Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 234/08
POSTANOWIENIE
Dnia 13 października 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku E. U.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość świadczenia emerytalnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 października 2009 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 marca 2008 r.,
odrzuca skargę.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 22 października 2007 r. Sąd Okręgowy - Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie E. U. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 31 lipca 2007 r., którą organ rentowy uznał jej prawo do
emerytury od dnia 1 maja 2007 r., ustalił wysokość świadczenia przy przyjęciu za
jego podstawę przeciętnej podstawy wymiaru składek z dwudziestu lat z całego
okresu podlegania ubezpieczeniu i wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
świadczenia na 93,95 %.
Sąd Okręgowy wskazał, że wnioskodawczyni nie kwestionowała sposobu
wyliczenia świadczenia co do zasady, podnosiła natomiast, że w związku z
wykonywaniem pracy poza granicami Polski i otrzymywaniem wynagrodzenia w
2
markach niemieckich, jej emerytura winna być wyrażona w walucie aktualnie
obowiązującej na terenie Niemiec.
Powyższy wyrok wnioskodawczyni zaskarżyła „w całości w zakresie
emerytury niemieckiej oraz naliczenia świadczenia emerytalnego (...) w oparciu o
kurs bankowy marki NRD, a następnie – marki zachodniej NRF – po zjednoczeniu”.
Wyrokiem z dnia 27 marca 2008 r. Sąd Apelacyjny, wskazując, że istotą
sporu jest ustalenie „czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do dokonania
przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu zarobków otrzymywanych w latach
1972-1991 (za wyjątkiem 1975-1979) w ramach zatrudnienia w Niemieckiej
Republice Demokratycznej odzwierciedlonych w legitymacji ubezpieczeniowej, oraz
czy przysługuje jej prawo do emerytury niemieckiej”, oddalił apelację
wnioskodawczyni od wyroku Sądu pierwszej instancji, podzielając w całości
poczynione w sprawie ustalenia oraz ocenę prawną dokonaną przez ten Sąd.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku wnioskodawczyni zarzuciła
naruszenie prawa materialnego, a mianowicie § 10 pkt 1 i 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania
podstawy wymiaru emerytur i rent (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 ze
zm.), poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię.
Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawczyni wniosła o uchylenie w
całości zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie
sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
W skardze kasacyjnej podniesiono, że wskazanie wartości przedmiotu
zaskarżenia zostało zaniechane z uwagi na treść art. 3982
§ 1 k.p.c.
Postanowieniem z dnia 5 lutego 2009 r. Sąd Najwyższy zwrócił akta sprawy
Sądowi Apelacyjnemu celem wskazania przez ubezpieczoną i sprawdzenia
wartości przedmiotu zaskarżenia.
Pełnomocnik wnioskodawczyni nie wykonał zobowiązania Sądu drugiej
instancji do uzupełnienia braku skargi we wskazanym zakresie, podnosząc po
pierwsze, że skoro przedmiotem odwołania skarżącej „było zakwestionowanie
nieuwzględnienia przy obliczaniu podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego
okresu wykonywania pracy poza granicami kraju, w którym to okresie pobierała
wynagrodzenie w obcej walucie”, to „w sprawie nie jest znana kwota żądania, z
3
którą można by porównać wysokość przyznanego świadczenia”, a tym samym
ustalenie wartości przedmiotu sporu nie jest możliwe, a po drugie - że
wnioskodawczyni zgłosiła „alternatywne żądanie o przyznanie emerytury
niemieckiej”.
Z kolei organ rentowy wskazał, że „po przyjęciu do podstawy wymiaru
świadczenia ubezpieczonej wynagrodzeń, wynikających z legitymacji
ubezpieczeniowej, z tytułu zatrudnienia w b. NRD, wyrażonych w markach za lata
1981-1991 i przeliczonych wg kursu NBP, obowiązującego w latach 1981-1991,
wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wg wynagrodzeń z 20 lat
wybranych z całego okresu ubezpieczenia wyniósł 83,96%, a wysokość
świadczenia brutto na dzień wydania zaskarżonej decyzji, tj. na dzień 31.07.2007 r.
