Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 lipca 2009 r.
I UK 27/09
Okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w czasie nauki w szkole
przysposobienia rolniczego podlega zaliczeniu do wymaganego stażu pracy
(art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153,
poz. 1227 ze zm.), jeżeli wykonywanie tej pracy było warunkiem pobierania nau-
ki, podlegającym weryfikacji przy przyjmowaniu do szkoły (art. 14 ust. 1 ustawy
z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, Dz.U. Nr 32,
poz. 160).
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jolanta Strusińska-
Żukowska, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 lipca
2009 r. sprawy z odwołania Ireny P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w B. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 października 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Białymstoku do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
B. (organ rentowy) odmówił Irenie P. (wnioskodawczyni) prawa do emerytury na pod-
stawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39,
poz. 353 ze zm., dalej jako ustawa emerytalna), po ustaleniu, że udowodniła łącznie
27 lat, 2 miesiące i 28 dni okresów ubezpieczenia zamiast wymaganych 30 lat. Or-
gan rentowy nie uwzględnił okresu od 11 sierpnia 1967 r. do 3 listopada 1971 r. z
2
tytułu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wobec nieudowodnienia, że rodzice
posiadali gospodarstwo rolne. Wnioskodawczyni wniosła odwołanie od powyższej
decyzji.
Wyrokiem z dnia 8 maja 2008 r. [...] Sąd Okręgowy w Białymstoku zmienił za-
skarżoną decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury
od dnia 1 listopada 2007 r., przyjmując, że pracowała w spornym okresie jako do-
mownik w gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni 0,53 ha. Ponadto rodzice jej
dodatkowo dzierżawili od nadleśnictwa pole i łąkę o powierzchni 4ha. We wrześniu
1967 r. wnioskodawczyni podjęła naukę w Szkole Przysposobienia Rolniczego w W.,
którą ukończyła w 1970 r. W okresie nauki (zajęcia w godzinach 1800
-2000
) wniosko-
dawczyni - jak zeznali świadkowie - codziennie wykonywała wszystkie prace w
gospodarstwie. Organ rentowy zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją.
Wyrokiem z dnia 8 października 2008 r. [...] Sąd Apelacyjny w Białymstoku
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie Ireny P. od decyzji organu rentowego.
Uznając apelację organu rentowego za zasadną, Sąd Apelacyjny wskazał, że brak
jest dowodów, by w latach 1967-1971 rodzice wnioskodawczyni posiadali gospodar-
stwo rolne poza zabudowaną działką o powierzchni 0,53ha, którą nabyli w zamian za
dożywocie. Ponadto za niewiarygodne uznał zeznania świadków dotyczące po-
wierzchni gospodarstwa rodziców wnioskodawczyni oraz nakład pracy wnioskodaw-
czyni w gospodarstwie rolnym jej rodziców.
Wnioskodawczyni zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości, podnosząc zarzuty naruszenia: 1) art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, art.
553
k.c. oraz art. 1 ust. 2 dekretu z 30 czerwca 1951 r. o podatku gruntowym w za-
kresie określenia znaczenia terminu „gospodarstwo rolne”, ponieważ przepisy te nie
określają powierzchni jaką winno mieć gospodarstwo rolne, którego powierzchnia
minimalna określona na 1 ha została wprowadzona dopiero przez art. 8 ustawy z 24
lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidual-
nych i członków ich rodzin oraz o zmianie ustawy o podatku rolnym (Dz.U. Nr 10,
poz. 53), zaś wcześniej za gospodarstwo rolne dla celów podatku rolnego uważano
„obszar użytków rolnych, lasów i gruntów leśnych, gruntów pod stawami oraz grun-
tów pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa o łącznej
powierzchni przekraczającej 0.5 ha”, zaś wnioskodawczyni pracowała w gospodar-
stwie rolnym o powierzchni powyżej 0,5 ha w latach 1967-1970; 2) art. 10 ust. 1 pkt 3
ustawy emerytalnej, przez pominięcie, że we wrześniu 1967 r. wnioskodawczyni
3
podjęła naukę w Szkole Przysposobienia Rolniczego w W., którą ukończyła w 1970 r.
