16 listopada 2004 r. w sprawie II K 534/02 przeciwko
Annie K.,
- apelacja wniesiona w dniu 3 października 2005 r. przez Prokuratora Prokuratury
Rejonowej od wyroku z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie II K 650/03 przeciwko
Jackowi A.,
- apelacja wniesiona w dniu 4 lipca 2005 r. przez oskarżonego Dariusza Ż. od wyroku
z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie II K 15/03,
- apelacja wniesiona w dniu 19 września 2005 r. przez obrońcę oskarżonego od
wyroku z dnia 17 sierpnia 2005 r. w sprawie K 1175/02 przeciwko Włodzimierzowi
K. (pkt 2 wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej).
3
Przyjmując, że przypisane obwinionemu przewinienie stanowi przypadek
mniejszej wagi, Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny na podstawie art.109 § 5 u.s.p.
odstąpił od wymierzenia kary.
Uniewinniając sędziego Sądu Rejonowego X. Y. od popełnienia opisanego wyżej
przewinienia (pkt 1a wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej), Sąd Apelacyjny
– Sąd Dyscyplinarny wyjaśnił, że dokonane ustalenia nie wskazują na istnienie
opóźnień w przekazywaniu akt do Sądu Okręgowego w sprawach II K 253/02, II K
650/03 i II K 15/03, za które ponosiłaby ona odpowiedzialność. Obwiniona obejmując
stanowisko przewodniczącej Wydziału Karnego Sądu Rejonowego zapoznała się z
kontrolkami uzasadnień za lata 2005 i 2006, co było zgodne z § 75 zarządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie organizacji i zakresu
działania sekretariatów sądowych dla innych działów administracji sądowej (Dz. Urz.
M.S. Nr 5, poz. 22 ze zm.), zobowiązującym kierownika sekretariatu do
przechowywania kontrolki terminowego sporządzania uzasadnień przez dwa lata
następujące po roku, w którym kontrolka została założona. Sprawdzając te kontrolki
obwiniona nie zauważyła wpisów budzących wątpliwości co do terminowego
przekazywania akt do Sądu Okręgowego. Nie było także sygnałów mogących
uzasadniać te wątpliwości ze strony ustępującego przewodniczącego oraz ze strony
kierowniczki sekretariatu, której dotychczasowa praca nie budziła zastrzeżeń
przełożonych. Obwiniona nie może, zdaniem Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego, ponosić odpowiedzialności za działania i zaniechania innych osób w
latach poprzedzających rok 2005, gdyż nie miała obowiązku sprawdzenia ksiąg
biurowych dotyczących tych lat.
Uznając przypisane sędziemu Sądu Rejonowego W. Z. przewinienie
dyscyplinarne za przypadek mniejszej wagi Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
wskazał, że przemawiała za tym niewielka szkodliwość tego przewinienia dla
wymiaru sprawiedliwości, dotyczyło ono bowiem spraw „niearesztowych” i nie było
wynikiem lekceważenia obowiązków służbowych przez obwinionego. Na korzyść
obwinionego przemawiała także jego wielka pracowitość i duże obciążenie pracą.
Pełniąc obowiązki przewodniczącego wydziału, jednocześnie orzekał 3-4 razy
tygodniowo. W ocenie Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wystarczającą
dolegliwością dla obwinionego był już fakt prowadzenia w stosunku do niego
postępowania dyscyplinarnego.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wniósł odwołanie
Minister Sprawiedliwości. Zaskarżył ten wyrok na niekorzyść obwinionych sędziów
Sądu Rejonowego: sędziego X. Y. w całości, a sędziego W. Z. – w części dotyczącej
orzeczenia o karze.
Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. Minister
Sprawiedliwości zarzucił zaskarżonemu wyrokowi w części dotyczącej sędziego X. Y.
4
błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na
jego treść, polegający na bezzasadnym przyjęciu, iż obwiniona z chwilą objęcia
funkcji przewodniczącej Wydziału Karnego Sądu Rejonowego nie miała informacji o
opóźnieniach w przekazywaniu akt do Sądu Okręgowego oraz o wadliwej pracy
kierowniczki sekretariatu i dokonała należytej kontroli terminowego przekazywania
spraw sądowi odwoławczemu.
Na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. Minister
Sprawiedliwości zarzucił zaskarżonemu wyrokowi w części dotyczącej sędziego W. Z.
rażącą niewspółmierność orzeczenia o karze, polegającą na odstąpieniu od
wymierzenia kary wskutek przyjęcia, że przypisane obwinionemu przewinienie
dyscyplinarne stanowi przypadek mniejszej wagi, bez uwzględnienia w dostatecznym
stopniu, że spowodowane przez obwinionego opóźnienie w przekazywaniu akt sądowi
odwoławczemu trwało kilka lat.