wyniosła 1.192,07 zł. (...) Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru i wysokości
świadczenia wg takiego przeliczenia jest niższy od ustalonego w zaskarżonej
decyzji (...), gdzie wynosi 93,95%, a wysokość świadczenia wynosi 1.275,08 zł
brutto”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w
sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia w
sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest niższa niż
dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w
sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie
obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Przepis art. 476 § 2 i 3 k.p.c. wyjaśnia
ustawowe pojęcia spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, stanowiąc w § 2 pkt
2, iż należą do nich między innymi sprawy, w których wniesiono odwołanie od
decyzji organów rentowych, dotyczących emerytur i rent. Zakres rozpoznania i
orzeczenia (przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest zatem w pierwszej
kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu
ubezpieczeń społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja
1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601), a w drugim rzędzie
przedmiotem postępowania sądowego, określonego zakresem odwołania od
decyzji organu rentowego do sądu (por. postanowienie z dnia 11 kwietnia 2006 r., II
4
UZ 1/06, niepublikowane). Oznacza to, że roszczenie niebędące przedmiotem
decyzji organu rentowego oraz rozpoznania sądu nie może podlegać uwzględnieniu
przy ocenie dopuszczalności skargi kasacyjnej ani stanowić podstawy określenia
wartości przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 11 maja 2001 r., II UZ 25/01, niepublikowane oraz z dnia 8
lutego 2002 r., II UKN 45/01, OSNP 2003 nr 22, poz. 553).
Przedmiotem decyzji organu rentowego było przyznanie wnioskodawczyni
emerytury na warunkach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), a przedmiotem sporu na etapie postępowania
sądowego wynikającego z odwołania wnioskodawczyni od decyzji organu
rentowego - ustalenie wysokości tej emerytury przy przyjęciu w podstawie wymiaru
świadczenia wynagrodzenia faktycznie otrzymywanego przez skarżącą w latach
1971-1990 w walucie kraju zatrudnienia. Inaczej rzecz ujmując, prawo skarżącej do
emerytury na wskazanych wyżej warunkach zostało ustalone oraz świadczenie
emerytalne przyznane przez organ rentowy i w tym zakresie nie ma sporu
przeniesionego na drogę postępowania sądowego. Pozostał jedynie spór o
"wysokość emerytury", czyli przyznanie świadczenia w określonej wysokości. W
konsekwencji brak jest podstaw do zakwalifikowania tej sprawy do kategorii spraw
o przyznanie emerytury, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji oraz wyroków
orzekających w sprawie Sądów nie było i nie mogło być prawo skarżącej do
emerytury przysługującej od niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej (por.
uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UK
152/04, OSNP 2005 nr 23, poz. 379). Taka interpretacja sprawy o przyznanie
emerytury lub renty w rozumieniu art. 3982
§ 1 k.p.c. znajduje oparcie w
orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienia z dnia 29 kwietnia 1997 r., II
UZ 18/97, OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 449; postanowienie z dnia 21 stycznia 2000
r., II UZ 164/99, OSNAPiUS 2001 nr 13, poz. 454; postanowienie z dnia 23 marca
2001 r., II UKN 706/00, OSNAPiUS 2002 nr 24, poz. 609; postanowienie z dnia 15
maja 2001 r., II UZ 28/01, OSNP 2003 nr 6, poz. 160; postanowienie z dnia 21 lipca
2003 r., II UZ 45/03, OSNP 2004 nr 11, poz. 200; postanowienie z dnia 11 kwietnia
5
2006 r., II UZ 1/06, niepublikowane oraz z dnia 18 marca 2008 r., II UZ 4/08, OSNP
nr 11-12, poz. 163).
Nie budzi wątpliwości, że sprawa o wysokość emerytury (do tego zmierzało
żądanie wnioskodawczyni zgłoszone w odwołaniu od zaskarżonej decyzji organu
rentowego) jest sprawą o świadczenie, w której dopuszczalność skargi kasacyjnej
zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia (por. także postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 czerwca 1997 r., II UZ 36/97, OSNAPiUS 1998 nr 8, poz.
