Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lipca 2009 r.
II BU 28/08
Zastosowanie nieobowiązującego przepisu prawa i przyznanie świadcze-
nia przedemerytalnego osobie, która nie spełniała ustawowych przesłanek do
jego nabycia, stanowi rażące naruszenie prawa i uzasadnia uwzględnienie
skargi o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia (art. 4244
i 42411
§ 2 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Małgorzata Gersdorf, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 lipca
2009 r. sprawy z wniosku Jerzego T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B. o świadczenie przedemerytalne, na skutek skargi o stwierdze-
nie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia organu rentowego od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 czerwca 2007 r. [...]
s t w i e r d z i ł niezgodność z prawem prawomocnego wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Gdańsku z dnia 12 czerwca 2007 r. [...].
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 12 czerwca 2007 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił wy-
rok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 29 grudnia 2005 r. oddalający odwołanie
wnioskodawcy Jerzego T. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w
B. z dnia 1 sierpnia 2005 r. odmawiającej mu prawa do świadczenia przedemerytal-
nego, w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do tego świadczenia od dnia 1
lipca 2005 r.
Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca pozostawał w stosunku pracy do dnia
7 lutego 2004 r. Przyczyną ustania zatrudnienia była likwidacja stanowiska pracy. Do
tego dnia wnioskodawca wykazał łącznie 34 lata, 1 miesiąc i 28 dni okresów skład-
kowych i nieskładkowych oraz ukończył 61 lat. Okres pobierania zasiłku dla bezro-
2
botnych przypada po rozwiązaniu stosunku pracy od dnia 6 sierpnia 2004 r. Wniosek
o przyznanie świadczenia przedemerytalnego (data wpływu do organu rentowego -
13 lipca 2005 r.) wnioskodawca złożył z zachowaniem terminu miesięcznego od
otrzymania zaświadczenia o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych. Decyzją z dnia 9
sierpnia 2005 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia
przedemerytalnego z uwagi na fakt, że do dnia rozwiązania stosunku pracy nie udo-
kumentował wymaganych 35 lat okresu zatrudnienie (stażu pracy). W odwołaniu od
tej decyzji wnioskodawca domagał się wliczenia do stażu pracy także okresu pobie-
rania zasiłku dla bezrobotnych przypadającego po ustaniu stosunku pracy.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że warunki naby-
cia prawa do świadczenia przedemerytalnego określone w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. Nr 120, poz.
1252 ze zm., zwanej dalej ustawą o świadczeniach przedemerytalnych), tj.: ukończe-
nie przez mężczyznę 60 roku życia do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz posiadanie 35 lat okresu uprawniającego do eme-
rytury, muszą być spełnione w dacie zakończenia stosunku pracy. Tymczasem okres
pobierania zasiłku przez wnioskodawcę nastąpił po ustaniu zatrudnienia (tj. dnia 6
sierpnia 2004 r.), nie może być zatem uwzględniony przy ustalaniu przesłanek prawa
do tego świadczenia. Sąd stwierdził przy tym, że „rozpoznając sprawę przeoczono
możliwość stosowania ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu (w brzmieniu z dnia 31.05.2004 r.) gdyż powód zarejestrował się w urzę-
dzie pracy przed dniem przejęcia przez ZUS przyznawania i wypłaty świadczeń
przedemerytalnych t.j.1 sierpnia 2004 r. Zgodnie z art. 37k ust. 1 pkt 2 cytowanej
ustawy prawo do świadczenia przysługuje mężczyźnie, który w roku kalendarzowym
rozwiązania stosunku pracy osiągnął 60 lat i okres uprawniający do emerytury. Po-
wód spełnia powyższe warunki.”
Sąd Apelacyjny uznał apelację wnioskodawcy za uzasadnioną, jednak z in-
nych powodów niż w niej wskazane. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, przy roz-
strzyganiu sprawy uszło uwadze tego Sądu unormowanie zawarte w ustawie z dnia
14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U.
z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm., zwanej dalej ustawą o przeciwdziałaniu bezrobo-
ciu). Sąd Apelacyjny wskazał, że z art. 37k ust. 1 pkt 2 tej ustawy, w brzmieniu obo-
wiązującym na dzień 31 maja 2004 r., wynika, że świadczenie przedemerytalne przy-
sługuje osobie spełniającej określone w ustawie warunki do uzyskania statusu bez-
3
robotnego i prawa do zasiłku jeżeli w roku kalendarzowym, w którym został rozwią-
zany stosunek pracy lub stosunek służbowy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
ukończyła: - mężczyzna 60 lat oraz posiada okres uprawniający do emerytury. Wnio-
skodawca ukończył 60 lat w dniu 24 stycznia 2003 r., a stosunek pracy został roz-
wiązany z przyczyn dotyczących pracodawcy z dniem 7 lutego 2004 r., zaś wniosko-
dawca został zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w B. w dniu 29 lipca
2004 r. z prawem do zasiłku dla bezrobotnych od dnia 6 sierpnia 2004 r. Wobec tego
Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji przyznając wnioskodawcy
prawo do świadczenia przedemerytalnego, począwszy od miesiąca złożenia wniosku
o to świadczenie (13 lipca 2005 r.), tj. od dnia 1 lipca 2005 r.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
pełnomocnik organu rentowego zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w całości.