Podnosząc powyższe zarzuty Minister Sprawiedliwości wniósł o:
1) uchylenie zaskarżonego wyroku w części odnoszącej się do sędziego X. Y. i
przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu
– Sądowi Dyscyplinarnemu,
2) zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej sędziego W. Z. przez
wymierzenie mu na podstawie art. 109 § 1 pkt 2 u.s.p. kary dyscyplinarnej nagany.
W uzasadnieniu odwołania Minister Sprawiedliwości wskazał, że obwiniona
sędzia X. Y. niewątpliwie miała świadomość, że fakt nienadania biegu apelacji od
wyroku z dnia 16 listopada 2004 r. w sprawie II K 534/02, której akta przetrzymywała
w swoim gabinecie, musiał wynikać z kontrolki uzasadnień za 2005 rok. Skoro
poprzedni przewodniczący wydziału i kierowniczka sekretariatu nie interweniowali w
przypadku tego uchybienia, to musieli wykonywać swoje obowiązki w zakresie
kontroli terminowego przekazywania apelacji sądowi odwoławczemu nieprawidłowo
lub w ogóle ich nie wykonywali. Stanowiło to wyraźny sygnał wskazujący na potrzebę
przeprowadzenia przez obwinioną szczegółowych czynności kontrolnych w zakresie
terminowego przekazywania apelacji sądowi odwoławczemu. Poza tym Minister
Sprawiedliwości podniósł, że część zarzutu, od którego uniewinniono sędziego X. Y.,
dotyczyła apelacji wniesionych w 2005 roku, a więc tych, co do których powinny być
stosowne adnotacje w kontrolkach uzasadnień za 2005 rok. Skoro Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny przyjął, że obwiniona dokonała sprawdzenia kontrolek uzasadnień
za rok 2005, to niezrozumiałe jest dlaczego zwolnił ją od odpowiedzialności za
niewykrycie nieprawidłowości w tych kontrolkach.
Zdaniem Ministra Sprawiedliwości kara dyscyplinarna upomnienia orzeczona
wobec obwinionej jest rażąco niewspółmiernie łagodna.
Kwestionując uznanie przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny przewinienia
przypisanego sędziemu W. Z. za przypadek mniejszej wagi, Minister Sprawiedliwości
5
wyjaśnił, że taka kwalifikacja może być uzasadniona tylko w razie niewielkiej
szkodliwości czynu dla wymiaru sprawiedliwości oraz niewielkiego stopnia winy
obwinionego. W ocenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie żaden z tych warunków
nie został spełniony. Wieloletnia przewlekłość postępowania w kilku sprawach musi
być uznana za rażącą i wywołującą istotną szkodę dla wymiaru sprawiedliwości. Nie
może być też mowy o niskim stopniu winy sędziego W.Z. w sytuacji, w której przez
kilka lat nie wypełniał on należycie swych obowiązków.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
1. Rozpoznając odwołanie w stosunku do obwinionej – sędziego X. Y., należy
zauważyć, że objęła ona funkcję przewodniczącej wydziału już po wejściu w życie
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin
urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249), gdyż – zgodnie § 388 –
weszło ono w życie, z pewnymi jedynie wyjątkami, w dniu 3 kwietnia 2007 r.
Przewodniczący wydziału, w myśl § 57 pkt 8 tego rozporządzenia, wykonuje
czynności nadzorcze, a według § 58 – zapewnia w sądzie pierwszej instancji sprawny
przebieg postępowania odwoławczego aż do przedstawienia akt sprawy sądowi
odwoławczemu, zgodnie zaś z § 62 – kontroluje (przy pomocy określonych osób)
terminowość wykonywania zarządzeń przez sekretariat wydziału. Ponadto § 277
nakłada na przewodniczącego specjalne obowiązki dotyczące spraw karnych.
Obwiniona jako przewodnicząca wydziału była więc niewątpliwie zobowiązana do
nadzorowania pracy sekretariatu w zakresie terminowego przekazywania apelacji
sądowi odwoławczemu.
