Pełny tekst orzeczenia

41
UCHWAŁA Z DNIA 29 KWIETNIA 2009 R.
I KZP 4/09
Wynikające z art. 8 ust. 1d ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu
za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za dzia-
łalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz.
149 ze zm.) ograniczenie odpowiedzialności Skarbu Państwa do jednego
tytułu spośród wymienionych w art. 8 ust. 1 tej ustawy, oznacza możliwość
przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia albo z tytułu orzeczenia,
którego nieważność stwierdzono, albo też z powodu wydania decyzji o in-
ternowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Pol-
sce stanu wojennego. W przypadku więcej niż jednego orzeczenia albo
decyzji, o których mowa w art. 8 ust. 1, istnieje podstawa do przyznania
odszkodowania i zadośćuczynienia za każdy z okresów represji doznanej
wskutek jednego z dwóch wskazanych tytułów, przy czym zasądzona suma
roszczenia podlega ograniczeniu wynikającemu z art. 8 ust. 1a ustawy.
Przewodniczący: sędzia SN W. Płóciennik.
Sędziowie: SN E. Strużyna, SA (del. do SN) B. Skoczkowska
(sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Artura P., po rozpoznaniu, przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w G., postanowie-
niem z dnia 17 grudnia 2008 r., zagadnienia prawnego wymagającego za-
sadniczej wykładni ustawy:
„Czy zawarte w art. 8 ust. 1d ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działal-
2
ność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z dnia 23
kwietnia 1991 r. z późn. zm.) sformułowanie „jeden tytuł spośród wymie-
nionych w ust. 1” należy rozumieć w ten sposób, że jednym tytułem może
być wyłącznie jedna decyzja o internowaniu, czy w ten sposób, że jednym
tytułem będzie każda decyzja o internowaniu jako jedna z dwóch podstaw
prawnych do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia wymienio-
nych w ust. 1?”
u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło
się na tle następującego stanu faktycznego:
W dniu 20 czerwca 2008 r. Artur P. wystąpił z wnioskiem o zasądze-
nie na jego rzecz kwoty 25 000 zł z tytułu zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę, wynikłą z wykonania dwóch decyzji o internowaniu w związku z
wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego.
Roszczenie to oparł na podstawie art. 8 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób re-
presjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Pol-
skiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149).
Z akt Sądu Okręgowego w G. oraz dołączonych do nich dokumentów
wynika, iż Artur P. przebywał na podstawie Decyzji nr 544 o internowaniu w
ośrodku odosobnienia w ZK Strzebielinek w okresie od dnia 13 grudnia
1981 r. do dnia 29 kwietnia 1982 r., a na podstawie Decyzji nr 667 o inter-
nowaniu w okresie od dnia 10 maja 1982 r. do dnia 12 lipca 1982 r., po-
czątkowo w ośrodku odosobnienia w Iławie, a następnie w Kwidzynie. Obie
3
decyzje były wydane przez Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatel-
skiej w G.
Wyrokiem z dnia 18 września 2008 r. Sąd Okręgowy w G. zasądził na
rzecz wnioskodawcy kwotę 13 500 zł z tytułu zadośćuczynienia za wyko-
nanie Decyzji nr 544 o internowaniu, w pozostałym zakresie wniosek odda-
lił. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że materialnoprawna podstawa
rozstrzygnięcia zawarta jest w art. 8 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 23 lutego
1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjo-
nowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Sąd Okręgowy stwierdził równocześnie, że podstawą zasądzenia roszcze-
nia nie mogły być dwie decyzje o internowaniu wnioskodawcy, bowiem
zgodnie z treścią przepisu art. 8 ust. 1d tej ustawy, odszkodowanie i za-
dośćuczynienie może zostać przyznane wyłącznie w oparciu o jeden tytuł
spośród wymienionych w art. 8 ust. 1. Za korzystniejszą dla wnioskodawcy
podstawę zasądzenia roszczenia przyjął internowanie Artura P. w okresie
od dnia 13 grudnia 1981 r. do dnia 29 kwietnia 1982 r.
