Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2013 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa J. P.

przeciwko M. W.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu

z dnia 24 października 2012 r. sygn. akt I C 196/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że opisaną w nim czynność prawną uznaje za bezskuteczną wobec powódki w zakresie wierzytelności wynikającej z postanowienia Sądu Rejonowego w Opolu
z dnia 15 czerwca 2011 r. sygnatura I Ns 555/07;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.862 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 października 2012 r. Sąd Okręgowy
w Opolu uznał czynność prawną dłużnika L. K. w postaci darowizny własnościowego spółdzielczego lokalu mieszkalnego położonego
w O. przy ul. (...) dokonanej 16 marca 2012 r. na rzecz pozwanej M. W. za bezskuteczną wobec powódki J. P..

Sąd I instancji ustalił: postanowieniem z dnia 15.06.2011r. Sąd Rejonowy
w Opolu w sprawie o podział majątku dorobkowego i zniesienie współwłasności dokonał podziału majątku dorobkowego L. K.
i J. P. w ten sposób, że prawo własności udziału w nieruchomości położonej w O., zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Opolu
nr (...) przyznał J. P. zaś własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego położonego w O. przy ul. (...) przyznał
L. K. i zasądził od niego na rzecz powódki kwotę 155.445,80 zł tytułem wyrównania przysługującego powódce udziału w majątku dorobkowym, płatną w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
Sąd nie przyznał L. K. żadnych kwot od powódki tytułem wyrównania dokonanego podziału. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 30.11.2011r.

L. K. nie zapłacił kwoty 155.455,80 zł uznając, iż posiada względem powódki wierzytelność w wysokości 157.229,20zł tytułem 2/5 czynszu miesięcznego za okres od kwietnia 1998 r. do kwietnia 2008 r. za lokal użytkowy położony w O., zapisany w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Opolu
nr (...) przyznany J. P. w wyniku podziału majątku dorobkowego, którego we wskazanym okresie korzystała ona samodzielnie.

Na wniosek powódki wszczęto postępowanie egzekucyjne przeciwko L. K..

L. K. w dniu 16.03.2012 r. podarował własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego położonego w O. przy ul. (...) pozwanej M. W., która jest córka stron. Pozwana wiedziała o wierzytelności powódki.

Na skutek zawiadomienia powódki o przestępstwie, postanowieniem Prokuratora Rejonowego w O.z dnia 1.06.2012 r., sygn. akt Ds. 570/12/Sp(c) wszczęto śledztwo w sprawie o czyn z art. 300 §1kk.

W tej sytuacji Sąd I instancji uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy stwierdził, że dłużnik wyzbywając się istotnego składnika
majątku - nieruchomości, wkrótce po sądowym określeniu jego zobowiązania
wobec powódki, działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela – powódki.
Nie posiadając innego majątku, z którego mógłby zaspokoić roszczenie powódki, świadomie działał na jej szkodę, co podkreśla fakt, iż wyzbył się nieruchomości nieodpłatnie, zatem nie uzyskał w ten sposób żadnego dochodu, który mógłby służyć dla spłaty jego zadłużenia. Sąd uznał również, że z powodu nieodpłatnego charakteru umowy przenoszącej własność na stronę pozwaną odpadła konieczność badania czy wiedziała ona iż dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela.

W ocenie Sądu I instancji spełniły się przesłanki określone w art. 527 kc.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżyła w całości pozwana. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

- wadliwe zastosowanie art. 618 k.p.c., które w konsekwencji doprowadziły
do nierozpoznanie zarzutu wygaśnięcia wierzytelności J. P.;

- naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik postępowania, a to bezzasadnego oddalenia wniosków dowodowych pozwanej;

- nierozpoznanie istoty sprawy poprzez brak rozważenia przez Sąd Okręgowy
w Opolu wszystkich zgłaszanych przez pozwaną zarzutów, a w szczególności zarzutu opartego o treść art. 5 kc.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Opolu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należy, że sentencja orzeczenia wymagała zmiany
w sposób nie ujęty w apelacji. Zmiana ta miała jedynie charakter uściślający. Redagując sentencję wyroku uwzględniającego skargę pauliańską, Sąd nie może poprzestać na wskazaniu osoby pokrzywdzonego wierzyciela, lecz powinien także bliżej określić wierzytelność, ze względu na którą uznaje się czynność prawną dłużnika za bezskuteczną w stosunku do danego wierzyciela.
W sentencji wyroku uwzględniającego powództwo wierzytelność przysługująca powodowi powinna więc być oznaczona pod względem podmiotowym
i przedmiotowym. Tego ostatniego elementu w sentencji orzeczenia sądu pierwszej instancji brak. Zaszła więc potrzeba doprecyzowania zaskarżonego orzeczenia,
przy czym wierzytelność powódki w świetle zgromadzonego materiału nie budziła wątpliwości, a zakres zmiany nie narusza art. 384 k.p.c.

