Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 września 2009 r.
II UK 30/09
1. Sprawy o ustalenie kapitału początkowego nie są objęte zakresem re-
gulacji rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w
sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników
najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków
ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U.UE Polskie wydanie
specjalne Tom 01, Rozdział 05, s. 35 ze zm.).
2. Okres pracy za granicą obywatela polskiego w zagranicznym zakła-
dzie, do którego został skierowany w ramach współpracy międzynarodowej
(art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153,
poz. 1227 ze zm.) podlega uwzględnieniu przy obliczaniu kapitału początko-
wego na podstawie art. 174 ust. 2 tej ustawy.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Zbigniew Hajn.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 września 2009 r.
sprawy z wniosku Krystyny P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w P. o wartość kapitału początkowego, na skutek skargi kasacyjnej organu
rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 18 maja 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
P. ustalił wnioskodawczyni Krystyny P. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999
r. W ustaleniu wartości tego kapitału nie został uwzględniony okres ubezpieczenia w
Czechosłowacji (obecnie w Czechach) od 10 października 1975 r. do 20 lipca 1979 r.
ze względu na okoliczność, że w przyszłości odwołująca się będzie mogła ubiegać
2
się o świadczenie emerytalno-rentowe w Czechach za wskazany okres ubezpiecze-
nia.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce wyrokiem
z dnia 28 sierpnia 2007 r. zmienił zaskarżoną decyzję i zaliczył wnioskodawczyni
okres pracy od dnia 10 października 1975 r. do dnia 1 lipca 1979 r. i nakazał przeli-
czyć wartość kapitału początkowego. Sąd ten ustalił, że w okresie od 10 października
1975 r. do 1 lipca 1979 r. ubezpieczona była zatrudniona w Czechosłowacji, w
przedsiębiorstwie „S.", do którego została skierowana przez organ zatrudnienia w
ramach umowy międzynarodowej zawartej przez rządy PRL i CSRS. W tak ustalo-
nym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził, że sporną kwestią nie była okolicz-
ność zatrudnienia ubezpieczonej w przedsiębiorstwie „S." w byłej Czechosłowacji w
okresie od 10 października 1975 r. do 1 lipca 1979 r., a spór dotyczył zagadnienia,
czy okres tego zatrudnienia podlega uwzględnieniu przy ustalaniu wartości kapitału
początkowego zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r.,
Nr 39, poz. 353 ze zm., dalej ustawa o emeryturach lub ustawa). W myśl tego prze-
pisu kapitał początkowy ustala się ubezpieczonym urodzonych po dniu 31 grudnia
1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. przed 1 stycznia 1999 r., opła-
cali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy skła-
dek. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się - stosownie do art. 174 ust.
2 pkt 1 ustawy - przebyte przed dniem jej wejścia w życie okresy składkowe, o któ-
rych mowa w art. 6 tej ustawy. Z kolei art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy o emeryturach,
stanowi że za okresy składkowe uważać należy również przypadające przed dniem
15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka, lub za które nie było
obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, zatrudnienia obywateli
polskich za granicą, po ukończeniu przez nich 15 roku życia, w organizacjach mię-
dzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skiero-
wani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą
właściwych władz polskich. Skoro więc odwołująca się w dacie podjęcia zatrudnienia
w Czechosłowacji miała ukończone 15 lat i została skierowana do pracy na podsta-
wie umowy zawartej przez rząd tego państwa z rządem Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej - Sąd Okręgowy uznał sporny okres zatrudnienia za okres składkowy, o
którym mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy i w konsekwencji uwzględnił go przy
ustalaniu kapitału początkowego, na podstawie art. 174 ust. 2 pkt 1 tej ustawy.
3
Na skutek apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił ją
wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2008 r.