Skargę oparł na podstawie naruszenia prawa materialnego przez jego niewłaściwe
zastosowanie, w szczególności art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o
świadczeniach przedemerytalnych w związku z art. 37k ustawy z dnia 14 grudnia
1994 r. o przeciwdziałaniu bezrobociu, wnosząc o stwierdzenie, że zaskarżony wyrok
jest niezgodny z art. 37k ust. 1 pkt 2 ustawy o przeciwdziałaniu bezrobociu w brzmie-
niu obowiązującym na dzień 31 maja 2004 r. Skarżący podniósł, że zastosowanie
wówczas obowiązującego przepisu nie dawało wnioskodawcy prawa do świadczenia
przedemerytalnego z uwagi na brak 35 lat pracy w dniu rozwiązania stosunku pracy.
W związku z tym rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego rażąco narusza prawo, jak rów-
nież konstytucyjną zasadę równego traktowania obywateli w świetle prawa. W wyni-
ku wydania zaskarżonego wyroku skarżący poniósł szkodę w postaci bezpodstawnie
wypłaconego świadczenia przedemerytalnego za okres od 1 lipca 2005 r. do 31 paź-
dziernika 2006 r. (począwszy od dnia 1 listopada 2006 r., w którym wnioskodawca
nabył prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy) w wysokości
11.052,32 zł. Skarżący wskazał, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze
innych środków nie było możliwe, gdyż wniesiona przez niego skarga kasacyjna zo-
stała odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 lipca 2008 r., z uwagi
na wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 3986
§ 1 k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Istota skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzecze-
nia sprowadza się do zakwestionowania zastosowania przez Sąd Apelacyjny przepi-
su przejściowego ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytal-
nych (art. 29 ust. 2), a w konsekwencji oparcia rozstrzygnięcia na przepisie bez
uwzględnienia jego brzmienia obowiązującego w rozpoznawanym stanie faktycznym
(art. 37k ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziała-
niu bezrobociu).
Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach
przedemerytalnych „osoby, które do dnia przejęcia przez Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych przyznawania i wypłaty świadczeń przedemerytalnych zarejestrowały się w
urzędzie pracy i spełniały warunki do nabycia prawa do świadczenia przedemerytal-
nego nabywają to prawo na zasadach określonych w ustawie z dnia 14 grudnia 1994
r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514, ze
zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ni-
niejszej ustawy”. Chodzi tu o dzień 31 maja 2004 r. ponieważ ustawa o świadcze-
niach przedemerytalnych weszła w życie z dniem 1 czerwca 2004 r. (art. 32 tej
ustawy). Natomiast art. 37k ust. 1 pkt 2 ustawy o przeciwdziałaniu bezrobociu, w
brzmieniu obowiązującym w dniu 31 maja 2004 r., stanowił, że „świadczenie
przedemerytalne przysługuje (...) osobie, spełniającej określone w ustawie warunki
do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku, jeżeli do dnia rozwiązania
stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w
którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co naj-
mniej 50 lat kobieta i 55 lat mężczyzna oraz osiągnęła okres uprawniający do eme-
rytury wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn”. W takim brze-
mieniu przepis ten obowiązywał od dnia 1 stycznia 2002 r. na mocy art. 3 pkt 14 lit. a
tiret drugie ustawy z dnia 17 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i prze-
ciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. Nr 154, poz. 1793). Uznając, że w rozpoznawanej
sprawie należało zastosować regulację zawartą w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r.
o przeciwdziałaniu bezrobociu Sąd Apelacyjny zacytował art. 37k ust. 1 pkt 2 tej
ustawy, w jego mniemaniu, w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 maja 2004 r.
Jednak w rzeczywistości Sąd przytoczył i oparł swoje rozstrzygnięcie o art. 37k ust. 1
pkt 2 ustawy przeciwdziałaniu bezrobociu w brzmieniu obowiązującym jeszcze przed
zmianą z dnia 1 stycznia 2002 r., a więc w wersji już nieobowiązującej w dniu 31
maja 2004 r. Wówczas przepis ten stanowił, że świadczenie przedemerytalne przy-
5
sługuje osobie, spełniającej określone w ustawie warunki do uzyskania statusu bez-
robotnego i prawa do zasiłku, jeżeli: w roku kalendarzowym, w którym został rozwią-
zany stosunek pracy lub stosunek służbowy z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
ukończyła co najmniej 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna oraz posiada okres upraw-
niający do emerytury. Zastosowanie art. 37k ust. 1 pkt 2 w wersji nieobowiązującej w
rozpoznawanym stanie faktycznym doprowadziło do przyznania świadczenia
przedemerytalnego osobie, która nie spełniała ustawowych przesłanek. Zgodnie bo-
wiem z brzmieniem tego przepisu obowiązującym w dniu 31 maja 2004 r. wniosko-
dawca powinien legitymować się 35-letnim stażem pracy w dniu rozwiązania sto-
sunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Tymczasem wnioskodawca w
dniu 7 lutego 2004 r. (ustania zatrudnienia) posiadał łącznie 34 lata, 1 miesiąc i 28
dni okresów składkowych i nieskładkowych. W świetle wówczas obowiązujących
przepisów nie było zatem podstaw do przyznania mu prawa do świadczenia przede-
merytalnego.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie art. 42411
§ 2 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================