Rozstrzygnięcie, co do zasady jest prawidłowe, a zatem apelacje uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powódka skutecznie wykazała wszystkie przesłanki z art. 527 k.c. Na podstawie postanowienia o podziale majątku wspólnego (k. 9-10) powódka posiada w stosunku do byłego męża L. K. nieuregulowaną wierzytelność, a ten wyzbywając się istotnego składnika majątku, pozbawił powódkę możliwości wyegzekwowania przysługującej jej należności. Pozwana – córka dłużnika uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, co zwalniało
od konieczności wykazywania jej świadomości o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycielki (art. 528 k.c.).

Zarzut dotyczący potrącenia trafnie został uznany przez Sad I instancji
za nieuzasadniony, albowiem potrącenie takie nie było możliwe.
Przede wszystkim wskazać należy, że powódka i L. K. byli małżeństwem i w tym okresie żadne rozliczenia z uwagi na bezudziałową wspólność małżeńską nie były możliwe. Po ustaniu małżeństwa stali się oni współwłaścicielami spornej nieruchomości w częściach ułamkowych. Zgodnie z art. 206 k.c. każdy
ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej
oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić
ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Egzekwowanie takich uprawnień przez współwłaściciela jest więc jest wiec możliwe
i dopuszczalne. Brak natomiast prawnych podstaw do wystąpienia między współwłaścicielami z roszczeniem zapłaty za korzystanie z rzeczy.
Nie ma więc jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że wierzytelność, którą
L. K. potrącił z wierzytelnością powódki rzeczywiście
mu przysługiwała, jego oświadczenie o potrąceniu nie mogło więc odnieść skutku.

Wskazać też trzeba, na treść artykułu art. 618 k.p.c., zgodnie z którym
w postępowaniu o zniesienie współwłasności Sąd rozstrzyga także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy, a po zapadnięciu postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić tego rodzaju roszczeń (§ 3). Z mocy art. 567 § 3, który stanowi o stosowaniu do spraw
o podział majątku przepisów dotyczących działu spadku i art. 688 k.p.c., który z kolei stanowi o stosowaniu do spraw o dział spadku przepisów o zniesieniu współwłasności, powołany przepis art. 618 § 3 k.p.c. ma zastosowanie także
w sprawach o podział majątku dorobkowego. Podnoszona w apelacji okoliczność,
że dłużnik nie był stroną postępowania o zniesienie współwłasności, skoro udział
w nieruchomości wchodził w skład majątku wspólnego i objęty został jego podziałem poprzedzającym zniesienie współwłasności między wierzycielką i osobą trzecią,
jest więc chybiony.

Wyłączność dochodzenia roszczeń, o których mowa w postępowaniu
o zniesienie współwłasności ma charakter prekluzyjny. bowiem, po uprawomocnieniu się postanowienia o zniesieniu współwłasności, uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w tym postępowaniu. Ze sformułowania "nie może dochodzić" wynika, że uczestnik traci te roszczenia, co oznacza, że w tej mierze przepis ten ma charakter materialnoprawny.

W konsekwencji, nawet, gdyby uznać, że jakiekolwiek wierzytelności
ze wskazywanych przez dłużnika powodów powstał, to i tak powinny
być ona rozliczona w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Tym samym zarzut potracenia nie mógłby odnieść w przedmiotowej sprawie skutku, bo roszczenie dłużnika, nawet przy przyjęciu, że kiedykolwiek istniało, zostało utracone.

Chybione są również zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania przez oddalenie wniosków dowodowych pozwanej. Wskazani w odpowiedzi
na pozew świadkowie powołani zostali na okoliczności nieistotne w świetle już tylko omawianego wyżej art. 618 § 3 k.p.c., (brak opłat na rzecz dłużnika, okoliczności zamieszkania pozwanej w spornym lokalu) bądź bezsporne, jak udziały
we współwłasności nieruchomości w O. czy złożenie oświadczenia o potrąceniu i wzywaniu do zapłaty, co poza zeznaniami powódki potwierdzone zostało złożonymi dokumentami prywatnymi.

Nie sposób również dopatrzeć się podstaw do stwierdzenia naruszenia
art. 5 k.c. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy. Istotną podstawę stwierdzenia o wystąpieniu nadużycia prawa stanowić powinna analiza zachowania uprawnionego (wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2011 r. II CSK 494/10 LEX nr 1027172). Powódka korzysta z przysługującego jej uprawnienia dążąc do wyegzekwowania prawomocnego orzeczenia. Natomiast kwestie pokrewieństwa pomiędzy stronami oraz ich wzajemnych relacji pozostają bez znaczenia
dla prawidłowego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powoływanie się na obowiązki rodziców względem dzieci w kontekście wieku pozwanej (32 lata) i sposobu,
w jaki obowiązek ten w niniejszej sprawie miałby być realizowany
(darowizna mieszkania) wydaje się nieporozumieniem.

Z tych przyczyn apelacja, jako pozbawiona uzasadnionych podstaw, z mocy art. 385 kpc, podlega oddaleniu.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku apelacji,
na podstawi art. 98 kpc.

MW