W ocenie Sądu Apelacyjnego wprowadzona ustawą o emeryturach instytucja
kapitału początkowego stanowiła element wymiaru emerytury w systemie zdefinio-
wanej składki, w którym podstawę wyliczenia emerytury dla osób urodzonych po 31
grudnia 1948 r. stanowiła kwota równa sumie składek należnych/wpłaconych na
ubezpieczenie emerytalne na indywidualnym koncie ubezpieczonego dopiero od 1
stycznia 1999 r. Wcześniejszy okres zatrudnienia (ubezpieczenia) podlegał uwzględ-
nieniu w postaci kapitału początkowego. Zasady jego ustalania zostały określone w
art. 174 ustawy emerytalnej. Zgodnie z jego ust. 2 przy ustalaniu kapitału początko-
wego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy skład-
kowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt
5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie-
większym niż określony w art. 5 ust. 2. Wymienione w art. 174 ust. 2 ustawy okresy
ubezpieczenia nie pokrywają się w całości z ich katalogiem obejmującym art. 6-10 i
nie ma wśród nich ujętych w art. 8 okresów ubezpieczenia za granicą regulowanego
umowami międzynarodowymi, wobec czego Sąd stwierdził, że wskazany w apelacji
zarzut naruszenia art. 8 ustawy i postanowień umowy między Rzeczypospolitą Pol-
ską i Republiką Czechosłowacką o ubezpieczeniu społecznym (podpisanej w War-
szawie w dniu 5 kwietnia 1948 r. - Dz.U. z 1949 r. Nr 6, poz. 34) przez ich pominięcie
i niezastosowanie był bezprzedmiotowy. Przedmiotem umowy międzynarodowej nie
była kwestia ustalania wymiaru świadczeń, a jej postanowienia dotyczyły wzajem-
nego uwzględniania okresów ubezpieczenia przebytych na terytorium drugiego pań-
stwa oraz przekazywania świadczeń do państwa miejsca zamieszkania osoby
uprawnionej oraz tego, że dla warunków powstania prawa i ustalenia wysokości
świadczenia właściwe są przepisy prawa obowiązujące w miejscu zamieszkania.
Odnosząc się do prawnej możliwości zaliczania okresów świadczenia pracy za
granicą w ocenianej sprawie Sąd wskazał, że kwestia ta została już wyjaśniona przez
Sąd Najwyższy w niepublikowanym wyroku z dnia 8 sierpnia 2007 r., II UK 17/07, w
którym zostało przesądzone, że jeżeli umowy międzynarodowe przewidywały trans-
fer i pracę obywateli polskich na rzecz pracodawców zagranicznych, to praca
wykonywana w ramach tych umów była traktowana na równi z zatrudnieniem w Pol-
sce i uwzględniana na tych samych zasadach jak to zatrudnienie. Stąd praca oby-
wateli polskich za granicą, objęta takimi umowami, uwzględniana jest przy ustalaniu
4
prawa i wysokości świadczeń, także poprzez wyliczenie kapitału początkowego bez
względu na opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne. Takie stanowisko zajął
także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 czerwca 2006 r., I UK 356/05 (OSNP 2007
nr 13 - 14, poz. 202), a Sąd Apelacyjny powyższe stanowisko podzielił. Tym samym
w ocenie tego Sądu, najistotniejsze było ustalenie, czy zatrudnienie wnioskodawczy-
ni w spornym okresie w przedsiębiorstwie „S." w byłej Czechosłowacji wykonywane
było na podstawie umowy zawartej między Rzeczypospolitą Polską i Republiką Cze-
chosłowacką lub zawartych w jej wykonaniu porozumień międzyrządowych. Sąd
Okręgowy przyjął, iż tak istotnie było, wywodząc tę okoliczność z zaświadczenia
Wojewódzkiego Urzędu Pracy z dnia 18 czerwca 2007 r., w którym znajduje się za-
pis, iż wnioskodawczyni była skierowana do pracy przez organ zatrudnienia w ra-
mach umowy międzynarodowej zawartej przez rządy PRL i CSRS. Skoro wniosko-
dawczyni została skierowana do pracy w Czechosłowacji w oparciu o umowę za-
wartą pomiędzy Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Czechosło-
wackiej Republiki Socjalistycznej o współpracy w zakresie zatrudnienia obywateli
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w uspołecznionych przedsiębiorstwach gospodar-
czych Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej z dnia 17 lipca 1972 r. oraz za-
wartego w jej wykonaniu porozumienia miedzy Ministrem Pracy Płac i Spraw Socjal-