Od tego wyroku apelację złożył pełnomocnik wnioskodawcy, zarzuca-
jąc m. in. obrazę przepisów prawa materialnego, poprzez niewłaściwe –
jego zdaniem – zastosowanie i błędną wykładnię art. 8 ust. 1d ustawy z
dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec
osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Pań-
stwa Polskiego.
Przy rozpoznawaniu apelacji, Sąd Apelacyjny w G. uznał, iż wyłoniło
się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni art. 8 ust. 1d
ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych
wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego, a w szczególności sformułowania: „wyłącznie w opar-
ciu o jeden tytuł spośród wymienionych w ust. 1”, które zdaniem tego Sądu,
jawi się jako niejasne przy uwzględnieniu nie tylko uregulowania zawartego
4
w art. 8 ust. 1, ale przede wszystkim art. 8 ust. 1a wskazanej ustawy. Sąd
ten powziął wątpliwość co do interpretacji tego przepisu, wyrażoną w po-
stanowieniu, wskazując na możliwe jej kierunki. Zauważył również, iż różne
orzekające składy Sądu Apelacyjnego w G. prezentują rozbieżne stanowi-
ska w tym zakresie.
Sąd Apelacyjny w G. w wyroku z dnia 5 listopada 2008 r., wyraził po-
gląd, że jednym tytułem może być wyłącznie jedna decyzja o internowaniu.
W ocenie tego Sądu, ust. 1 art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. wprowa-
dza zasadę, że osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia
albo wydano decyzję o internowaniu przysługuje odszkodowanie za ponie-
sioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, przy czym kon-
strukcje prawne „nieważności orzeczenia” i „nieważnych decyzji internacyj-
nych” są sobie przeciwstawne. Natomiast ust. 1a i 1d art. 8 stanowią o
ograniczeniu ustawowym wysokości odszkodowania w dwóch niezależnych
od siebie płaszczyznach; ust. 1d dotyczy zbiegu dwóch tytułów odszkodo-
wawczych i w takim przypadku, według ustawodawcy, odszkodowanie na-
leży się wyłącznie w oparciu o jeden tytuł, a ust. 1a ustanawia zasadę, we-
dług której wysokość jednostkowego odszkodowania nigdy nie może prze-
kroczyć 25 000 zł. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wyciąganie wniosku, że
uprawniony ma prawo domagania się odszkodowania i zadośćuczynienia
na podstawie kilku nieważnych orzeczeń albo kilku nieważnych decyzji o
internowaniu z użycia liczby mnogiej w odniesieniu do tytułów w ust. 1a i 1d
art. 8, prowadziłoby do niedopuszczalnego pokrycia się zakresu regulacyj-
nego ust. 1a i ust. 1d.
Nie zgadzając się z zaprezentowaną interpretacją przepisu art. 8 ust.
1d, występujący z pytaniem prawnym Sąd Apelacyjny w G. wskazał na
możliwe inne zdekodowanie znaczenia ust. 1d art. 8 ustawy z dnia 23 lute-
go 1991 r. Według tej interpretacji, dochodzenie odszkodowania i zadośću-
czynienia, zgodnie z ust. 1d art. 8 możliwe jest wyłącznie w oparciu o jedną
5
z przeciwstawnych podstaw prawnych wymienionych w ust. 1 art. 8, co nie
oznacza jednak dosłownie jednej decyzji o internowaniu i jednego nieważ-
nego orzeczenia. Oznacza to natomiast możliwość dochodzenia roszczeń
odszkodowawczych wynikłych z wykonania każdej decyzji o internowaniu
albo każdego uznanego za nieważne orzeczenia.
Prokurator Prokuratury Krajowej wskazując, iż przedstawione pytanie
prawne spełnia wymogi określone w art. 441 § 1 k.p.k. wniósł o podjęcie
uchwały następującej treści:
Zawarte w art. 8 ust. 1d ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działal-
ność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz.
