Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 428/08
POSTANOWIENIE
Dnia 8 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa J. M.
przeciwko L. J.
o ustalenie ojcostwa,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 kwietnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powódki od postanowienia Sądu Okręgowego
w W.
z dnia 24 lipca 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powódka J. M. wniosła o ustalenie, że jest córką pozwanego L. J. –
zmarłego 31.03.2006 r. – reprezentowanego przez kuratora sądowego.
W uzasadnieniu podniosła, że jej matka A. J. i pozwany byli małżonkami. W toku
postępowania spadkowego przeprowadzonego po zmarłym L. J. powódka powzięła
wiadomość, że w dniu 23.06.1972 r. zapadł wyrok Sądu Wojewódzkiego […],
wydany w sprawie II C …/71, w którym zaprzeczone zostało ojcostwo pozwanego
wobec powódki. W sprawie tej nie przeprowadzono jednak postępowania
dowodowego poza zeznaniami pozwanego. W tej sytuacji powódka jedynie na
drodze sądowej w niniejszym procesie może doprowadzić do ustalenia ojcostwa
pozwanego.
Sąd Rejonowy pozew odrzucił na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
wskazując, że zachodzi tożsamość przedmiotu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie
z przedmiotem rozstrzygnięcia objętego wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia
23.06.1972 r. wydanego w sprawie II C …2/71. Chodzi bowiem o rozstrzygnięcie
odnośnie pochodzenia biologicznego dziecka od konkretnego mężczyzny. Jeżeli
zatem w sprawie II C …/71 Sąd Wojewódzki prawomocnie orzekł, że pozwany L. J.
nie jest ojcem powódki, to niedopuszczalne jest ponowne ustalenie pochodzenia
powódki od pozwanego L. J.
Ocenę tę podzielił Sąd Okręgowy, który oddalił zażalenie powódki
postanowieniem z dnia 24.07.2008 r.
Postanowienie to powódka zaskarżyła wnosząc skargę kasacyjną.
Zarzuciła naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. przez niewłaściwe
zastosowanie i przyjęcie, że w sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej oraz
zastosowanie tego przepisu bez powiązania w art. 366 k.p.c., co miało istotny
wpływ na wynik sprawy. Wskazując na powyższe wniosła o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpatrzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Powódka zarzucając w skardze kasacyjnej naruszenie art. 199 § 1 pkt 2
k.p.c. podnosi, że w okolicznościach sprawy przepis ten niewłaściwie zastosowano.
Wskazuje, że istniejąca obecnie możliwość przeprowadzenia dowodu na ustalenie
biologicznego pokrewieństwa (dowód porównawczy DNA) stanowi zmianę
okoliczności faktycznych, które stwarzają nowy stan faktyczny w porównaniu
z poprzednią sprawą. Uzasadnia to udzielenie ochrony prawnej powódce. Zarzuca
też, że zachodzi odmienna podstawa prawna żądania. W poprzedniej sprawie
o zaprzeczenie ojcostwa podstawą prawną był art. 63 k.r.o., zaś w obecnej sprawie
o ustalenie ojcostwa jest art. 84 k.r.o.
Poglądu tego podzielić nie można. Jest niewątpliwe, że rodzicielstwo
podlega ochronie konstytucyjnej, lecz również pewność prawa i bezpieczeństwo
obrotu prawnego, które m. in. gwarantuje stabilność orzeczeń sądowych, są
wyjątkowo cennymi i chronionymi konstytucyjnie wartościami systemu prawnego.
Powstanie dzięki ciągłemu rozwojowi technicznemu nowych środków dowodowych,
nie uzasadnia w żadnym przypadku prowadzenia nowych postępowań w sprawach
zakończonych prawomocnymi orzeczeniami zapadłymi w przeszłości, gdy tego
środka dowodowego nie można było zastosować. Nie można też na tej podstawie
wznowić postępowania. Stwierdzono to jednoznacznie w orzecznictwie Sądu
Najwyższego. W uchwale z dnia 28.02.1969 r. III PZP 63/68 (OSNCP 1969, nr 12,
poz. 208) Sąd Najwyższy przyjął, że środek dowodowy, który powstał po
uprawomocnieniu się wyroku, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania.
Takie samo stanowisko wydał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15.09.2005 r.
II CZ 78/05 (niepublik.). Także w piśmiennictwie pogląd ten nie budzi wątpliwości.
Jeśli więc powstanie nowego środka dowodowego nie stwarza podstawy do
wznowienia postępowania, którego celem jest wzruszenie prawomocnego
orzeczenia sądowego, to nie sposób zająć innego stanowiska w sytuacji, gdy taki
sam cel zamierza się osiągnąć w drodze wytoczenia nowego powództwa z tą
różnicą, że uwzględnienie tego powództwa spowoduje oczywistą sprzeczność
orzeczeń. Takiego rozwiązania nie sposób aprobować. Istotne wszakże jest to, że
wbrew zarzutom zawartym w skardze kasacyjnej, sądy trafnie przyjęły, iż mamy do
czynienia z powagą rzeczy osądzonej. Mimo wielu sporów na tle instytucji powagi
rzeczy osądzonej jasne jest, że występuje ona przy zbieżności podmiotowej
4
i przedmiotowej. W analizowanym przypadku zbieżność w obu tych postaciach
występuje. Po pierwsze, postępowanie o zaprzeczenie ojcostwa toczy się między
ojcem i dzieckiem (irrelewantne w analizowanym kontekście pozostaje, że
legitymację bierną razem z dzieckiem ma jego matka), natomiast postępowanie
o ustalenie ojcostwa (na tle stanu faktycznego sprawy) toczy się między dzieckiem
a ojcem. Są to więc te same podmioty. Między obu roszczeniami występuje też
tożsamość przedmiotu, ponieważ oba zmierzają do ustalenia pozytywnego albo
negatywnego pochodzenia dziecka od konkretnego mężczyzny (zaprzeczenie to
ustalenie negatywne). Odrębne ich uregulowanie, a w konsekwencji odrębne
wysłowienie ich podstaw w różnych przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
(art. 63 i 84) jest w tym kontekście prawnie irrelewantne.
Z tych względów, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzeczono jak w sentencji.
md