Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 lipca 2009 r.
I UK 55/09
Zdarzenie następujące po zakończeniu czynności związanych z wykony-
waną działalnością gospodarczą, w drodze z miejsca jej wykonywania do
domu, nie jest wypadkiem przy prowadzeniu działalności gospodarczej w rozu-
mieniu art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Jerzy
Kwaśniewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 lipca
2009 r. sprawy z odwołania Ewy S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w K. z udziałem z udziałem zainteresowanych: Małgorzaty S., Marcina
S., Pawła S. o jednorazowe odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej ubezpie-
czonej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kiel-
cach z dnia 26 września 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kielcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działu w K. z dnia 10 grudnia 2007 r. i przyznał Ewie S., Małgorzacie S., Marcinowi
S. oraz Pawłowi S. prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci Toma-
sza S. na skutek wypadku przy pracy z dnia 14 maja 2007 r.
Sąd Rejonowy ustalił, że Tomasz S. prowadził pozarolniczą działalność go-
spodarczą pod nazwą ZHU O. z siedzibą w R., zajmując się między innymi produkcją
i montażem bram segmentowych oraz automatyką. W dniu 14 maja 2007 r. Tomasz
S. i Marcin Z. pojechali do W., aby skontrolować stan przeprowadzanych tam robót.
2
Na placu budowy przebywali w godzinach od 900
do 1800
. Następnie udali się samo-
chodem w drogę powrotną do miejsca zamieszkania do R. Około godziny 2200
doszło
do wypadku komunikacyjnego w miejscowości R.K. Kierowca samochodu marki
Volkswagen Passat, jadący od strony O.Ś. doprowadził do zderzenia czołowego
obydwu pojazdów. Poszkodowani w wypadku zostali przewiezieni do szpitala w O.Ś.,
gdzie Tomasz S. w wyniku doznanych obrażeń zmarł. Decyzją z dnia 10 grudnia
2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w K. odmówił Ewie S. prawa do
jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, którego skutkiem był
zgon ubezpieczonego. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że zdarzenie z dnia 14
maja 2007 r. nie nastąpiło podczas wykonywania przez Tomasza S. zwykłych czyn-
ności związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, zostało
natomiast uznane za wypadek w czasie drogi do domu.
Sąd Rejonowy powołując się między innymi na art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy z dnia
30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.), uznał wypadek, jakiemu uległ
Tomasz S., za wypadek przy prowadzeniu działalności gospodarczej, albowiem do
zdarzenia doszło przy wykonywaniu przez Tomasza S. czynności, które były zwykły-
mi czynnościami związanymi z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą,
tj. produkcją i montażem bram segmentowych i automatyki. Sąd pierwszej instancji
zwrócił uwagę, że prowadzenie działalności gospodarczej przez Tomasza S. miało
się odbywać na terenie całego kraju, w związku z czym wszelkie dojazdy w poszcze-
gólne miejsca wykonywania prac, jak i powroty z tych miejsc, są ściśle związane z
wykonywaniem obowiązków wynikających z prowadzenia tej działalności.
Powyższy wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył apelacją organ rentowy. Wyro-
kiem z dnia 26 września 2008 r. Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w
Kielcach na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowe-
go i oddalił odwołanie. Sąd drugiej instancji podzielił pogląd prezentowany przez or-
gan rentowy w apelacji, że brak jest związku wypadku komunikacyjnego z dnia 14
maja 2007 r. z prowadzoną przez Tomasza S. pozarolniczą działalnością gospodar-
czą. Tomasz S. zajmował się bowiem w ramach wykonywanej przez siebie pozarol-
niczej działalności gospodarczej produkcją i montażem bram segmentowych oraz
automatyką. Czynności te podejmował również w dniu 14 maja 2007 r., przebywając
na budowie w W. Sąd drugiej instancji podkreślił, że swoje obowiązki zawodowe To-
masz S. zakończył tego dnia o godzinie 1800
. Wówczas opuścił on plac budowy i udał
3
się wraz ze swoim pracownikiem Marcinem Z. w drogę powrotną do miejsca za-
mieszkania do R. W trakcie tej podróży doszło do wypadku komunikacyjnego, powo-
dującego śmierć Tomasza S.
