Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 16 marca 2009 r.
III PZ 1/09
Żądanie strony sporządzenia uzasadnienia wyroku sądu pierwszej in-
stancji (art. 328 § 1 k.p.c.) zawiera także wniosek o doręczenie wyroku z uza-
sadnieniem (art. 331 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie: SN Józef Iwulski,
SA Maciej Pacuda (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 marca
2009 r. sprawy z powództwa Barbary D. przeciwko Przedsiębiorstwu Komunikacji
Samochodowej W. SA w L. o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozo-
stawania bez pracy, na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 25 listopada 2008 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 25 listopada 2008 r. [...], Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie odrzucił osobistą apelację wniesioną przez po-
wódkę Barbarę D. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Lublinie z dnia 3 kwietnia 2008 r. [...].
W pisemnych motywach tego postanowienia Sąd Okręgowy przypomniał, że
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 26 maja 2008 r. odrzucił apelację wniesioną
przez pełnomocnika powódki wobec nieuiszczenia przez niego opłaty podstawowej
od apelacji. Podstawę prawną tego rozstrzygnięcia stanowił art. 1302
§ 3 k.p.c. Na-
stępnie, w dniu 24 czerwca 2008 r. powódka złożyła własną apelację wraz z wnio-
skiem o przywrócenie terminu do jej wniesienia. Postanowieniem z dnia 11 sierpnia
2008 r. Sąd Rejonowy przywrócił powódce termin do wniesienia apelacji.
2
Sąd drugiej instancji stwierdził ponadto, że wniosek pełnomocnika powódki z
dnia 7 kwietnia 2008 r. obejmował jedynie żądanie uzasadnienia wyroku Sądu Rejo-
nowego z dnia 3 kwietnia 2008 r. Brak było natomiast wniosku samej powódki bądź
jej pełnomocnika o doręczenie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem. Z tego
względu, zdaniem Sądu Okręgowego, formalnie rzecz ujmując nie istniał obowiązek
Sądu Rejonowego doręczenia stronie powodowej odpisu wyroku wraz z uzasadnie-
niem. W tej sytuacji bez istotnego znaczenia w kwestii przywrócenia uchybionego
terminu był zatem wniosek powódki z dnia 31 grudnia 2007 r. „o kierowanie wszyst-
kich pism na adres powódki”, w związku z wyjazdem jej pełnomocnika do Warszawy.
Ponadto fakt korzystania przez powódkę ze zwolnienia lekarskiego od pracy w okre-
sie od dnia 10 czerwca 2008 r. do dnia 20 czerwca 2008 r. absolutnie nie stanowił
okoliczności uzasadniającej wniosek o przywrócenie terminu. Było bowiem niewąt-
pliwe, że apelacja złożona przez jej pełnomocnika została odrzucona przez Sąd Re-
jonowy z innych przyczyn niż uchybienie terminu procesowego. Postanowienie Sądu
Rejonowego wydane w tym przedmiocie nie zostało natomiast zaskarżone.
Sąd Okręgowy dodał także, iż powódka, „zmierzając do kontroli instancyjnej
wyroku” podniosła oczywiście bezzasadny zarzut wskazujący, że jej pełnomocnik
procesowy nie był należycie umocowany, przy czym z zarzutu tego wycofała się już
po przywróceniu jej terminu do wniesienia apelacji. Sąd drugiej instancji stwierdził
również, że Sąd Rejonowy został zawiadomiony przez powódkę o fakcie cofnięcia
przez nią pełnomocnictwa w dniu 14 lipca 2008 r. Zgodnie z art. 94 § 1 k.p.c. wypo-
wiedzenie pełnomocnictwa procesowego odnosi natomiast skutek prawny w sto-
sunku do Sądu z chwilą zawiadomienia go o tym.
Kierując się przedstawionymi wyżej motywami, Sąd drugiej instancji uznał, że
przywrócenie powódce uchybionego terminu do wniesienia apelacji nie znajdowało
„racjonalnego uzasadnienia”. Dlatego też, powołując się na treść art. 373 k.p.c., Sąd
ten przyjął, że apelacja powódki podlegała odrzuceniu.