149 ze zm.) ograniczenie możliwości przyznania odszkodowania i za-
dośćuczynienia do jednego tytułu spośród wymienionych w art. 8 ust. 1 tej
ustawy dotyczy przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia albo z tytułu
stwierdzenia nieważności orzeczenia, albo też z powodu wydania decyzji o
internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w
Polsce stanu wojennego. Nie wyłącza natomiast możliwości przyznania
odszkodowania i zadośćuczynienia w związku z więcej niż jednym orze-
czeniem albo decyzją o internowaniu, o których mowa w art. 8 ust. 1.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał w swoich orzeczeniach, że
instytucja uchwał podejmowanych na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.
(uprzednio art. 390 § 1 k.p.k. z 1969 r.) w związku z przedstawionymi przez
sądy odwoławcze pytaniami prawnymi, stanowi wyjątek od generalnej za-
sady samodzielnego orzekania przez sąd rozpoznający konkretną sprawę.
Z uwagi na to, że zgodnie z art. 441 § 3 k.p.k. uchwały takie są wiążące w
danej sprawie, nie mogą one zawierać sposobu rozstrzygnięcia sprawy.
Zakres tych uchwał ograniczony jest więc, z mocy przepisów prawa proce-
sowego, wyłącznie do zagadnień prawnych wymagających zasadniczej
6
wykładni ustawy. Zagadnienie to musi przy tym powstać przy rozpoznawa-
niu środka odwoławczego, mieć zakotwiczenie w stanie faktycznym oraz
znaczenie dla rozstrzygnięcia o jego dopuszczalności lub zasadności (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 31 sierpnia 1994 r., I KZP 21/94,
OS Pr. 1995, nr 1, poz. 13; z dnia 17 października 1996 r., I KZP 24/96,
OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 7; z dnia 29 marca 2006 r., I KZP 58/05, LEX nr
180755 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2005 r., I KZP
37/04, OSNKW 2005, z. 2, poz. 15; por. też R. A. Stefański: Instytucja py-
tań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach karnych, Kraków 2001, s.
264 – 299).
Przede wszystkim należy stwierdzić, że przedstawione przez Sąd
Apelacyjny w G. zagadnienie spełnia wszelkie przesłanki określone w art.
441 § 1 k.p.k. Wyłoniło się ono bowiem w związku z wniesieniem środka
odwoławczego (apelacji pełnomocnika wnioskodawcy), którego rozpozna-
nie zależy od rozstrzygnięcia wskazanych przez Sąd wątpliwości. Został
wykazany związek przyczynowy między ustaleniami faktycznymi dokona-
nymi w niniejszej sprawie a treścią pytania prawnego. Ma ono nadto cha-
rakter zagadnienia wymagającego zasadniczej wykładni ustawy, bowiem
przepis art. 8 ust. 1d ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważ-
ne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze
zm. – dalej zwanej „ustawą lutową”) jest sformułowany w sposób budzący
wątpliwości interpretacyjne i z tego też powodu był rozbieżnie interpreto-
wany w praktyce sądowej. Problem ten nie był też dotąd rozstrzygnięty w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, a jego wyjaśnienie może mieć znaczenie
prejudycjalne.
Z treści uzasadnienia postanowienia Sądu Apelacyjnego w G. wyni-
ka, że niejasne jest sformułowanie: „wyłącznie w oparciu o jeden tytuł spo-
śród wymienionych w ust. 1”, zawarte w art. 8 ust. 1d ustawy lutowej i wy-
7
wołuje ono trudności interpretacyjne, szczególnie przy uwzględnieniu ure-
gulowań zawartych w art. 8 ust. 1 i art. 8 ust. 1a.
Należy przypomnieć, że przepis art. 8 tej ustawy został znowelizowa-
ny ustawą z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy o uznaniu za nie-
ważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność
na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 191, poz.
