II UK 11/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 17 września 2009 r.
II UK 11/09
Cudzoziemiec prowadzący pozarolniczą działalność jako wspólnik jedno-
osobowej spółki z o.o. podlegał ubezpieczeniom społecznym na mocy art. 6
ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 i art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), nawet gdy przebywał w Polsce na podstawie
zezwolenia na czas oznaczony.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 wrześ-
nia 2009 r. sprawy z wniosku Davida B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w W. o objęcie ubezpieczeniem społecznym, na skutek skargi ka-
sacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26
czerwca 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z 26 czerwca 2008 r. zmienił wyrok
Sądu Okręgowego w Świdnicy z 3 grudnia 2007 r. i oddalił odwołanie wnioskodawcy
Davida B. od decyzji pozwanego organu rentowego z 31 stycznia 2007 r., obejmują-
cej go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi w okresie od 1 stycznia 2003 r.
do 19 listopada 2006 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (wspólnika
jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością). Zasadniczą argumentację
odwołania wnioskodawca łączył z brakiem zezwolenia na pobyt stały w Polsce, za-
tem w spornym okresie nie mógł podlegać ubezpieczeniom społecznym. Sąd Okrę-
gowy uwzględnił jego odwołanie i zmienił decyzję pozwanego, przyjmując, że wnio-
skodawca w spornym okresie nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu pro-
2
wadzonej działalności gospodarczej. Ustalił, że wnioskodawca jest obywatelem Fe-
deracji Rosyjskiej. W 1996 r. zawiązała się spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
w K.Z. z jego udziałem. Wnioskodawca posiadał zezwolenie na pobyt w Polsce na
czas oznaczony, które kolejno było przedłużane. Wnioskodawca miał zezwolenie na
pracę - pełnienie funkcji w celu wykonywania czynności zarządzających i reprezenta-
cji spółki. Z czasem wnioskodawca został jedynym wspólnikiem spółki z o.o. Nie
opłacał składek na własne ubezpieczenie, natomiast uiszczał składki za zatrudnia-
nych pracowników. W 2006 r. udzielono mu zezwolenia na pobyt rezydenta długo-
terminowego Wspólnot Europejskich i uzyskał kartę pobytu z ważnością na 5 lat. To
zdecydowało, że wystąpił o wpis prowadzonej działalności do ewidencji i dokonał
zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Wówczas pozwany ustalił, że wnioskodaw-
ca podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako jedyny wspólnik spółki
z o.o. od 1 stycznia 2003 r. do 19 listopada 2006 r. - na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4
w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpie-
czeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Sąd Okręgowy uznał, że stały pobyt
jako warunek podlegania ubezpieczeniom społecznym w kraju (art. 5 ust. 2 ustawy
systemowej) związany jest z rodzajem uzyskanego zezwolenia na pobyt i okresem
ważności karty pobytu wydanej cudzoziemcowi. Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach
karta pobytu przy zezwoleniu na zamieszkiwanie na czas oznaczony jest ważna
przez okres trwania tego zezwolenia, natomiast w przypadku zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego WE ważność karty pobytu wynosi 5 lat, a przy uzyska-
niu zezwolenia na osiedlenie się okres ważności karty pobytu wynosi lat 10 (art. 72
ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach). Na tej podstawie Sąd Okręgowy
uznał, że w przypadku zezwolenia na osiedlenie się i na pobyt rezydenta długotermi-
nowego WE, dają one cudzoziemcowi swego rodzaju gwarancję długoterminowości i
stałości pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, których brak jest w zezwoleniu
na pobyt na czas oznaczony, niezależnie od tego czy jest ono następnie przedłuża-
ne. W konkluzji Sąd Okręgowy przyjął, że wydawane wnioskodawcy do 2006 r. ze-
zwolenia na zamieszkiwanie w Polsce na czas oznaczony nie pozwalały na ustale-
nie, że jego pobyt miał charakter stały, a tym samym nie istniał obowiązek ubezpie-
czenia społecznego w okresie wskazanym w decyzji. Takie warunki stwarza dopiero
aktualnie uzyskane zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE, w oparciu
o które wnioskodawca dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia.