Na postanowienie to wniosła zażalenie reprezentowana przez pełnomocnika
powódka Barbara D., zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 373 k.p.c. w związku z art. 169 k.p.c. i art. 133 § 3 k.p.c., mają-
ce istotny wpływ na treść orzeczenia i polegające na niezasadnym odrzuceniu apela-
cji będącym skutkiem uznania, iż przywrócenie powódce terminu do wniesienia ape-
lacji i nadanie apelacji dalszego biegu nie znajdowało racjonalnego uzasadnienia w
sytuacji, gdy już w dniu 31 grudnia 2007 r. powódka wniosła o doręczanie jej wszyst-
3
kich pism procesowych, ograniczając w sposób konkludentny zakres umocowania
procesowego swojego pełnomocnika - wyłączając upoważnienie do odbioru w jej
imieniu pism procesowych, a przedstawione przez nią okoliczności wskazują na nie-
zawinione uchybienie terminowi do wniesienia apelacji. Równocześnie powódka
wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia, przyjęcie apelacji do rozpoznania i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Lublinie.
Na uzasadnienie swoich zarzutów powódka podała przede wszystkim, iż Sąd
„w sposób zbyt formalistyczny” potraktował wniosek pełnomocnika powódki w zakre-
sie, w jakim żądał on jedynie uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Lublinie z
dnia 3 kwietnia 2008 r. Naturalnym celem takiego wniosku jest bowiem wola zapo-
znania się z motywami rozstrzygnięcia, a zatem trudno uznawać, iż żądanie uzasad-
nienia wyroku nie wiąże się z wolą wnioskowania o doręczenie takiego orzeczenia
stronie. Ponadto art. 331 k.p.c. nakazuje doręczenie uzasadnienia stronie, która żąda
jego sporządzenia, nie zastrzegając takiego osobnego żądania doręczenia. Czyniąc
zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 328 k.p.c. i art. 331 k.p.c., Sąd Rejonowy w
Lubinie dokonał jednak doręczenia w sposób nieprawidłowy, ponieważ art. 133 § 3
k.p.c. nakazuje dokonywać doręczenia pisma ustanowionemu pełnomocnikowi pro-
cesowemu bądź osobie upoważnionej do odbioru pism sądowych, a prawidłowa wy-
kładnia art. 92 k.p.c. każe treść pełnomocnictwa procesowego oceniać „w myśl po-
stanowień stosownych norm cywilnych”. Natomiast powódka w dniu 31 grudnia 2007
r. powiadomiła Sąd o ograniczeniu pełnomocnictwa procesowego, wskazując iż
wnosi o „kierowanie wszystkich pism” na swój adres. Z tego oświadczenia wynikała
zatem wola ograniczenia uprawnień pełnomocnika, polegającego na wyłączeniu z
zakresu jego działań odbioru pism procesowych, wobec czego wszelkie doręczenia,
w tym także wyroku wraz z uzasadnieniem winny być kierowane do niej, a nie do jej
pełnomocnika. Sąd Rejonowy, przywracając powódce termin do wniesienia apelacji,
miał więc uzasadnione ku temu podstawy.
Pozwane Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej W. SA w L. w pisem-
nej odpowiedzi na zażalenie wniosło o jego oddalenie oraz o zasądzenia od powódki
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Stosownie do treści art. 373 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca na posiedze-
niu niejawnym apelację, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd pierwszej instancji.
Jeżeli dostrzeże braki, do których usunięcia strona nie była wezwana, zażąda ich
usunięcia. W razie nieusunięcia braków w wyznaczonym terminie, apelacja ulega
odrzuceniu. Uregulowane w tym przepisie postępowanie wstępne przed sądem od-
woławczym, dotyczące dopuszczalności apelacji, jest postępowaniem kontrolnym w
stosunku do postępowania przeprowadzonego wcześniej przez sąd pierwszej instan-
cji, do którego wnosi się apelację. Zgodnie z art. 373 k.p.c., sąd drugiej instancji bada
zatem dopuszczalność apelacji, kontrolując przy tym postanowienia wydane przez
sąd pierwszej instancji w toku postępowania międzyinstancyjnego, przede wszystkim
zaś orzeczenia dotyczące przywrócenia uchybionego terminu do wniesienia apelacji
(por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 30 stycznia 1968 r., III
CZP 77/67, OSNCP 1968 nr 12, poz. 202). W razie stwierdzenia braku podstaw do
przywrócenia terminu do wniesienia apelacji przez sąd pierwszej instancji, Sąd dru-
giej instancji odrzuca apelację. Nie ulega więc wątpliwości, że w granicach kontroli
zachowania warunków formalnych apelacji, którą sąd drugiej instancji przeprowadza
na podstawie art. 373 k.p.c., mieści się również sprawdzenie zasadności przywróce-
nia uchybionego terminu do wniesienia apelacji (por. postanowienie Sądu Najwyż-
szego z 21 maja 1998 r., III CKN 471/97, OSP 1999 nr 4, poz. 83).
