Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 16/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi powodów
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 28 grudnia 2006 r., sygn. akt [...],
w sprawie z powództwa C.Ł. i J.Ł.
przeciwko Gminie i Miastu S.
o unieważnienie umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 czerwca 2009 r.,
oddala skargę.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. oddalił apelację powodów od wyroku Sądu Rejonowego
w G., którym ten Sąd oddalił żądanie powodów skierowane przeciwko Gminie i
Miastu S. o stwierdzenie, że umowa darowizny bliżej określonej nieruchomości jest
nieważna, a także o wydanie tej nieruchomości. Sąd ustalił, że nieruchomość ta
została darowana z przeznaczeniem na cele oświaty, w szczególności na potrzeby
gimnazjum w Szczuczynie, pozwana na tę nieruchomość poniosła nakłady w
kwocie 119.539,10 zł, budynek posadowiony na tej nieruchomości przekazano
szkole w trwały zarząd, a jego część użyczono na potrzeby posterunku policji.
Wyraził pogląd, że niespełnienie się wszystkich oczekiwań darczyńców, co do
określonego rozwoju zdarzeń nie daje podstaw do uznania ich oświadczenia woli
o darowiźnie za wynik błędu prawnie doniosłego (art. 84 k.c.).
Skargę od powyższego wyroku, na podstawie art. 4241
k.p.c., wnieśli
powodowie. Zarzucili naruszenie art. 84 i 5 k.c. W konsekwencji ich naruszenia
doszło, zdaniem skarżących, do wydania orzeczenia niezgodnego z prawem
w rozumieniu art. 4241
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
sądu II instancji została wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą
z dnia 22.12.2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).
Źródeł tej skargi oraz motywów jej ustanowienia należy poszukiwać w art. 77 ust. 1
Konstytucji, przewidującym odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody
wyrządzone przez niezgodne z prawem działania lub zaniechania przy
wykonywaniu władzy publicznej oraz w uchwaleniu art. 417 - 4172
i 421 k.c. Z art.
4171
§ 2 k.c. wynika, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie
prawomocnego orzeczenia, można żądać jej naprawienia po stwierdzeniu we
właściwym postępowaniu jego niezgodności z prawem.
Przechodząc do oceny zgodności z prawem zaskarżonego wyroku trzeba
zauważyć, że nie każde naruszenie prawa materialnego lub przepisów
3
postępowania stanowi uzasadnioną podstawę skargi przewidzianej w art. 4241
k.p.c. Orzeczenie niezgodne z prawem - w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. - to
orzeczenie, które jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i nie podlegającymi
różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć
(dyskrecjonalności), albo zostało wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej
wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga
głębszej analizy prawniczej. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05 (OSNC 2007, nr 1, poz. 17) uznając, że
niezgodność z prawem w rozumieniu art. 4241
k.p.c. może wynikać tylko
z oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem zasad
wykładni lub stosowania prawa. Innymi słowy, niezgodność z prawem powodująca
powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa musi mieć
charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku
orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 stycznia 2007 r., sygn. akt V CNP 132/06,
(Biul. SN 2007/4/14) uznał, że takie ujęcie niezgodności z prawem, a co za tym
idzie, "bezprawności sądowej", pozostaje w zgodzie z orzecznictwem (ETS), który
w orzeczeniu z dnia 30 września 2003 r. w sprawie Gerhard K., po raz pierwszy
rozpatrując odpowiedzialność państwa za szkodę wyrządzoną przez władzę
sądową, nadał przesłance bezprawności jeszcze bardziej kwalifikowany charakter,
niż w przypadku odpowiedzialności państwa za szkodę wyrządzoną bezprawiem
legislacyjnym (por. C-224/01, Gerhard K. v. Austria).
Wyraźnego podkreślenia wymaga, prezentowany zarówno w orzecznictwie
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (por. np. powołane orzeczenie w sprawie
C-224/01), jak i w doktrynie, pogląd, zgodnie z którym w przypadku wykonywania
władzy dyskrecjonalnej niezbędny jest pewien margines błędu, którego popełnienie
nie może rodzić odpowiedzialności odszkodowawczej państwa. Tylko w sytuacji,
gdy granice uznania zostaną rażąco przekroczone (błąd rażący), państwo nie może
uwolnić się od tej odpowiedzialności. Oznacza to, że naruszenie prawa musi być
"oczywiste". Z tego rodzaju naruszeniem - jak podkreślił ETS - mamy do czynienia
wyjątkowo, bowiem "oczywistość naruszenia prawa" należy rozumieć bardzo
wąsko, gdy jest ono z góry widoczne, bez potrzeby głębszej analizy prawniczej.
4
Istota skargi sprowadza się do twierdzenia, że Sąd Okręgowy z rażącym
naruszeniem art. 84 k.c. uznał, iż okoliczności, na które powołują się skarżący nie
dają dostatecznych podstaw do przyjęcia istnienia po ich stronie, w chwili
zawierania umowy w dniu 28 grudnia 2001 r., błędu prawnie doniosłego.
Warunkiem prawnej doniosłości błędu w świetle art. 84 k.c. jest przede
wszystkim to, aby błąd składającego oświadczenie woli dotyczył treści czynności
prawnej. Przepis ten zakłada więc istnienie po stronie składającego oświadczenie
woli mylnego wyobrażenia o treści tego oświadczenia (pomyłka) lub o takich
okolicznościach, jak np.: 1) fakty, do których odnosi się to oświadczenie, 2) normy
prawne, mające zastosowanie do dokonywanej czynności prawnej, 3) skutki
prawne dokonywanej czynności prawnej.
Na gruncie art. 84 k.c. można bronić poglądu prezentowanego w skardze,
że każdy błąd co do treści czynności prawnej jest w pewnym stopniu błędem co do
pobudki. Podobnie, jeżeli do treści czynności prawnej została włączona motywacja
do jej zawarcia, wówczas błąd co do pobudki staje się błędem co do treści
czynności prawnej
Niemniej jednak, niepodobna uznać za oczywiście błędny, odmiennego
poglądu Sądu Okręgowego, który legł u podłoża zaskarżonego wyroku, że błąd co
do pobudki, albo błąd polegający na mylnym przewidywaniu wyniku
przedsięwzięcia, podejmowanego na podstawie umowy, pozbawiony jest
doniosłości prawnej. Zbliżonej bowiem treści pogląd wyraził Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 19 października 2000 r. (III CKN 963/98, OSNC 2002, nr 5, poz. 63)
stwierdzając, że niespełnienie się oczekiwań osoby dokonującej czynności prawnej
co do określonego rozwoju zdarzeń nie daje podstaw do uznania oświadczenia woli
za wynik błędu prawnie doniosłego.
W tych okolicznościach wskazana wyżej "oczywistość naruszenia prawa",
w szczególności art. 84 k.c., nie zachodzi w niniejszej sprawie.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.