Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 390/08
POSTANOWIENIE
Dnia 25 marca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa „I.” Spółki z o.o.
w upadłości
przeciwko Gminie B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 marca 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 marca 2008 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Przedsiębiorstwo I. spółka z o.o. – w upadłości wnosiła o zasądzenie od
pozwanej Gminy B. kwoty 835 560,83 zł z odsetkami tytułem wynagrodzenia za
roboty wykonane przy budowie kanalizacji sanitarnej w miejscowości B. Pozwana
podniosła zarzut zapisu na sąd polubowny i wnosiła o odrzucenie pozwu.
Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy – Sąd Gospodarczy w O.
zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 8 803,11 zł z ustawowymi odsetkami
od dnia 3 stycznia 2005 r. do dnia zapłaty, natomiast dalej idące powództwo oddalił.
Sąd Okręgowy ustalił między innymi, że w dniu 22 kwietnia 2003 r. strony zawarły
umowę o roboty budowlane, zgodnie z którą powódka zobowiązała się wykonać
kanalizację sanitarną w miejscowości B. Integralną częścią umowy były warunki
ogólne i warunki specjalne dla umów o wykonanie robót inwestycyjnych. W art. 65
warunków specjalnych strony uzgodniły, że dołożą wszelkich starań, aby spory
wynikające z zawartej umowy zostały rozstrzygnięte na drodze polubownej za
pośrednictwem Komisji Rozstrzygającej Spory, która będzie liczyła pięciu
bezstronnych członków wyznaczonych po dwóch przez stronę zamawiającą i
wykonawcę, a piąty zostanie wyznaczony wspólnie przez powołanych czterech
członków. Miejscem arbitrażu będzie siedziba Urzędu Gminy w B. Jeżeli nie
osiągnie się rozstrzygnięcia na drodze polubownej lub w wyniku mediacji o
określonym czasie, spór wynikający z realizacji umowy rozstrzygać będzie właściwy
dla strony zamawiającej sąd powszechny.
Sąd Okręgowy uznał, że przytoczone postanowienie art. 65 warunków
specjalnych nie stanowi zapisu na sąd polubowny w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 4
k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 28 lipca 2005 r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 178, poz. 1478),
a jedynie oznacza, że strony dopuszczały prowadzenie negocjacji w celu zawarcia
ugody przed wystąpieniem na drogę sądową. Strony powołały Komisję
Rozstrzygającą Spory, ale nie udało się im osiągnąć porozumienia. W tej sytuacji
Sąd Okręgowy uznał, że nie ma podstaw do odrzucenia pozwu i rozstrzygnął
sprawę merytorycznie.
3
Na skutek apelacji obu stron, Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 18
marca 2008 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego i odrzucił pozew. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, dokonana przez Sąd pierwszej instancji wykładnia postanowienia
art. 65 warunków specjalnych nie może być uznana za prawidłową, w
postanowieniu tym jest bowiem mowa o rozstrzyganiu sporów, a nie o prowadzeniu
negocjacji w celu zawarcia ugody pozasądowej. Nie posłużono się w nim
wprawdzie pojęciem „sąd polubowny”, niemniej użyte sformułowania, takie jak
„rozstrzyganie sporów”, „arbitraż” oraz „Komisja Rozstrzygająca Spory”, nie
pozostawiają wątpliwości co do tego, że intencją stron było poddanie wszelkich
sporów wynikających z umowy pod rozstrzygnięcie wspomnianej Komisji. Jej rola
nie mogła zatem sprowadzać się jedynie do nakłaniania stron do zawarcia umowy.
Tylko taka interpretacja – stwierdził Sąd Apelacyjny – może być uznana za zgodną
z art. 65 k.c. i oceny tej nie zmienia okoliczność, że w postanowieniach umownych
strony akcentowały polubowny sposób rozwiązywania sporów oraz dopuszczały
możliwość mediacji. W konsekwencji, Sąd Apelacyjny – powołując się na art. 386
§ 3 k.p.c. w związku z art. 199 § 1 pkt 4 i art. 697 § 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed
nowelizacji dokonanej powołaną ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. – uchylił zaskarżony
wyrok i odrzucił pozew, dodając, że taki sam skutek przewiduje obecnie art. 1165
§ 1 k.p.c.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Apelacyjnego powódka,
powołując się na podstawę określoną w art. 398 3
§ 1 pkt 2 k.p.c., wnosiła o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W ramach
podniesionej podstawy kasacyjnej wskazała na naruszenie art. 1165 § 1 w związku
z art. 1165 § 2 k.p.c. i art. 142 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo
upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm. – dalej: „Pr.u.n.”) przez
błędne uznanie, że sprawa dotyczy sporu objętego zapisem na sąd polubowny,
podczas gdy zapis na sąd polubowny dokonany przez upadłego traci moc z dniem
ogłoszenia upadłości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Poza sporem pozostawała okoliczność, że postanowieniem z dnia 1 lipca
2004 r. Sąd Rejonowy w K. ogłosił upadłość z możliwością zawarcia układu
4
Przedsiębiorstwa I. spółki z o.o. Następnie, postanowieniem z dnia 14 czerwca
2005 r. zmienił swoje orzeczenie i ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku
powodowej spółki.
Zgodnie z art. 142 i 147 Pr.u.n., zapis na sąd polubowny dokonany przez
upadłego traci moc z dniem ogłoszenia upadłości, a toczące się już postępowania
ulegają umorzeniu. Dotyczy to zarówno ogłoszenia upadłości z możliwością
zawarcia układu, jak i ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku
upadłego. U podstaw tej regulacji legła ocena, że realizacja celów postępowania
upadłościowego wymaga, aby spór, którego stroną jest upadły, został
rozstrzygnięty ściśle z literą prawa materialnego przy uwzględnieniu wszelkich
uwarunkowań prawa procesowego cywilnego.
Utrata mocy przez zapis na sąd polubowny oznacza, że w razie wytoczenia
powództwa przed sądem powszechnym po ogłoszeniu upadłości pozwany nie
może skutecznie podnieść zarzutu zapisu na sąd polubowny. W konsekwencji, nie
wchodzi w grę odrzucenie pozwu na podstawie art. 1165 § 1 k.p.c.
Uregulowania szczególne wynikające z art. 142 i 147 Pr.u.n. uszły uwagi
Sądu Apelacyjnego, dlatego podniesiony przez skarżącą zarzut obrazy art. 1165
§ 1 w związku z art. 1165 § 2 k.p.c. trzeba uznać za uzasadniony.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 398 15
§ 1 oraz
art. 108 w związku z art. 398 21
k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.