Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 33/09
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lipca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
w sprawie z powództwa K. D.
przeciwko E. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 10 lipca 2009 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 5 lutego 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 5 lutego 2009 r. odrzucił skargę
kasacyjną powoda K. D. od wyroku tegoż Sądu Apelacyjnego z dnia 20 sierpnia
2008 r.
Skarga kasacyjna wpłynęła w dniu 22 grudnia 2008 r. wraz z wnioskiem
o zwolnienie powoda od obowiązku uiszczenia należnej opłaty od skargi.
Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek powoda
o zwolnienie od kosztów sądowych uznając, że powód nie wykazał, iż spełnia
przesłanki wymienione w art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych. Zarządzeniem doręczonym pełnomocnikowi powoda w dniu 5 stycznia
2009 r. Sąd Apelacyjny wezwał do uiszczenia opłaty. W dniu 12 stycznia 2009 r.
powód uiścił część opłaty w kwocie 1.000 zł, jednocześnie ponownie złożył wniosek
o zwolnienie od kosztów sądowych ponad uiszczoną kwotę.
Sąd Apelacyjny uznał, że w ponowionym wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych powód nie wskazał żadnych nowych okoliczności, które uzasadniałyby
odmienną jego ocenę niż ta jaka stanowiła podstawę orzeczenia z dnia 30 grudnia
2008 r. oraz, że uiszczenie jedynie części opłaty spowodowało, iż skarga kasacyjna
nie została należycie opłacona. Sąd Apelacyjny wskazał, że zgodnie z art. 3986
§ 2
k.p.c. nieopłaconą skargę kasacyjną, sąd drugiej instancji na posiedzeniu
niejawnym odrzuca.
Na postanowienie Sądu Apelacyjnego powód złożył zażalenie.
W uzasadnieniu zażalenia wskazał między innymi, że w ponownym wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych – obok wcześniejszych – podniósł nowe,
nieznane wcześniej Sądowi Apelacyjnemu okoliczności mające wpływ na jego
sytuację majątkową, a mianowicie wszczęcie przeciw niemu postępowania
egzekucyjnego, w ramach którego zostały zajęte jego wszelkie składniki
majątkowe. Nadto, podniesiona została okoliczność zakończenia postępowania
karnego w wyniku, którego został obciążony znacznymi kosztami sądowymi.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W judykaturze ugruntowany jest pogląd, że zgłoszenie wniosku o zwolnienie
od kosztów sądowych w terminie wynikającym z zarządzenia przewodniczącego
o wezwaniu do uiszczenia opłaty, przerywa jego bieg. W konsekwencji w razie
nieuwzględnienia wniosku o zwolnienie strona powinna być ponownie wezwana do
uiszczenia opłaty. Na tle stanu faktycznego niniejszej sprawy nasuwa się pytanie,
jakie są skutki ponownego złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych
dokonanego w terminie określonym w ponownym wezwaniu do uiszczenia opłaty.
W dawniejszym orzecznictwie dominował pogląd, że jeżeli wniosek
o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przez stronę w terminie otwartym dla
uiszczenia wpisu od apelacji został prawomocnie oddalony, bezskuteczny upływ
terminu oznaczonego w zarządzeniu przewodniczącego wydanym ponownie
powoduje odrzucenie środka zaskarżenia, choćby strona złożyła kolejny wniosek
o zwolnienie od kosztów sądowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
21 kwietnia 1999 r., I CKN 1461/98, OSNC nr 11, poz. 196). Nowsze orzecznictwo
Sądu Najwyższego jest korzystniejsze dla strony składającej ponowny wniosek
o zwolnienie od kosztów sądowych. Przedstawiony wyżej pogląd nie budzi
zastrzeżeń odnośnie do sytuacji, w której ponowny wniosek o zwolnienie od
kosztów nie zawiera nowych okoliczności i podlega odrzuceniu. Jeżeli jednak
ponowny wniosek powołuje nowe okoliczności, mające uzasadniać odmienną
ocenę możliwości płatniczych strony ubiegającej się o zwolnienie w porównaniu
z jej sytuacją stanowiącą podstawę uprzedniej odmowy, to przyjmuje się, że
istnienie prawomocnego postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów
sądowych nie może przesądzać o niedopuszczalności ponownego badania sytuacji
materialnej, osobistej i rodzinnej strony wnioskującej. Wszakże w czasie od
uprawomocnienia się postanowienia do upływu terminu ponownie wyznaczonego
do uiszczenia wpisu, strona, która w chwili dokonywania pierwszej oceny nie
zasługiwała na zwolnienie od kosztów sądowych, może się znaleźć w sytuacji
jednoznacznie uniemożliwiającej jej poniesienie ciężaru wpisu. Wykluczenie
możliwości ponownego rozważenia przez Sąd jej nowej sytuacji oznaczałoby, że
o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych przesądzałyby okoliczności
wcześniejsze, a nie te, które określają możliwości finansowe strony w czasie,
4
w którym realnie ma ją dotknąć ciężar opłaty sądowej. W konsekwencji należy
przyjąć, że jeżeli ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów powołuje nowe
okoliczności, to złożenie tego wniosku przez stronę przerywa bieg terminu do
uiszczenia opłaty od środka zaskarżenia. Wymagane jest wówczas najpierw
rozpoznanie wniosku. Jeżeli skutkuje ono przyznaniem zwolnienia od wpisu, to
bezprzedmiotowe staje się wezwanie do uiszczenia wpisu, jeśli natomiast kończy
się prawomocną odmową zwolnienia, to sąd ponownie wzywa stronę do uiszczenia
wpisu w wyznaczonym terminie pod rygorem odrzucenia środka odwoławczego
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2006 r., IV CZ 45/06).
W konkretnej sprawie Sąd Apelacyjny oddalił ponowny wniosek powoda
o zwolnienie od kosztów oceniając, że przytoczone w nim nowe okoliczności nie są
okolicznościami, które uzasadniałyby odmienną ocenę wniosku, niż ta jaka
stanowiła podstawę orzeczenia z dnia 30 grudnia 2008 r. Sąd Najwyższy nie mógł
rozpoznać postanowienia oddalającego ponowny wniosek powoda o zwolnienie od
kosztów wobec braku w zażaleniu odpowiedniego wniosku powoda na podstawie
art. 380 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. Jednakże, obowiązkiem Sądu Apelacyjnego
było wezwać powoda po oddaleniu jego wniosku o zwolnienie od kosztów do
uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej. Zaniechanie tego spowodowało, że termin
do uiszczenia opłaty nie upłynął i orzekanie o odrzuceniu skargi jako nieopłaconej
było co najmniej przedwczesne.
Z powyższych względów na mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.
md