Jak wiadomo, Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił, że obwiniona
obejmując stanowisko przewodniczącej wydziału powinna zapoznać się – i zapoznała
się – z kontrolkami uzasadnień m.in. za rok 2005, które w ocenie tego Sądu,
wyrażonej w związku z rozpatrywaniem odpowiedzialności sędziego W. Z., zawierały
braki, uzasadniające podjęcie czynności kontrolnych ze strony przewodniczącego
wydziału w świetle poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania
sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 218 ze zm.), a konkretnie jego § 63 ust. 1
pkt 15, w zw. z § 74 nadal obowiązującego zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów
sądowych oraz innych działów administracji sądowej. W tej sytuacji należy podzielić
zawarty w odwołaniu zarzut popełnienia błędu przez Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny przy dokonywaniu ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia, polegającego na bezzasadnym przyjęciu, że obwiniona nie miała żadnych
informacji o opóźnieniach w przekazywaniu apelacji sądowi odwoławczemu, ani o
wadliwej pracy kierowniczki sekretariatu, i dokonała należytej kontroli terminowego
6
przekazywania spraw sądowi odwoławczemu. Skoro obwiniona powinna zapoznać się
– i zapoznała się – z nasuwającymi zastrzeżenia co do prawidłowości kontrolkami
uzasadnień za rok 2005, a część zarzutu, od którego została uniewinniona dotyczyła
apelacji wniesionych właśnie w 2005 roku, to powyższe ustalenia zawarte w
zaskarżonym wyroku nasuwają istotne zastrzeżenia co do swej prawidłowości.
Zastrzeżenia te wzmacnia spostrzeżenie odwołującego się, że także fakt nienadania
biegu apelacji od wyroku z dnia 16 listopada 2004 r. w sprawie II K 534/02, której
akta obwiniona przetrzymywała w swoim gabinecie, musiał wynikać z kontrolki
uzasadnień za 2005 rok.
Wskazany błąd w ustaleniach faktycznych rzutuje także na orzeczenie co do kary
dyscyplinarnej. Orzeczona w zaskarżonym wyroku kara dyscyplinarna została
wymierzona obwinionej jedynie za jedno z zarzucanych jej przewinień, gdyby jednak
okazało się, że popełniła ona także drugie przewinienie – od którego została w
zaskarżonym wyroku wadliwie uniewinniona – orzeczona względem niej kara
powinna obejmować oba przewinienia.
Z tych względów zaskarżony wyrok w odniesieniu do sędziego X. Y. na
podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. uchylono, a sprawę w tym
zakresie przekazano Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do
ponownego rozpoznania.
2. Zastosowany w stosunku do sędziego W. Z. przez Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny art. 109 § 5 u.s.p. pozwala odstąpić od wymierzenia kary w przypadku
przewinienia dyscyplinarnego mniejszej wagi, tj. takiego – jak się objaśnia – które
cechuje się niewielką szkodliwością czynu dla służby i niewielkim stopniem
zawinienia. Należy zgodzić się z odwołującym, że przewinienie dyscyplinarne
przypisane sędziemu W. Z. nie ma żadnej z wskazanych cech. Trwająca wiele lat
przewlekłość postępowania w kilku sprawach karnych z powodu braku należytego
nadzoru obwinionego nad pracą kierowniczki sekretariatu spowodowała niewątpliwie
znaczne zakłócenie prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w
dziedzinie prawa karnego (zob. w szczególności art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k.), a tym samym
wyrządziła wymiarowi sprawiedliwości istotną szkodę. Ze względu na długotrwałe,
niemal czteroletnie zaniedbywanie przez obwinionego swych obowiązków
związanych z kontrolą pracy kierowniczki sekretariatu, niemożliwe było także
przyjęcie niewielkiego stopnia jego zawinienia.
Ponieważ nie było podstaw do zastosowania wobec sędziego W. Z. art. 109 § 5
u.s.p., należało wymierzyć mu za popełnione przewinienie karę dyscyplinarną. Na
wymiar nałożonej na niego kary powinno jednak mieć istotny wpływ – jako
okoliczność łagodząca – to, że podczas pełnienia funkcji przewodniczącego wydziału
był on bardzo obciążony obowiązkami związanymi z orzekaniem; miał od 3 do 4
wokand tygodniowo. Jego wyjątkowo ofiarna praca w zakresie wykraczającym poza
7
obowiązki przewodniczącego wydziału pozwalała wymierzyć mu najłagodniejszą z
kar wymienionych w art. 109 § 1 u.s.p.
Z powyższych względów zaskarżony wyrok w odniesieniu do sędziego W. Z. na
podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. zmieniono w ten sposób, że
opierając się na art. 109 § 1 pkt u.s.p. wymierzono mu karę dyscyplinarną upomnienia.