256). Wartość przedmiotu zaskarżenia w takiej sprawie stanowi obliczona
stosownie do wskazań zawartych w art. 22 k.p.c. (świadczenia powtarzające się)
różnica pomiędzy hipotetyczną wartością emerytury, jaką skarżąca otrzymywałby,
gdyby jej żądanie ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego zostało
uwzględnione, a wartością emerytury pobieranej (tak również w postanowieniach
Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 1997 r., II UKN 40/96, OSNAPiUS 1997 nr 16,
poz. 301, z dnia 18 października 2000 r., II UZ 123/00, OSNAPiUS 2002 nr 15, poz.
370, z dnia 23 listopada 2007 r., II UZ 30/07, OSNP 2009 nr 3-4, poz. 54).
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że obowiązek
wskazania w postępowaniu kasacyjnym wartości przedmiotu zaskarżenia powinien
być rozumiany jako zobowiązanie do jej kwotowego określenia oraz wykazania
podstaw, na których opiera się wyliczenie. W konsekwencji skarga kasacyjna
podlega odrzuceniu, jeżeli mimo wezwania sądu do wskazania wartości przedmiotu
zaskarżenia oraz podania podstawy i sposobu wyliczenia tej wartości, strona
zobowiązania tego nie wykonuje w ogóle bądź wykonuje je niewłaściwie (pozornie),
w oderwaniu od obiektywnego kryterium i podstaw, na których winno być oparte
obliczenie oraz nieadekwatnie do przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną (tak
również między innymi w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 19 marca
1999 r., I PKN 6/99, niepublikowane; z dnia 13 maja 2005 r., II UZ 25/05, OSNP
2005 nr 23, poz. 383; z dnia 27 lutego 2007 r., II UZ 67/06, niepublikowane oraz z
dnia 6 kwietnia 2007 r., II PZ 12/07, OSNP 2008 nr 11-12, poz. 169). Jest to ściśle
związane z kwestią dopuszczalności skargi kasacyjnej w sprawach o prawa
majątkowe w zależności od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.) i
z obowiązkiem sądu drugiej instancji dokonania kontroli dopuszczalności skargi
(art. 3986
§ 1 k.p.c.).
6
W sprawie, w której wniesiona została niniejsza skarga kasacyjna,
przedmiotem wyrokowania Sądów pierwszej i drugiej instancji było żądanie
wnioskodawczyni wyliczenia przyznanego jej świadczenia emerytalnego z
uwzględnieniem zarobków z lat 1971-1990, przy uwzględnieniu zarobków
faktycznie otrzymywanych w byłej NRD w walucie tego kraju i po ich przeliczeniu
według kursów bankowych na marki zachodnioniemieckie. Tego dotyczyć może
przedmiot zaskarżenia skargą kasacyjną. Wysokość wynagrodzenia skarżącej w
spornym okresie wynika z zapisów w jej legitymacji ubezpieczeniowej, kursy walut
są powszechnie dostępne w placówkach Narodowego Banku Polskiego, a sposób
obliczenia wysokości emerytury wynika wprost z przepisów powołanej wyżej ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, decyzji organu rentowego oraz dołączonych do niej załączników,
doręczonych skarżącej przez organ rentowy i znajdujących się w aktach sprawy.
Dlatego dysponujący takimi danymi profesjonalny pełnomocnik wnioskodawczyni
winien wykazać wartość przedmiotu zaskarżenia, poprzez dokonanie stosownych
działań arytmetycznych i przy zastosowaniu konkretnych stawek wynagrodzenia
uzyskiwanego w spornym okresie przez skarżącą – po dokonaniu ich przeliczenia.
Poprzestanie w tej sytuacji przez pełnomocnika skarżącej na twierdzeniu, że
wyliczenie różnicy pomiędzy dochodzoną a faktycznie otrzymywaną wysokością
emerytury jest niemożliwe, daje podstawę do oceny, że nie wykonał on zarządzenia
o uzupełnieniu braku formalnego skargi kasacyjnej poprzez wskazanie wartości
przedmiotu zaskarżenia.
Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega odrzuceniu na podstawie
art. 3986
§ 3 w związku z § 2 k.p.c.

II UK 234/08

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia