Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 października 2009 r.
III KRS 13/09
1. Kognicja Sądu Najwyższego do oceny uchwały Krajowej Rady Sądow-
nictwa obejmuje wyłącznie badanie, czy nie pozostaje ona w sprzeczności z
prawem (art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądow-
nictwa, Dz.U. Nr 100 poz. 1082 ze zm.). Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie ma
kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata na sę-
dziego.
2. Uchwała nr 7/07 Krajowej Rady Sądownictwa z 11 stycznia 2007 r. w
sprawie kryteriów oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowa-
dzanej przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych, nie wiąże jej adresa-
tów. Mogą oni ustalać te kryteria samodzielnie.
3. Wszechstronne rozważenie przez Krajową Radę Sądownictwa wszyst-
kich okoliczności sprawy w postępowaniu dotyczącym przedstawienia Prezy-
dentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o powołanie sędziego oznacza w
szczególności wzięcie pod rozwagę wyjaśnień zainteresowanego kandydata
dotyczących negatywnych ocen formułowanych w stosunku do niego we wcze-
śniejszych stadiach postępowania i ustosunkowanie się do nich w uzasadnie-
niu uchwały.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Małgorzata
Gersdorf, Zbigniew Hajn (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2009 r.
sprawy z odwołania Mariusza A. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa [...] z dnia
7 stycznia 2009 r. w sprawie nieprzedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia
urzędu sędziego
u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę i sprawę przekazał Krajowej Radzie Sądow-
nictwa do ponownego rozpoznania.
2
U z a s a d n i e n i e
Uchwałą [...] z 7 stycznia 2009 r. Krajowa Rada Sądownictwa postanowiła, że
asesor sądowy Mariusz A. nie zostanie przedstawiony Prezydentowi Rzeczypospoli-
tej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Rejonowego w S. W uzasadnieniu uchwały Rada wskazała, że Mariusz A. uro-
dził się 11 sierpnia 1977 r. w N.R. Po ukończeniu w 2002 r. studiów prawniczych i
uzyskaniu tytułu magistra prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu [...]
w P. odbył w latach 2002 - 2005 aplikację sędziowską, kończąc ją egzaminem sę-
dziowskim z wynikiem ogólnym bardzo dobrym. Dnia 1 listopada 2005 r. został mia-
nowany asesorem sądowym z powierzeniem pełnienia czynności sędziowskich w
Sądzie Rejonowym w Z., gdzie orzekał w Wydziale Karnym, Cywilnym oraz Rodzin-
nym i Nieletnich. Decyzją z 7 marca 2005 r. Minister Sprawiedliwości powierzył mu
pełnienie czynności sędziowskich w Sądzie Rejonowym w S., w którym orzeka do
chwili obecnej.
Mariusz A. zgłosił swoją kandydaturę jako jedyny kandydat na wolne stanowi-
sko sędziowskie w Sądzie Rejonowym w S. Sprawozdanie z analizy jego pracy i
orzecznictwa zostało sporządzone przez wizytatora do spraw rodzinnych, sędziego
Sądu Okręgowego w P. Wojciecha H., który pozytywnie ocenił wiedzę zawodową
kandydata, jak również merytoryczną stronę jego pracy orzeczniczej. Jednakże sę-
dzia wizytator podkreślił nieterminowość w podejmowaniu pierwszych czynności w
sprawach wpływających do referatu asesora A., co jego zdaniem, z uwagi na wielość
i stopień uchybień w tym zakresie nie pozwala przyjąć, że daje on gwarancję właści-
wego wykonywania zadań sędziego sądu rejonowego. Opinię o pracy kandydata
sporządził również sędzia wizytator do spraw karnych Maciej Ś., który ocenił go po-
zytywnie, stwierdzając, że posiada on wiedzę, umiejętności i doświadczenie, które
dają podstawy do uznania, że będzie w przyszłości prawidłowo wykonywał obowiązki
sędziego sądu rejonowego.
Kolegium Sądu Okręgowego w P. na posiedzeniu 6 października 2008 r. w
jednomyślnie podjętej uchwale negatywnie zaopiniowało Mariusza A. na stanowisko
sędziego Sądu Rejonowego w S. Na posiedzeniu Zgromadzenia Przedstawicieli Sę-
dziów okręgu Sądu Okręgowego w P. 7 października 2008 r. na 92 obecnych i gło-
sujących Mariusz A. uzyskał następującą liczbę głosów: 33 „za", 40 „przeciw" oraz 19
głosów „wstrzymujących się". Minister Sprawiedliwości w stanowisku z 21 listopada
3
2008 r. negatywnie ocenił tę kandydaturę. W trakcie posiedzenia Krajowej Rady Są-
downictwa 7 stycznia 2009 r. nie oddano na nią głosów „za", oddano 15 głosów
„przeciw", przy braku głosów „wstrzymujących się", wobec czego nie uzyskała ona
wymaganej, bezwzględnej większości głosów.