3
Sąd Apelacyjny za zasadny uznał zarzut pozwanego, że o stałym pobycie
wnioskodawcy świadczy prowadzenie działalności gospodarczej. Przepis art. 5 ust. 2
ustawy systemowej opisuje pojęcie pobytu stałego i w chwili jej uchwalenia przepis
ten był zgodny z ustawą z 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach, której art. 21 wska-
zywał na dwa rodzaje kart pobytu - czasową i stałą. Od 1 lipca 2001 r. taki podział już
nie istniał, bowiem wprowadzono kartę pobytu z terminem jej ważności. Nowa
ustawa z 13 czerwca 2006 r. o cudzoziemcach również operuje pojęciem karty po-
bytu, jednak bez podziału jej charakteru (art. 72). W tej sytuacji postanowienie w
ustawie systemowej „pobyt nie ma charakteru stałego”, nie może być wprost ocenia-
ne przez regulacje ustawy o cudzoziemcach. Należy je więc odnosić do faktycznego
czasu legalnego przebywania cudzoziemca na terenie Polski. Wnioskodawca stale
przebywał w Polsce skoro działalność gospodarczą prowadził od 1996 r. Nieprawi-
dłowe było stanowisko Sądu pierwszej instancji, że stały pobyt zaistniał dopiero od
uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, skoro i wówczas
karta pobytu jest ważna 5 lat. W ustawach o cudzoziemcach brak jest definicji pobytu
stałego, zatem o charakterze stałego pobytu decydować musi czas faktycznego
zamieszkiwania w Polsce i prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż w przeciw-
nym razie żaden cudzoziemiec przebywający w Polsce i tu prowadzący działalność
gospodarczą nie podlegałby ubezpieczeniom społecznym.
Skarga kasacyjna zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię: art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 4, art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, a także
błędną wykładnię art. 5 ust. 2 tej ustawy, w świetle art. 37 pkt 1 i 2 Konstytucji Rze-
czypospolitej Polskiej, rozdziałów 4, 5 i 6 i art. 64 ust. 1 pkt 3, art. 65 ust. 1 i 7, art. 72
ust. 3 pkt 3 i art. 74 ust. 4 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach oraz art. 13
ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Skarżący wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpo-
znania lub orzeczenie, iż nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym
od 1 stycznia 2003 r. do 13 listopada 2006 r. z tytułu prowadzenia działalności go-
spodarczej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionej podstawy i dlatego została oddalona.
Przede wszystkim nie zarzuca naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt
4
2 k.p.c.), stąd Sąd Najwyższy w ocenie zarzutów materialnoprawnych przyjmuje
ustalenie, że wnioskodawca w spornym okresie stale przebywał w Polsce i był osobą
prowadzącą pozarolniczą działalność jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograni-
czoną odpowiedzialnością (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Uzasadnienie skargi okoliczności te
jedynie potwierdza (przyznaje). Można by więc stwierdzić, że przy takim ustaleniu nie
powinno być sporu co do zastosowania art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, zgodnie z
którym nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywa-
tele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma cha-
rakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycz-
nych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach między-
narodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Wprawdzie nie
budzi to kontrowersji w tej sprawie, to jednak należy podkreślić, że w art. 5 ust. 2 nie
chodzi o klasyczną koniunkcję, gdyż spójnik „i" nie oznacza, że jest to jedna grupa
obywateli państw obcych, albowiem przepis ten stanowi jedynie złączenie dwóch
zdań, odnoszących się do niezależnych od siebie kategorii osób, czyli tych których
pobyt nie ma charakteru stałego i zatrudnionych w wymienionych placówkach (tak
też przyjęto w wyroku Sądu Najwyższego z 28 maja 2008 r., I UK 303/07, OSNP
2009 nr 17-18, poz. 242).
Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę w granicach zarzutów jej podstawy (art.