nych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Federalnym Ministerstwem Pracy i Spraw
Socjalnych Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w sprawie czasowego za-
trudnienia pracowników polskich w uspołecznionych przedsiębiorstwach gospodar-
czych Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej - sporny okres należało kwalifiko-
wać jako okres pracy za granicą obywatela polskiego w zagranicznym zakładzie, do
którego został skierowany w ramach współpracy międzynarodowej, czyli okres wy-
mieniony w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy o emeryturach, który z mocy art. 174 ust. 2
tej ustawy podlega uwzględnieniu przy obliczaniu kapitału początkowego. Sąd Ape-
lacyjny zauważył ponadto, że w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22
czerwca 2006 r., I UK 356/05, wydanego w analogicznej sprawie, Sąd Najwyższy
odniósł się do zarzutu kasacyjnego naruszenia postanowień art. 1 ust. 2 umowy o
ubezpieczeniu społecznym zawartej pomiędzy Rzeczypospolitą Polską i Republiką
Czechosłowacką i podpisanej w Warszawie dnia 5 kwietnia 1948 r., uznając go za
nieuzasadniony. Sąd Najwyższy podniósł, że - „po pierwsze, powołane umowy mię-
dzynarodowe nie zawierają żadnych postanowień dotyczących zasad ustalania ka-
pitału początkowego, która to instytucja jest instytucją nową, uregulowaną ustawą o
5
emeryturach i rentach z FUS, która w zakresie kapitału początkowego nakazuje
uwzględniać zatrudnienie za granicą na zasadach określonych w art. 6 tej ustawy. Po
drugie, wymienione umowy zwierają postanowienia (normy kolizyjne) dotyczące
tego, jakie prawo znajduje zastosowanie do obywatela polskiego, który pracował w
Czechosłowacji, opłacając za ten czas składki w czechosłowackiej instytucji ubezpie-
czeniowej. Nie wchodząc w szczegóły, można ograniczyć się do podkreślenia, że
umowa o ubezpieczeniu społecznym z 1948 r. formułuje pewne ogólne zasady (re-
guły kolizyjne, reguły koordynacji) znane umowom międzypaństwowym z zakresu
zabezpieczenia społecznego, a także ujęte w aktach prawnomiędzynarodowych w
postaci konwencji MOP. W zakresie prawa do emerytury dotyczą one przede
wszystkim nabycia prawa do emerytury i związanej z tym zasady zaliczania (sumo-
wania) okresów ubezpieczenia oraz wysokości emerytury (tu: sformułowanie zasady
wysokości emerytury według przepracowanego okresu - pro rata temporis). Po trze-
cie, co się tyczy ewentualnego ubiegania się przez wnioskodawczynię w przyszłości
o przyznanie prawa do emerytury, o czym mowa w skardze, to jej sytuacja prawna
będzie musiała być rozważona z uwzględnieniem faktu członkostwa Polski w Unii
Europejskiej. Z dniem przystąpienia do Unii (1 maja 2004 r.) obowiązują w Polsce
wprost przepisy rozporządzenia Rady (EWG) 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w
sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najem-
nych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin
przemieszczających się we Wspólnocie (nowe rozporządzenie nr 883/2004 Parla-
mentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. dotyczące koordynacji syste-
mów zabezpieczenia społecznego nie weszło do tej pory w życie). Rozporządzenie
to formułuje w art. 6 zasadę zastąpienia postanowień konwencji (umów międzynaro-
dowych) o zabezpieczeniu społecznym przez przepisy rozporządzenia (art. 6), chyba
że są one korzystniejsze dla beneficjentów, o ile postanowienia te są wymienione w
załączniku III (załącznik ten nie wymienia umowy polsko - czechosłowackiej z 1948
r.). Rozporządzenie formułuje zasadę sumowania (zliczania) okresów ubezpieczenia
przebytych w różnych krajach (art. 45). Równocześnie art. 94 ust. 2 stanowi, że
każdy okres ubezpieczenia (zatrudnienia lub zamieszkiwania) spełniony zgodnie z
ustawodawstwem państwa członkowskiego przed 1 października 1972 r. lub przed
datą stosowania rozporządzenia na terytorium tego państwa członkowskiego, jest
uwzględniany dla celów ustalenia praw nabytych na podstawie przepisów rozporzą-
dzenia."