Według Sądu drugiej instancji brak jest podstaw do przyjęcia, że wypadek ten
nastąpił podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem
przez Tomasza S. pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy
z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych). Za taką czynność nie może zostać uznany powrót To-
masza S. do miejsca zamieszkania. Nie jest przy tym zasadny argument, że Tomasz
S. mógł świadczyć swoje usługi na terenie całego kraju, decydujące jest tu bowiem
charakter czynności podejmowanej w momencie, w którym doszło do zdarzenia.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że celem ustawy z dnia 30 października 2002
r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
było kompleksowe i mające porządkowy charakter uregulowanie zagadnień objętych
jej zakresem. Ustawa określa wyczerpująco i precyzyjnie warunki przyznawania
świadczeń w razie zaistnienia wypadku przy pracy lub powstania choroby zawodo-
wej. Przy interpretacji pojęć zawartych w ustawie, w tym znaczenia „zwykłe czynno-
ści związane z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej”, należy za-
chować cele ustawy.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości zaskarżyła skargą kasacyjną
odwołująca się Ewa S. i wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przy-
znanie skarżącej prawa do odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, jakiemu
uległ Tomasz S., o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania kasa-
cyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych,
ewentualnie, w razie nieuwzględnienia powyższych wniosków, skarżąca wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania.
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego skarżąca za-
rzuciła błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 3 ust. 3 pkt 8 w związku z
art. 3 ust 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, polegające na przyję-
ciu, że dojazd do miejsca wykonywania prac przez osobę prowadzącą pozarolniczą
działalność gospodarczą nie stanowi zwykłych czynności związanych z prowadze-
niem takiej działalności. W ramach podstawy dotyczącej naruszenia przepisów po-
4
stępowania skarżąca zarzuciła naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., przez ogólnikowe i nie-
sprecyzowane uzasadnienie wyroku. Zdaniem skarżącej Sąd drugiej instancji nie
wyjaśnił podstawy prawnej wyroku. Skoro spór w rozpatrywanej sprawie sprowadzał
się do wykładni art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy wypadkowej, to wyjaśnienie podstawy
prawnej wyroku powinno polegać na rozstrzygnięciu wątpliwości dotyczących wy-
kładni tego przepisu, szczególnie, że Sąd odstąpił od wykładni przyjętej przez Sąd
Rejonowy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Wbrew temu zarzutowi
uzasadnienie zaskarżonego wyroku przedstawia podstawę faktyczną i podstawę
prawną rozstrzygnięcia sprawy, w tym założenia interpretacyjne zastosowanych
przepisów prawa materialnego. Z uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
wynika zresztą, że skarżącej nie tyle chodzi o brak wymaganego elementu uzasad-
nienia wyroku co o to, że jej zdaniem jest to uzasadnienie błędne i niewystarczające.
Ponadto z zarzutu tego nie wynika, ażeby podane w skardze uchybienie mogło mieć
istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy i w związku z tym, ażeby odpowiadało wy-
maganiom podstawy skargi kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
Podstawa naruszenia przepisu prawa materialnego została oparta na zarzucie
naruszenia art. 3 ust. 3 pkt 8 w związku z art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30
października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych. Przy ocenie tego zarzutu, Sąd Najwyższy jest związany pod-
stawą faktyczną zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.), w ramach której szcze-
gólnie istotne jest ustalenie, że Tomasz S. w dniu 14 maja 2007 r. zakończył czynno-
ści związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o godzinie 1800
i że dopiero
w drodze powrotnej do domu doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku które-
go Tomasz S. zmarł. Nie budzi wątpliwości interpretacja zaskarżonego wyroku co do
przepisu art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy wypadkowej, że zdarzenie następujące po zakoń-
czeniu czynności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą w drodze z
miejsca wykonywania działalności gospodarczej do domu nie jest wypadkiem przy
prowadzeniu tej działalności. Odbywanie drogi do domu po zakończeniu czynności
związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie jest wykonywaniem zwy-
kłych czynności związanych z prowadzeniem tej działalności, a tylko zdarzenie zaist-
5
niałe w tych ostatnio wymienionych okolicznościach mogłoby być zakwalifikowane
jako wypadek przy prowadzeniu działalności gospodarczej w rozumieniu wskazane-
go przepisu. Nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w
drodze do domu po zakończeniu czynności związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej, może odnosić się do sytuacji uregulowanej w art. 57b ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). „Wypadek w drodze do
pracy lub z pracy” stanowi szczególną sytuację, która wywołuje określone konse-
kwencje prawne w zakresie renty z tytułu niezdolności do pracy określone w powyż-
szej ustawie o emeryturach i rentach. Ta szczególna regulacja nie odnosi się do
zakresu „wypadku przy pracy”, zdefiniowanego w art. 3 autonomicznej w tym przed-
miocie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych.
Sąd Najwyższy uznał, że skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw i w
konsekwencji orzekł zgodnie z art. 39814
k.p.c.
========================================