39813
§ 1 k.p.c.). Przy niespornym stanie faktycznym spór szedł o wykładnię i zasto-
sowanie prawa. Wynikał z przyjmowania przez skarżącego prymatu ustaw o cudzo-
ziemcach, poprzedniej z 25 czerwca 1997 r. i obecnej z 13 czerwca 2003 r., a ściślej
z wskazywania, że uzyskiwane przez niego kolejne decyzje o zezwoleniu na pobyt w
Polsce na czas oznaczony, wykluczały jego stały pobyt w rozumieniu art. 5 ust. 2
ustawy systemowej. Na pominięciu tego prymatu miałaby też polegać zarzucana w
skardze błędna wykładnia przepisów. Skarżący ujął ją w twierdzeniu, że „czas na
który udziela się zezwolenie jest podstawą dla rozstrzygnięcia kwestii o charakterze
pobytu cudzoziemca w Polsce oraz rozróżnienia stałego pobytu od czasowego". Sąd
Apelacyjny trafnie zauważył, że skarżący niezasadnie stawiał pierwszeństwo regula-
cji prawnych ustaw o cudzoziemcach wobec ustawy systemowej. Kluczowe bowiem
w sprawie pojęcie pobytu stałego z art. 5 ust. 2 ustawy systemowej nie może bezpo-
średnio zależeć od przepisów ustaw o cudzoziemcach z 1997 i z 2003 r., a ściślej od
czasu na który cudzoziemcowi udziela się zezwolenia na pobyt w Polsce. Nie jest
uprawnione założenie skarżącego wykluczające z pojęcia pobytu stałego w rozumie-
5
niu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej pobytu cudzoziemca na podstawie zezwolenia na
czas oznaczony i akceptujące taki stały pobyt dopiero w przypadku zezwolenia na
pobyt na czas nieoznaczony (art. 19 ust. 4 ustawy o cudzoziemcach z 1997 r.) albo
zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE (art. 65 ust. 7 ustawy o cu-
dzoziemcach z 2003 r.).
Przepis art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wyłącza z ubezpieczeń społecznych
obywateli państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie
ma charakteru stałego. Punktem odniesienia dla wyjaśnienia czy pobyt cudzoziemca
nie ma charakteru stałego jest wymieniony w tym przepisie obowiązek podlegania
ubezpieczeniom społecznym. Skoro ustawa systemowa określa zasady podlegania
ubezpieczeniom społecznym (art. 2), to ubezpieczeniom społecznym określonym w
ustawie podlegają także obywatele państw obcych, którzy podejmują działalność
stanowiącą podstawę podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (art. 6
ustawy systemowej). Należy więc dostrzec, że charakter pobytu - stały albo a contra-
rio niestały z art. 5 ust. 2 ustawy systemowej - występuje tu w relacji do powszech-
nego obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, czyli do podstawy ubez-
pieczenia. Nie zależy więc od tego jaki zamiar co do okresu przebywania w Polsce
ma cudzoziemiec. W żadnej mierze art. 5 ust. 2 nie zmienia też podstawowej reguły,
że obowiązek ubezpieczenia społecznego, również wobec obywateli państw obcych,
powstaje z chwilą rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności - art. 13 pkt 4
ustawy systemowej. Wprawdzie przedmiot sprawy obejmuje jedynie podstawę ubez-
pieczenia z art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej
(wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), to uprawnione
jest ogólne stwierdzenie, że przepis art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wcale nie zawę-
ża swego zakresu tylko do takiej podstawy ubezpieczenia. Stanowi regulację uniwer-
salną, gdyż nie rozróżnia podstaw ubezpieczenia z art. 6 ustawy systemowej. Po-
przestając na stanie faktycznym sprawy można więc przyjąć, że stały pobyt w rozu-
mieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej oceniany jest w zależności od realizacji dzia-
łalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecz-
nym. Zatem stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie reali-
zacji podstawy ubezpieczenia. Nie chodzi więc zasadniczo o to, jaką administracyjną
gwarancję lub zapewnienie pobytu skarżący miał w Polsce, ale czy w spornym okre-
sie, objętym decyzją pozwanego, przebywał w Polsce i był wspólnikiem jednoosobo-
wej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Odpowiedź jest tu pozytywna co do
6
obu przesłanek. Nie decyduje więc stały pobyt w sensie „długotrwałości i stałości po-
bytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej", tak jak to ujął Sąd Okręgowy i jak uważa
skarżący, gdyż wówczas wyłączeni z ubezpieczeń społecznych byliby cudzoziemcy,
których pobyt nie ma „takich cech”, choć spełnialiby warunki podstawy podlegania
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik jednoosobowej spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością. Przeciwne założenie byłoby sprzeczne z regulacją
art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Trudno też za-
kładać, że należałoby tu przyjąć jakiś bliżej nieokreślony czas karencji, polegający na
okresowym zwolnieniu od ubezpieczenia, mimo realizacji działalności stanowiącej
tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym albo że dopiero po
upływie bliżej nieokreślonego terminu miałoby niejako ex post powstać ubezpiecze-
nie za okres wcześniejszy.
Uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony wcale
nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, jako że
nawet taki pobyt jest również stały w sensie niezmienny w dany okresie. Z drugiej
strony nie można też uzależniać wykładni pojęcia pobytu stałego od warunku, że cu-
dzoziemiec po określonym czasie nie opuści Polski, gdyż warunek taki nie występuje
nawet w ustawie o cudzoziemcach przy zezwoleniu na pobyt na czas nieoznaczony.
Wbrew argumentacji skarżącego Sąd Apelacyjny nie stwierdził, że jego pobyt w
spornym okresie miał stały charakter w rozumieniu przepisów ustawy o cudzoziem-
cach (wskazanych w zarzucie skargi), lecz tylko, że pobyt miał charakter stały w ro-
zumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej.
W sprawie nie wystąpił problem wykładni i naruszenia art. 13 ustawy z 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż przepis ten jedynie potwierdza,
że sytuacja skarżącego na gruncie ustaw o cudzoziemcach - czyli mimo zezwoleń na
pobyt na czas oznaczony (kolejno przedłużanych) - nie ograniczała jego prawa po-
dejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w formie spółki. Tę podstawę
też wykorzystał, co z kolei stanowiło podstawę podlegania obowiązkowym ubezpie-
czeniom społecznym jako wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowie-
dzialnością.
Skarga kasacyjna jest metodycznie wadliwa w części zarzucającej naruszenie
prawa materialnego „w świetle" wskazanych w podstawie skargi przepisów i roz-
działów Konstytucji RP, jako że w samej podstawie oraz w uzasadnieniu skarga w
ogóle nie podaje w jaki sposób miałoby dojść do naruszenia przepisów Konstytucji.
7
Nie poddaje się zatem kontroli kasacyjnej w tym zakresie (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c. w
związku z art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================
II UK 11/09
Cudzoziemiec prowadzący pozarolniczą działalność jako wspólnik jedno-
osobowej spółki z o.o. podlegał ubezpieczeniom społecznym na mocy art. 6
ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 i art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), nawet gdy przebywał w Polsce na podstawie
zezwolenia na czas oznaczony.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 wrześ-
nia 2009 r. sprawy z wniosku Davida B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w W. o objęcie ubezpieczeniem społecznym, na skutek skargi ka-
sacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26
czerwca 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z 26 czerwca 2008 r. zmienił wyrok
Sądu Okręgowego w Świdnicy z 3 grudnia 2007 r. i oddalił odwołanie wnioskodawcy
Davida B. od decyzji pozwanego organu rentowego z 31 stycznia 2007 r., obejmują-
cej go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi w okresie od 1 stycznia 2003 r.