1372). Pierwotny projekt nowelizacji ustawy nie zawierał w ogóle odpo-
wiednika aktualnego ust. 1d art. 8, natomiast zakładał (art. 8 ust. 1b i 1a
projektu), że odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za
doznaną krzywdę, wynikłe z orzeczeń lub decyzji wydanych za działalność
mającą miejsce po dniu 31 grudnia 1956 r. albo z powodu takiej działalno-
ści, nie mogą łącznie przekroczyć kwoty 25 000 zł (por. druk nr 595 Sejmu
RP V kadencji z dnia 5 kwietnia 2006 r., tekst ze stron internetowych Sej-
mu). W trakcie prac Podkomisji Nadzwyczajnej – Komisji Sprawiedliwości i
Praw Człowieka – do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie
ustawy lutowej, na posiedzeniu w dniu 11 lipca 2006 r., została zgłoszona
autopoprawka do projektu przewidująca dodanie ust. 1c art. 8 (obecnie art.
8 ust. 1d) i ograniczenie przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia
„wyłącznie w oparciu o jeden tytuł, spośród wymienionych” w art. 8 ust. 1
omawianej ustawy lutowej (por. Sprawozdanie Podkomisji Nadzwyczajnej...
z dnia 11 lipca 2006 r., tekst ze stron internetowych Sejmu).
Ustalając znaczenie treści określenia „jeden tytuł spośród wymienio-
nych w ust. 1”, zawartego w art. 8 ust. 1d ustawy lutowej należy przede
wszystkim zastosować instrumenty wykładni językowej (gramatycznej), któ-
ra ma pierwszeństwo przed innymi wykładniami, w tym wykładnią syste-
mową i funkcjonalną, i zawsze powinna być punktem wyjścia dla wypraco-
wania końcowego wniosku o znaczeniu danego przepisu (por. m. in. J.
Wróblewski: Rozumienie prawa i jego wykładnia, Wrocław 1990, s. 78 i n.;
L. Morawski: Zasady wykładni prawa, Toruń 2006, s. 67 – 73; P. Hofmań-
8
ski, S. Zabłocki: Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych,
Kraków 2006, s. 220; T. Bojarski: Polskie prawo karne. Zarys części ogól-
nej, Warszawa 2006, s. 63 – 67).
Analizę tego określenia należy rozpocząć od zdekodowania pojęcia
„tytuł”. Warto wskazać, że od blisko stu lat jest ono definiowane podobnie.
Rozumiane jest ono m. in. jako „przyczyna usprawiedliwiająca, upoważnia-
jąca do czego, prawo, racja, podstawa, zasada” (por. J. Karłowicz, A. Kryń-
ski, W. Niedźwiedzki: Słownik języka polskiego, Warszawa 1919, tom VII,
s. 194), jako „podstawa czegoś; powód, racja” (por. M. Szymczak red.:
Słownik języka polskiego, Warszawa 1981, tom III, s. 567; S. Dubisz red.:
Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003, tom 4, s. 931; E.
Sobol red.: Nowy słownik języka polskiego, Warszawa 2002, s. 1064), czy
też jako „uprawnienie” (por. S. Skorupka: Słownik frazeologiczny języka
polskiego, Warszawa 2002, tom II, s. 414). W języku prawniczym funkcjo-
nuje natomiast m. in. pojęcie „tytuł egzekucyjny”, czyli orzeczenie sądu,
ugoda lub akt (np. notarialny) uprawniający do egzekucji sądowej w postę-
powaniu cywilnym oraz „tytuł własności” jako podstawa prawna wyłącznego
korzystania i rozporządzania rzeczą, a także dokument tworzący lub
stwierdzający tę podstawę prawną.