6
Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja organu
rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.
Na powyższe rozstrzygnięcie Sądu organ rentowy wniósł skargę kasacyjną
wskazując naruszeniu prawa materialnego, a mianowicie art. 48 rozporządzenia
Rady Europy (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania
systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowa-
dzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczają-
cych się we wspólnocie w związku z art. 14 ust. 3 umowy z dnia 5 kwietnia 1948 r.,
poprzez wyrażenie błędnego poglądu, że okres pracy w Chemopetrol koncernovy
podnik „S." w miejscowości P. w Czechosłowacji (obecnie w Czechach) w okresie od
10 października 1975 r. do 20 lipca 1979 r. można zaliczyć do ustalenia wysokości
kapitału początkowego. Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w
całości i zmianę poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia
28 sierpnia 2007 r. w całości i oddalenia odwołania od decyzji z dnia 18 maja 2007 r.
Zarzuty wskazane w podstawach skargi kasacyjnej organ rentowy uzasadniał
tym, że mające zastosowanie w niniejszej sprawie rozporządzenie Rady Europy
(EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów za-
bezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działal-
ność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we wspól-
nocie nie określa warunków, którym podporządkowane jest ustanawianie okresów
zatrudnienia lub ubezpieczenia. Warunki te, jak to wynika z art. 1 lit. r wspomnianego
rozporządzenia, określone są wyłącznie ustawodawstwem Państwa Członkowskiego,
na podstawie którego okresy te zostały ukończone. Zdaniem skarżącego mając po-
wyższe na uwadze Państwo Członkowskie może nie tylko wyznaczyć okres składko-
wy warunkujący nabycie prawa do emerytury przewidzianej przez ustawodawstwo
krajowe, ale także określić charakter okresów ubezpieczenia zaliczanych w tym celu.
Tym samym umowa z dnia 5 kwietnia 1948 r. o ubezpieczeniu społecznym stanowią-
ca w art. 14 ust. 3 minimalne okresy ubezpieczenia, których przebycie jest warun-
kiem ustalenia prawa do świadczeń w myśl przepisów prawnych państwa umowy - 6
miesięcy (26 tygodni) oraz przewidująca również, że w przypadku przebycia krótsze-
go okresu ubezpieczenia niż określony w umowie jako minimalny i w przypadku, gdy
ten krótszy nie uzasadnia prawa do świadczeń zagranicznych - okres ten podlega
uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień do świadczenia według polskich przepisów
prawnych. W ocenie skarżącego organu, wskazane wyżej okoliczności powodowały,
7
że jedynie okresy ubezpieczenia za granicą - krótsze niż wymienione w umowie,
które nie dają uprawnienia do świadczeń zagranicznych - mogą być uwzględnione
przy ustalaniu kapitału początkowego. Skarżący wskazał ponadto, że z przystąpie-
niem Polski do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. wskazane rozporządzenie nr
1408/71 będzie miało zastosowanie w miejsce powołanej umowy, co zdaniem orga-
nu powoduje, że zgodnie z postanowieniami art. 48 ust 1 rozporządzenia okresy
ubezpieczenia za granicą - krótsze niż jeden rok mogą być uwzględnione przy usta-
laniu kapitału początkowego. Skarżący argumentował dalej, iż sumowania okresów
ubezpieczenia nabytych w Państwach Członkowskich dokonuje się w sytuacji, gdy
ustawodawstwo Państwa Członkowskiego uzależnia nabycie prawa do emerytury od
posiadania okresów ubezpieczenia. Ponieważ nabycie uprawnień do emerytury z
polskiego systemu emerytalnego dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. nie jest