do 19 listopada 2006 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (wspólnika
jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością). Zasadniczą argumentację
odwołania wnioskodawca łączył z brakiem zezwolenia na pobyt stały w Polsce, za-
tem w spornym okresie nie mógł podlegać ubezpieczeniom społecznym. Sąd Okrę-
gowy uwzględnił jego odwołanie i zmienił decyzję pozwanego, przyjmując, że wnio-
skodawca w spornym okresie nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu pro-
2
wadzonej działalności gospodarczej. Ustalił, że wnioskodawca jest obywatelem Fe-
deracji Rosyjskiej. W 1996 r. zawiązała się spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
w K.Z. z jego udziałem. Wnioskodawca posiadał zezwolenie na pobyt w Polsce na
czas oznaczony, które kolejno było przedłużane. Wnioskodawca miał zezwolenie na
pracę - pełnienie funkcji w celu wykonywania czynności zarządzających i reprezenta-
cji spółki. Z czasem wnioskodawca został jedynym wspólnikiem spółki z o.o. Nie
opłacał składek na własne ubezpieczenie, natomiast uiszczał składki za zatrudnia-
nych pracowników. W 2006 r. udzielono mu zezwolenia na pobyt rezydenta długo-
terminowego Wspólnot Europejskich i uzyskał kartę pobytu z ważnością na 5 lat. To
zdecydowało, że wystąpił o wpis prowadzonej działalności do ewidencji i dokonał
zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Wówczas pozwany ustalił, że wnioskodaw-
ca podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako jedyny wspólnik spółki
z o.o. od 1 stycznia 2003 r. do 19 listopada 2006 r. - na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4
w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpie-
czeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Sąd Okręgowy uznał, że stały pobyt
jako warunek podlegania ubezpieczeniom społecznym w kraju (art. 5 ust. 2 ustawy
systemowej) związany jest z rodzajem uzyskanego zezwolenia na pobyt i okresem
ważności karty pobytu wydanej cudzoziemcowi. Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach
karta pobytu przy zezwoleniu na zamieszkiwanie na czas oznaczony jest ważna
przez okres trwania tego zezwolenia, natomiast w przypadku zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego WE ważność karty pobytu wynosi 5 lat, a przy uzyska-
niu zezwolenia na osiedlenie się okres ważności karty pobytu wynosi lat 10 (art. 72
ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach). Na tej podstawie Sąd Okręgowy
uznał, że w przypadku zezwolenia na osiedlenie się i na pobyt rezydenta długotermi-
nowego WE, dają one cudzoziemcowi swego rodzaju gwarancję długoterminowości i
stałości pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, których brak jest w zezwoleniu
na pobyt na czas oznaczony, niezależnie od tego czy jest ono następnie przedłuża-
ne. W konkluzji Sąd Okręgowy przyjął, że wydawane wnioskodawcy do 2006 r. ze-
zwolenia na zamieszkiwanie w Polsce na czas oznaczony nie pozwalały na ustale-
nie, że jego pobyt miał charakter stały, a tym samym nie istniał obowiązek ubezpie-
czenia społecznego w okresie wskazanym w decyzji. Takie warunki stwarza dopiero
aktualnie uzyskane zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE, w oparciu
o które wnioskodawca dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia.
3
Sąd Apelacyjny za zasadny uznał zarzut pozwanego, że o stałym pobycie
wnioskodawcy świadczy prowadzenie działalności gospodarczej. Przepis art. 5 ust. 2
ustawy systemowej opisuje pojęcie pobytu stałego i w chwili jej uchwalenia przepis
ten był zgodny z ustawą z 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach, której art. 21 wska-
zywał na dwa rodzaje kart pobytu - czasową i stałą. Od 1 lipca 2001 r. taki podział już
nie istniał, bowiem wprowadzono kartę pobytu z terminem jej ważności. Nowa
ustawa z 13 czerwca 2006 r. o cudzoziemcach również operuje pojęciem karty po-
bytu, jednak bez podziału jej charakteru (art. 72). W tej sytuacji postanowienie w
ustawie systemowej „pobyt nie ma charakteru stałego”, nie może być wprost ocenia-
ne przez regulacje ustawy o cudzoziemcach. Należy je więc odnosić do faktycznego
czasu legalnego przebywania cudzoziemca na terenie Polski. Wnioskodawca stale
przebywał w Polsce skoro działalność gospodarczą prowadził od 1996 r. Nieprawi-
dłowe było stanowisko Sądu pierwszej instancji, że stały pobyt zaistniał dopiero od
uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, skoro i wówczas
karta pobytu jest ważna 5 lat. W ustawach o cudzoziemcach brak jest definicji pobytu
stałego, zatem o charakterze stałego pobytu decydować musi czas faktycznego
zamieszkiwania w Polsce i prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż w przeciw-
nym razie żaden cudzoziemiec przebywający w Polsce i tu prowadzący działalność
gospodarczą nie podlegałby ubezpieczeniom społecznym.
Skarga kasacyjna zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię: art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 4, art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, a także
błędną wykładnię art. 5 ust. 2 tej ustawy, w świetle art. 37 pkt 1 i 2 Konstytucji Rze-
czypospolitej Polskiej, rozdziałów 4, 5 i 6 i art. 64 ust. 1 pkt 3, art. 65 ust. 1 i 7, art. 72
ust. 3 pkt 3 i art. 74 ust. 4 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach oraz art. 13
ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Skarżący wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpo-
znania lub orzeczenie, iż nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym
od 1 stycznia 2003 r. do 13 listopada 2006 r. z tytułu prowadzenia działalności go-
spodarczej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionej podstawy i dlatego została oddalona.