i w tym czasie wykonywała wszystkie prace w gospodarstwie rolnym, zaś jednym z
warunków uczęszczania do szkoły tego rodzaju była praca „w indywidualnym gospo-
darstwie rolnym własnym lub rodzinnym albo innym”; 3) naruszenie art. 227, 233 § 1
w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez brak wszechstronnej oceny i rozważenia ze-
branego w sprawie materiału dowodowego wynikającej z niewłaściwej oceny
oświadczenia wnioskodawczyni oraz zeznań świadków, którzy jednoznacznie twier-
dzili, że wnioskodawczyni wykonywała prace w gospodarstwie rolnym rodziców co-
dziennie, stale i w wymiarze co najmniej pełnego okresu czasu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wnioskodawczyni ma uzasadnione podstawy, choć nie
wszystkie podniesione w niej zarzuty zasługują na uwzględnienie. Skarga kasacyjna
ma charakter nadzwyczajnego środka zaskarżenia, czego wyrazem jest między in-
nymi istotne ograniczenie dostępności skargi kasacyjnej pod względem dopuszczal-
nych jej podstaw. W szczególności, zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi
kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną w granicach jej podstaw, jest związa-
ny z mocy art. 39813
§ 2 k.p.c. ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę za-
skarżonego orzeczenia (wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2006 r., II CSK
136/05). Dlatego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
poprzez brak wszechstronnej oceny i rozważenia zebranego w sprawie materiału
dowodowego nie podlega w niniejszej sprawie kontroli kasacyjnej.
Uzasadnione okazały się natomiast zarzuty naruszenia powołanych w skardze
przepisów prawa materialnego. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej w
szczególnym przypadku, o którym mowa w ostatnim tiret tego przepisu, przy ustala-
niu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również
przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym
po ukończeniu 16 roku życia. W pierwotnym brzmieniu art. 2 pkt 4 ustawy z 14 grud-
nia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich ro-
dzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) definiował gospodarstwo
rolne jako nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną
całość gospodarczą obejmującą grunty rolne i leśne wraz z budynkami, urządzeniami
4
i inwentarzem, oraz prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa - o
powierzchni co najmniej 0,5 ha. Definicja ta uległa zmianie z dniem 1 stycznia 1989 r.
na mocy art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpiecze-
niu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz o zmianie ustawy
o podatku rolnym, który zawęził pojęcie gospodarstwa rolnego tylko do takich nieru-
chomości rolnych, w których powierzchnia użytków rolnych przekraczała 1 ha. Z do-
łączonego do akt wniosku wnioskodawczyni o emeryturę [...] aktu własności ziemi
wydanego przez naczelnika powiatu w W. z 13 maja 1974 r. wynika, że rodzice wnio-
skodawczyni byli od 1946 r. posiadaczami, a następnie - na mocy ustawy z 26 paź-
dziernika 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych - właścicielami „go-
spodarstwa rolnego o powierzchni 0,53 ha”. Tym samym, wbrew stanowisku Sądu
Apelacyjnego wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz w braku od-
miennych ustaleń, należy przyjąć, że rodzice wnioskodawczyni posiadali gospodar-
stwo rolne, którego powierzchnia przekraczała próg 0,5 ha. Aczkolwiek nie można
wykluczyć, że posiadana przez rodziców wnioskodawczyni nieruchomość nie speł-
niała pozostałych wymogów definicji gospodarstwa rolnego z art. 2 pkt 4 ustawy z 14
grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich
rodzin w jego pierwotnym brzmieniu, w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego nie
wskazano, na jakiej podstawie przyjął on, że przedmiotowa nieruchomość nie była
gospodarstwem rolnym w rozumieniu ustawy, lecz „zabudowaną działką o po-
wierzchni 0,53 ha”.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny nie ustosunkował się również do
kwestii związku między pobieraniem przez wnioskodawczynię nauki w szkole przy-
sposobienia rolniczego a wykonywaniem pracy w gospodarstwie rolnym rodziców,
poprzestając na negatywnej ocenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność
pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym rodziców. Z ustawy z dnia 15 lipca
1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz. 160) wynika zaś,
że słuchaczami szkół przysposobienia rolniczego mogły być osoby pracujące w rol-
nictwie i nieuczęszczające do innych szkół (art. 14 ust. 1). Natomiast z ustaleń po-
czynionych przez Sąd Okręgowy i niekwestionowanych przez Sąd Apelacyjny wyni-
ka, że nauka w szkole trwała przez trzy dni w tygodniu, po dwie godziny wieczorem
od 1800
do 2000
. Oznacza to, że organizacja nauki pozwalała wnioskodawczyni speł-
nić wymóg pracy w gospodarstwie rolnym w stosownym wymiarze czasu pracy. Je-
żeli zatem okaże się, że wykonywanie prac w gospodarstwie rolnym rodziców było -
5
podlegającym weryfikacji przy przyjmowaniu do szkoły - warunkiem nauki w szkole
przysposobienia rolniczego, należy przyjąć, że okres przez jaki wnioskodawczyni
uczęszczała do wyżej wymienionej placówki oświatowej powinien podlegać zalicze-
niu do wymaganego stażu pracy zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej .
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================