uzależnione od posiadania wymaganego okresu zatrudnienia, okresy zatrudnienia w
Czechach dłuższe niż rok nie podlegają wliczeniu do kapitału początkowego, bowiem
w nowym systemie emerytalnym osoby urodzone po tej dacie będą nabywały prawo
do emerytury po osiągnięciu odpowiednio 65 lat mężczyźni i 60 lat kobiety, bez
względu na długość przebytych okresów ubezpieczenia. Z kolei za okres podlegania
ubezpieczeniu w Czechach emerytura zostanie ubezpieczonej naliczona przez cze-
ską instytucję ubezpieczeniową, jeżeli o ustalenie takiego prawa wystąpi w przyszło-
ści.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty podniesione w skardze nie zasługują na uwzględnienie. Nie można
przede wszystkim zgodzić się ze skarżącym, że w rozpoznawanej sprawie doszło do
naruszenia prawa materialnego - art. 48 rozporządzenia 1408/71. Powołane rozpo-
rządzenie w zakresie uwzględniania okresów ubezpieczenia w art. 45 odnosi się do
sytuacji, w której konieczne jest uwzględnianie okresów ubezpieczenia lub zamiesz-
kania ukończonych z uwzględnieniem ustawodawstwa, któremu podlegał pracownik
najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek w celu nabycia, za-
chowania lub odzyskania prawa do świadczeń. Przedmiotowy zakres regulacji doty-
czy zatem przypadków, w których ustawodawstwo jednego państwa uzależnia np.
nabycie prawa do emerytury od posiadania stażu (okresów ubezpieczenia, zatrud-
nienia). Wówczas jeżeli ubezpieczony nie spełnił warunku stażu według ustawodaw-
8
stwa właściwego, to może domagać się uwzględnienia stażu pracy za granicą (jego
doliczenia), tak aby warunek stażu został spełniony. Z kolei kwestionowany przez
skarżącą art. 48 rozporządzenia reguluje kwestie związane z zasadami stosowania
jego art. 46 ust. 2, a zatem obliczania świadczenia emerytalnego wówczas, gdy znaj-
duje zastosowanie art. 45 - tj. gdy warunek stażu można byłoby uznać za spełniony
dopiero po uwzględnieniu stażu zagranicznego. Przepisy te dotyczą zatem nabywa-
nia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczenia, jak również zasad ustalania
jego wysokości w sytuacji, w której uwzględniono okres stażowy zagraniczny w celu
ustalenia nabycia, zachowania lub odzyskania prawa. W tym świetle można sformu-
łować stanowisko, że sprawy o ustalenie kapitału początkowego nie są objęte zakre-
sem regulacji rozporządzenia 1408/71, a ich związek z rozporządzeniem ma cha-
rakter wyłącznie pośredni, ponieważ wysokość kapitału początkowego wywiera
wpływ na ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art. 25
ustawy emerytalnej. W tym sensie ustalenie kapitału początkowego wpływa przesą-
dzająco na późniejsze ustalanie prawa do świadczenia i jego wysokości. Tak więc do
ustalania kapitału początkowego nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia
1408/71, nie jest on (kapitał) bowiem świadczeniem emerytalnym, stanowiąc jedynie
część wysokości tzw. nowej emerytury. Stąd też na etapie jego ustalania brak pod-
staw do stosowania przepisów rozporządzenia 1408/71, gdyż jego art. 45 i nast.
obejmują zakresem regulacji kwestie ustalania wysokości świadczeń emerytalnych.
Taki pogląd został zaprezentowany w powołanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 22 czerwca 2006 r., I UK 356/05, w którym stan faktyczny był identyczny jak w
analizowanej sprawie. W orzeczeniu tym stwierdzono, że w przypadku ewentualnego
ubiegania się przez wnioskodawczynię w przyszłości o przyznanie prawa do emery-
tury, jej sytuacja prawna, będzie musiała być rozważona z uwzględnieniem faktu
członkostwa Polski w Unii Europejskiej.