Przede wszystkim nie zarzuca naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt
4
2 k.p.c.), stąd Sąd Najwyższy w ocenie zarzutów materialnoprawnych przyjmuje
ustalenie, że wnioskodawca w spornym okresie stale przebywał w Polsce i był osobą
prowadzącą pozarolniczą działalność jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograni-
czoną odpowiedzialnością (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Uzasadnienie skargi okoliczności te
jedynie potwierdza (przyznaje). Można by więc stwierdzić, że przy takim ustaleniu nie
powinno być sporu co do zastosowania art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, zgodnie z
którym nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywa-
tele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma cha-
rakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycz-
nych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach między-
narodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Wprawdzie nie
budzi to kontrowersji w tej sprawie, to jednak należy podkreślić, że w art. 5 ust. 2 nie
chodzi o klasyczną koniunkcję, gdyż spójnik „i" nie oznacza, że jest to jedna grupa
obywateli państw obcych, albowiem przepis ten stanowi jedynie złączenie dwóch
zdań, odnoszących się do niezależnych od siebie kategorii osób, czyli tych których
pobyt nie ma charakteru stałego i zatrudnionych w wymienionych placówkach (tak
też przyjęto w wyroku Sądu Najwyższego z 28 maja 2008 r., I UK 303/07, OSNP
2009 nr 17-18, poz. 242).
Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę w granicach zarzutów jej podstawy (art.
39813
§ 1 k.p.c.). Przy niespornym stanie faktycznym spór szedł o wykładnię i zasto-
sowanie prawa. Wynikał z przyjmowania przez skarżącego prymatu ustaw o cudzo-
ziemcach, poprzedniej z 25 czerwca 1997 r. i obecnej z 13 czerwca 2003 r., a ściślej
z wskazywania, że uzyskiwane przez niego kolejne decyzje o zezwoleniu na pobyt w
Polsce na czas oznaczony, wykluczały jego stały pobyt w rozumieniu art. 5 ust. 2
ustawy systemowej. Na pominięciu tego prymatu miałaby też polegać zarzucana w
skardze błędna wykładnia przepisów. Skarżący ujął ją w twierdzeniu, że „czas na
który udziela się zezwolenie jest podstawą dla rozstrzygnięcia kwestii o charakterze
pobytu cudzoziemca w Polsce oraz rozróżnienia stałego pobytu od czasowego". Sąd
Apelacyjny trafnie zauważył, że skarżący niezasadnie stawiał pierwszeństwo regula-
cji prawnych ustaw o cudzoziemcach wobec ustawy systemowej. Kluczowe bowiem
w sprawie pojęcie pobytu stałego z art. 5 ust. 2 ustawy systemowej nie może bezpo-
średnio zależeć od przepisów ustaw o cudzoziemcach z 1997 i z 2003 r., a ściślej od
czasu na który cudzoziemcowi udziela się zezwolenia na pobyt w Polsce. Nie jest
uprawnione założenie skarżącego wykluczające z pojęcia pobytu stałego w rozumie-
5
niu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej pobytu cudzoziemca na podstawie zezwolenia na
czas oznaczony i akceptujące taki stały pobyt dopiero w przypadku zezwolenia na
pobyt na czas nieoznaczony (art. 19 ust. 4 ustawy o cudzoziemcach z 1997 r.) albo
zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE (art. 65 ust. 7 ustawy o cu-
dzoziemcach z 2003 r.).