Z istoty podejmowanej przez sąd drugiej instancji na podstawie art. 373 k.p.c.
kontroli zachowania ustawowych wymagań co do środka odwoławczego, w tym
oceny, czy przywrócenie przez sąd pierwszej instancji terminu do jego wniesienia
nastąpiło przy prawidłowym zastosowaniu art. 168 k.p.c., wynika jednakże, iż podwa-
żenie przez sąd drugiej instancji prawidłowości postanowienia sądu pierwszej instan-
cji o przywróceniu terminu do wniesienia środka odwoławczego powinno ograniczać
się do sytuacji, gdy w okolicznościach sprawy zachodzi pewna (oczywista) ku temu
podstawa (por. między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 1999
r., III CKN 695/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 51, z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CZ 82/04,
LEX nr 194119, z dnia 2 sierpnia 2006 r., I UZ 13/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 238,
czy też z dnia 23 marca 2007 r., V CZ 16/07, LEX nr 442631). Istota tej kontroli wiąże
się bowiem ze szczególnymi uprawnieniami sądu drugiej instancji, polegającymi na
wkraczaniu w niezaskarżalne (a przez to niepodlegające uzasadnieniu) orzeczenie
sądu pierwszej instancji, powołanego do rozpoznania wniosku o przywrócenie termi-
nu.
5
Podzielając przedstawiony kierunek wykładni wymienionego przepisu oraz
przenosząc go na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie
tej brak było takiej oczywistej podstawy do podważenia stanowiska Sądu pierwszej
instancji. Przede wszystkim bowiem nie miał racji Sąd Okręgowy, stwierdzając że
złożony przez pełnomocnika powódki wniosek z dnia 7 kwietnia 2008 r. „obejmował
jedynie żądanie uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 3 kwietnia
2008 r.”, natomiast nie zawierał wniosku o doręczenie odpisu tego wyroku z uzasad-
nieniem. Regulujący tę kwestię art. 328 § 1 k.p.c. nie wymaga bowiem od strony, czy
też jej pełnomocnika procesowego, aby żądając sporządzenia uzasadnienia wyroku,
równocześnie wnosiła o doręczenie tego uzasadnienia wraz z odpisem wyroku. Co
więcej, słusznie powołany w zażaleniu art. 331 k.p.c. stanowi, iż wyrok z uzasadnie-
niem doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia, co
zgodnie z językowo - logiczną wykładnią należy rozumieć w ten sposób, że sąd wi-
nien doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem stronie, która zażądała sporządzenia
uzasadnienia tego wyroku. Wypada dodać, iż podobną regulację zawiera także art.
369 § 2 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w
terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie
od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Zestawienie treści tego
przepisu z § 1 art. 369 k.p.c. wskazuje przy tym, że takie żądanie pociąga za sobą
doręczenie stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. W przedstawionej sytuacji,
wbrew odmiennemu stanowisku Sądu Okręgowego, ocena pisma powódki z dnia 31
grudnia 2007 r. o „kierowanie wszystkich pism” na jej adres musi nabierać znaczenia,
gdyż należy uznać, iż wniosek pełnomocnika powódki zawierał w istocie nie tylko
żądanie sporządzenia uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego, ale także żądanie
jego doręczenia wraz z odpisem wyroku, a zatem w przypadku uznania, że wymie-
nione pismo zawierało ograniczenie pełnomocnictwa udzielonego przez powódkę jej
pełnomocnikowi, doręczenie przez Sąd Rejonowy odpisu wyroku z uzasadnieniem
pełnomocnikowi powódki nastąpiłoby niezgodnie z treścią art. 133 § 3 k.p.c. i byłoby
nieskuteczne. W takiej sytuacji termin do wniesienia przez powódkę apelacji nie
rozpocząłby bowiem biegu. Uznając, że kwestia ta nie ma istotnego znaczenia, Sąd
Okręgowy nie poczynił natomiast w omawianym zakresie żadnych ustaleń. Tym sa-
mym Sąd ten niezasadnie (a przynajmniej przedwcześnie) przyjął, iż w okoliczno-
ściach charakterystycznych dla rozpoznawanej sprawy zachodzi pewna (oczywista)
6
podstawa do podważenia prawidłowości postanowienia Sądu pierwszej instancji o
przywróceniu powódce terminu do wniesienia środka odwoławczego.
Mając na względzie podniesione wyżej motywy, Sąd Najwyższy stanął na sta-
nowisku, iż odrzucenie przez Sąd drugiej instancji apelacji powódki z powołaniem się
na art. 373 k.p.c., bez wcześniejszego zbadania omówionych kwestii, świadczyło o
nieprawidłowym działaniu tego Sądu.
Kierując się przedstawionymi argumentami oraz opierając się na treści art.
39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w senten-
cji.
========================================