Podobny pogląd można odnaleźć także w literaturze przedmiotu. W opraco-
waniu G. Kuśmierczyk oraz E. Zajdel, „Emerytura", zamieszczonym w tomie „Eks-
pertyzy prawne, Koordynacja polskiego systemu zabezpieczenia społecznego z re-
gulacjami unijnymi”, pod. red. G. Uścińskiej i B. Kazenas, Warszawa 2002 (Minister-
stwo Pracy i Polityki Społecznej), stwierdza się, że „kapitał początkowy nie jest
świadczeniem emerytalnym. Stąd też nie zachodzi konieczność przeliczania wyso-
kości kapitału z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia (zamieszkania) przebytych
w państwach członkowskich". „Jeżeli jednak przy rozpatrywaniu uprawnień do nowej
9
emerytury okazałoby się, że w którymś z państw członkowskich został osiągnięty
okres otwierający prawo do świadczeń (co najmniej 1 rok) - kapitał początkowy pod-
lega ponownemu ustaleniu, z wyłączeniem wcześniej uwzględnionego okresu prze-
bytego w tym kraju." (s. 17).
W świetle powyższego zarzut naruszenia prawa materialnego, a mianowicie
art. 48 rozporządzenia Rady Europy (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w
sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najem-
nych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin
przemieszczających się we wspólnocie w związku z art. 14 ust. 3 umowy z dnia 5
kwietnia 1948 r. zawartej pomiędzy Rzeczypospolitą Polską z Republiką Czechosło-
wacką o ubezpieczeniu społecznym jest nieuzasadniony.
W konsekwencji, w celu ustalenia kapitału początkowego należy zastosować
wyłącznie przepisy polskie, a więc art. 174 ust. 2 w związku z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit c
ustawy emerytalnej, których językowe brzmienie nie pozostawia wątpliwości, że
okres zatrudnienia w Czechosłowacji na podstawie skierowania do pracy w oparciu o
umowę z dnia 17 lipca 1972 r. o współpracy w zakresie zatrudnienia obywateli Pol-
skiej Rzeczypospolitej Ludowej w uspołecznionych przedsiębiorstwach gospodar-
czych Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej podlega uwzględnieniu przy usta-
laniu kapitału początkowego.
Inną natomiast kwestią będzie w przyszłości ustalanie wysokości świadczenia,
w przypadku którego zastosowanie, w zakresie w jakim wskazuje na to organ ren-
towy, znajdą przepisy rozporządzenia 1408/71. Jeżeli wnioskodawczyni zdecyduje
się na pobieranie świadczenia z dwóch systemów, to okresy ubezpieczenia za grani-
cą zostaną odpowiednio wyłączone przy obliczaniu świadczenia krajowego (tutaj pol-
skiego). Do podobnych rezultatów prowadzi wykładnia art. 8 ustawy emerytalnej oraz
art. 5 umowy z dnia 17 lipca 1972 r. związku z art. 14 ust. 1 - 3 umowy z dnia 5
kwietnia 1948 r. zawartej pomiędzy Rzeczypospolitą Polską z Republiką Czechosło-
wacką o ubezpieczeniu społecznym. Zgodnie z pierwszym z powoływanych przepi-
sów przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości
uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy między-
narodowe. Z kolei art. 14 ust. 1 - 3 umowy z 1948 r. nie pozostawia wątpliwości, że w
przypadku, gdy uzyskano w jednym z Państw co najmniej 6 miesięcy policzalnych
okresów składkowych względnie zatrudnienia (26 tygodni składkowych względnie
10
zatrudnienia), należy wypłacać świadczenie z obu krajów, na zasadach wskazanych
w art. 14 ust. 1 i 2.
Konkludując należy stwierdzić, że przy ustalaniu w przyszłości prawa do
świadczenia emerytalnego, jak i jego wysokości, w sytuacji, w której wnioskodaw-
czyni zechce pobierać emeryturę częściową również z tytułu zatrudnienia w Czecho-
słowacji, konieczne będzie uwzględnienie przepisów rozporządzenia 1408/71. Mimo
więc istnienia decyzji ustalającej określoną wysokość kapitału początkowego, będzie
ona ulegała odpowiedniej zmianie w momencie ustalania prawa do emerytury, jeżeli
wnioskodawczyni wyrazi wolę pobierania równolegle świadczenia z systemu cze-
skiego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na mocy
art. 39814
k.p.c.
========================================