Przepis art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wyłącza z ubezpieczeń społecznych
obywateli państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie
ma charakteru stałego. Punktem odniesienia dla wyjaśnienia czy pobyt cudzoziemca
nie ma charakteru stałego jest wymieniony w tym przepisie obowiązek podlegania
ubezpieczeniom społecznym. Skoro ustawa systemowa określa zasady podlegania
ubezpieczeniom społecznym (art. 2), to ubezpieczeniom społecznym określonym w
ustawie podlegają także obywatele państw obcych, którzy podejmują działalność
stanowiącą podstawę podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (art. 6
ustawy systemowej). Należy więc dostrzec, że charakter pobytu - stały albo a contra-
rio niestały z art. 5 ust. 2 ustawy systemowej - występuje tu w relacji do powszech-
nego obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, czyli do podstawy ubez-
pieczenia. Nie zależy więc od tego jaki zamiar co do okresu przebywania w Polsce
ma cudzoziemiec. W żadnej mierze art. 5 ust. 2 nie zmienia też podstawowej reguły,
że obowiązek ubezpieczenia społecznego, również wobec obywateli państw obcych,
powstaje z chwilą rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności - art. 13 pkt 4
ustawy systemowej. Wprawdzie przedmiot sprawy obejmuje jedynie podstawę ubez-
pieczenia z art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej
(wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), to uprawnione
jest ogólne stwierdzenie, że przepis art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wcale nie zawę-
ża swego zakresu tylko do takiej podstawy ubezpieczenia. Stanowi regulację uniwer-
salną, gdyż nie rozróżnia podstaw ubezpieczenia z art. 6 ustawy systemowej. Po-
przestając na stanie faktycznym sprawy można więc przyjąć, że stały pobyt w rozu-
mieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej oceniany jest w zależności od realizacji dzia-
łalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecz-
nym. Zatem stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie reali-
zacji podstawy ubezpieczenia. Nie chodzi więc zasadniczo o to, jaką administracyjną
gwarancję lub zapewnienie pobytu skarżący miał w Polsce, ale czy w spornym okre-
sie, objętym decyzją pozwanego, przebywał w Polsce i był wspólnikiem jednoosobo-
wej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Odpowiedź jest tu pozytywna co do
6
obu przesłanek. Nie decyduje więc stały pobyt w sensie „długotrwałości i stałości po-
bytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej", tak jak to ujął Sąd Okręgowy i jak uważa
skarżący, gdyż wówczas wyłączeni z ubezpieczeń społecznych byliby cudzoziemcy,
których pobyt nie ma „takich cech”, choć spełnialiby warunki podstawy podlegania
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik jednoosobowej spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością. Przeciwne założenie byłoby sprzeczne z regulacją
art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Trudno też za-
kładać, że należałoby tu przyjąć jakiś bliżej nieokreślony czas karencji, polegający na
okresowym zwolnieniu od ubezpieczenia, mimo realizacji działalności stanowiącej
tytuł podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym albo że dopiero po
upływie bliżej nieokreślonego terminu miałoby niejako ex post powstać ubezpiecze-
nie za okres wcześniejszy.
Uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony wcale
nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, jako że
nawet taki pobyt jest również stały w sensie niezmienny w dany okresie. Z drugiej
strony nie można też uzależniać wykładni pojęcia pobytu stałego od warunku, że cu-
dzoziemiec po określonym czasie nie opuści Polski, gdyż warunek taki nie występuje
nawet w ustawie o cudzoziemcach przy zezwoleniu na pobyt na czas nieoznaczony.
Wbrew argumentacji skarżącego Sąd Apelacyjny nie stwierdził, że jego pobyt w
spornym okresie miał stały charakter w rozumieniu przepisów ustawy o cudzoziem-
cach (wskazanych w zarzucie skargi), lecz tylko, że pobyt miał charakter stały w ro-
zumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej.
W sprawie nie wystąpił problem wykładni i naruszenia art. 13 ustawy z 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż przepis ten jedynie potwierdza,
że sytuacja skarżącego na gruncie ustaw o cudzoziemcach - czyli mimo zezwoleń na
pobyt na czas oznaczony (kolejno przedłużanych) - nie ograniczała jego prawa po-
dejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w formie spółki. Tę podstawę
też wykorzystał, co z kolei stanowiło podstawę podlegania obowiązkowym ubezpie-
czeniom społecznym jako wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowie-
dzialnością.
Skarga kasacyjna jest metodycznie wadliwa w części zarzucającej naruszenie
prawa materialnego „w świetle" wskazanych w podstawie skargi przepisów i roz-
działów Konstytucji RP, jako że w samej podstawie oraz w uzasadnieniu skarga w
ogóle nie podaje w jaki sposób miałoby dojść do naruszenia przepisów Konstytucji.
7
Nie poddaje się zatem kontroli kasacyjnej w tym zakresie (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c. w
związku z art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================