Zauważyć należy, że interpretowany przepis art. 8 ust. 1d wskazuje,
iż chodzi o „jeden tytuł spośród”. Słowo „spośród” jest przyimkiem łączą-
cym się z rzeczownikiem (lub innymi wyrazami w jego funkcji) w dopełnia-
czu i m. in. „wskazuje na większy zbiór ludzi, przedmiotów itp., z którego
wybiera się pojedynczą osobę, rzecz itp.; spomiędzy” (por. E. Sobol red.
op. cit., s. 945), czy też wskazuje, iż „jeżeli coś dotyczy jednej spośród wie-
lu osób lub rzeczy, to dotyczy właśnie jej, a nie pozostałych” (por. M. Bańko
red.: Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000, tom II, s. 657).
Powyższe znaczenie słów: „tytuł” oraz „spośród” pozwala przyjąć, iż
ustawodawca ograniczył możliwość uzyskania odszkodowania i zadośću-
9
czynienia tylko do jednej z podstaw prawnych określonych w art. 8 ust. 1, z
pominięciem pozostałych. Przemawia za tym również fakt, że do przepisu
art. 8 ust. 1 wprowadzono spójnik „albo” oznaczający alternatywę rozłącz-
ną. Przypomnieć należy, że alternatywa rozłączna jest związkiem niepo-
siadania przez dwa zdania (składniki) takiej samej wartości logicznej,
związkiem sprzeczności dwu zdań. Zdanie złożone zbudowane przy użyciu
spójnika alternatywy rozłącznej „albo” jest prawdziwe jedynie wówczas, gdy
prawdziwe jest tylko jedno ze zdań składowych, a drugie zdanie składowe
jest fałszywe (por. A. Malinowski: Redagowanie tekstu prawnego. Wybrane
wskazania logiczno-językowe, Warszawa 2008, s. 70 – 73). Przepis art. 8
ust. 1 wymienia (czyli „wylicza nazywając” – por. M. Szymczak red. op. cit.,
s. 820) dwie takie podstawy prawne, a to: orzeczenie, którego nieważność
stwierdzono oraz decyzję o internowaniu.
Zaprezentowana wykładnia językowa nie rozstrzyga jednak wątpliwo-
ści, czy pojęcie „tytuł” w rozumieniu ust. 1 art. 8 odnosi się do podstawy
prawnej o charakterze rodzajowym (represjonowanie wskutek orzeczenia
sądu albo pozbawienie wolności decyzją o internowaniu), czy też do kon-
kretnego dokumentu tworzącego tę podstawę prawną (orzeczenie, którego
nieważność stwierdzono albo decyzja o internowaniu). W takiej sytuacji ko-
nieczne jest posłużenie się metodami wykładni systemowej o charakterze
wewnętrznym, która to wykładnia pełni rolę subsydiarną wobec wykładni
językowej. Nie można bowiem, chcąc prawidłowo zinterpretować przepis
art. 8 ust. 1d, pominąć treści art. 8 ust. 1a i 1c ustawy lutowej. Przepis ust.
1a stanowi, że „odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie
za doznaną krzywdę wynikłe z orzeczeń albo decyzji, o których mowa w
ust. 1, nie mogą łącznie przekroczyć kwoty 25 000 zł”, natomiast ust. 1c
wskazuje, iż tego rodzaju ograniczenia „nie stosuje się w przypadku, w któ-
rym w wyniku wykonania orzeczeń albo decyzji, o których mowa w ust. 1,
osoba poszkodowana poniosła śmierć”. Wskazać należy, że w obu tych
10
przepisach ustawodawca użył liczby mnogiej, co świadczy jednoznacznie,
iż pozwalają one na przyznanie odszkodowania za szkody i zadośćuczy-
nienia za krzywdy wynikłe z wykonania więcej niż jednego orzeczenia albo
więcej niż jednej decyzji o internowaniu, o których mowa w ust. 1 art. 8 tej
ustawy. Takie rozumienie tych przepisów pozwala na stwierdzenie, że w
art. 8 ust. 1d zawarte jest kolejne, dodatkowe ograniczenie wyłączające
możliwość przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia równocześnie z
tytułu represjonowania wskutek wykonania orzeczenia bądź orzeczeń, któ-
rych nieważność stwierdzono oraz z tytułu wydanej bądź wydanych decyzji
o internowaniu. Podkreślić również należy, że omawiany przepis został
zamieszczony po przepisach ust. 1a-1c, które zawierają ograniczenia doty-
czące wysokości roszczeń materialnych oraz wyjątki od tych ograniczeń.
Rozważania dotyczące przedmiotowej sprawy byłyby niepełne bez
przeprowadzenia wykładni funkcjonalnej. Przypomnieć należy, iż noweliza-
cja ustawy lutowej, ustawą z dnia 19 września 2007 r., znacząco poszerzy-
ła jej zakres pod względem czasowym i podmiotowym, obejmując jej prze-
pisami działalność niepodległościową prowadzoną w okresie 1957 – 1989
oraz osoby, wobec których wydano decyzję o internowaniu w związku z
wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego. Jak
wynika z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, jednym z założeń
ustawy było umożliwienie uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia
osobom represjonowanym w tym okresie za działalność opozycyjną. Pod-
kreślić należy, że do chwili tej nowelizacji, brak było jakichkolwiek podstaw
prawnych dla dochodzenia odszkodowań za szkody wynikłe z wydania de-
cyzji o internowaniu na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.
o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154). Internowanie było bowiem in-
stytucją prawa administracyjnego, stosowaną przez organy administracyj-
ne. Był to szczególny środek prewencyjny wprowadzony na czas obowią-
zywania stanu wojennego i jako niemający związku z prowadzonymi, nie-
11
jednokrotnie równolegle z internowaniem, postępowaniami karnymi o po-
pełnienie przestępstw, nie podlegał zaliczeniu na poczet orzeczonych kar
pozbawienia wolności – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie miały do
niego również zastosowania przepisy rozdziału 58 Kodeksu postępowania
karnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1983 r., VI
KZP 6/83, OSNKW 1983, z. 9, poz. 67; postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 4 grudnia 2000 r., III KKN 336/99, LEX nr 51443). W projekcie nowe-
lizowanej ustawy zaproponowano jednak szereg ograniczeń i to nie tylko w
kręgu osób uprawnionych, ale również co do wysokości świadczeń. Ogra-
niczenia dotyczące wysokości świadczeń uznano za konieczne, gdyż jak
stwierdzono w uzasadnieniu projektu tej ustawy, zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, równowaga budżetowa stanowi
istotną wartość konstytucyjną, wymagającą uwzględnienia przy projekto-
waniu rozwiązań ustawowych. To właśnie możliwości budżetowe Państwa
były powodem wyłączenia uprawnień do dochodzenia roszczeń równocze-
śnie z tytułu wykonania orzeczenia, którego nieważność stwierdzono i de-
cyzji o internowaniu. Oceniając wzajemne relacje ust. 1d oraz ust. 1 i 1a
art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wy-
danych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodle-
głego bytu Państwa Polskiego stwierdzić należy, że ustawodawca zawęża-
jąc w art. 8 ust. 1d odpowiedzialność Skarbu Państwa do jednej z podstaw
prawnych spośród wymienionych w art. 8 ust. 1, dał możliwość wyboru
osobie poszkodowanej oparcia swojego roszczenia o odszkodowanie i za-
dośćuczynienie, o jeden spośród tych dwóch tytułów. Podkreślić jednakże
należy, że w przypadku kilkakrotnego skazania danej osoby za działalność
na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo kilkukrotnego inter-
nowania w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce
stanu wojennego, istnieje podstawa do przyznania odszkodowania i za-
dośćuczynienia za każdy z okresów represji doznanych wskutek jednego z
12
dwóch wskazanych w ust. 1 tytułów, przy uwzględnieniu jednakże ograni-
czeń kwotowych, o których mowa w art. 8 ust. 1a ustawy lutowej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak na
wstępie.