Motywując powyższe stanowisko Rada wskazała, że Zespół Rady, przedsta-
wiając sprawę bez wniosku o powołanie asesora A., miał przede wszystkim na uwa-
dze całokształt uchybień w jego pracy. Sprowadzały się one przede wszystkim do
braku terminowości w podejmowaniu, zwłaszcza pierwszych czynności w sprawach
przydzielonych do jego referatu. Bezczynność w wielu sprawach była kilkumiesięcz-
na, sięgająca nawet w jednostkowych sprawach 7 miesięcy. Ta nieterminowość w
podejmowaniu czynności, ich wielość i stopień uchybień były przyczyną negatywnej
oceny pracy kandydata przez wizytatora sędziego Wojciecha H. Zespół miał również
na uwadze fakt jednogłośnie negatywnego zaopiniowania kandydata przez Kolegium
Sądu Okręgowego w P. oraz negatywne zaopiniowanie tej kandydatury przez Zgro-
madzenie Przedstawicieli Sędziów okręgu Sądu Okręgowego w P. Ponadto, nega-
tywna ocena wynika również z negatywnej opinii Prezesa Sądu Okręgowego w P.,
który zaakcentował, że kandydat nie ma właściwych cech osobowościowych i cha-
rakterologicznych, jakie powinna posiadać osoba mająca pełnić służbę sędziowską.
W odwołaniu, sporządzonym przez adwokata, Mariusz A. zaskarżył uchwałę
Krajowej Rady Sądownictwa w całości, wnosząc o jej uchylenie i zobowiązanie do
rzeczywistego rozpatrzenia jego kandydatury na stanowisko sędziowskie zgodnie z
obowiązującym stanem prawnym i z uwzględnieniem uchybień powstałych we wcze-
śniejszej fazie oceny, względnie o zobowiązanie do ponowienia lub uzupełnienia
wcześniejszych ocen sędziego wizytatora, kolegium i zgromadzenia właściwego
sądu, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Skarżący zarzucił uchwale naruszenie: (a) pkt 1.6 i 7 uchwały Krajowej Rady
Sądownictwa [...] z dnia 11 stycznia 2007 r. w sprawie kryteriów oceny kandydatów
na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów okręgowych i
apelacyjnych, przez niewłaściwe zastosowanie, co mogło mieć istotny wpływ na treść
zaskarżonej uchwały; (b) pkt 1.15 wyżej wymienionej uchwały Krajowej Rady Są-
downictwa w związku z wygasłym art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia z dnia 27 lipca
2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa i w związku z art. 57 § 3 ustawy z dnia 27
lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych (u.s.p.), przez niezastoso-
wanie tych przepisów, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy; (c) art. 114 § 5
4
u.s.p., przez jego zastosowanie, art. 305 § 4 k.p.k. i art. 5 § 1 k.p.k. w związku z art.
128 u.s.p., przez ich niezastosowanie, naruszenie art. 57 § 3 u.s.p. w związku z art.
58 § 1 i 2 u.s.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie, co mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy; (d) art. 58 § 4 w związku z § 6 u.s.p., przez ich niewłaściwe zasto-
sowanie, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy; (e) art. 57 § 6 u.s.p. w
związku z § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 marca 2002 r.
w sprawie badań lekarskich i psychologicznych kandydatów do objęcia urzędu sę-
dziego, przez jego niezastosowanie oraz art. 58 § 4 u.s.p., przez jego niezastosowa-
nie, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy; Ponadto skarżący zarzucił naru-
szenie: (f) art. 12 ust. 6 ustawy o KRS w związku z § 20 ust. 1 rozporządzenia Pre-
zydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie szczegóło-
wego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa (rozp. o KRS) oraz postępowania
przed Radą, przez jego niezastosowanie, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy; (g)
§ 23 rozporządzenia o KRS, przez jego niewłaściwe zastosowanie; (h) art. 60 u.s.p.
w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o KRS, przez ich niezastosowanie; (i) art. 61 §
1 u.s.p., przez jego niezastosowanie; (j) art. 2, 7 i 60 w związku z art. 32 ust. 2 Kon-
stytucji RP przez ich niewłaściwe zastosowanie.
Na wypadek nieuwzględnienia zarzutów (a) i (b) skarżący podniósł zarzut
ewentualny, naruszenia: (k) art. 60 u.s.p. i art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o KRS i art. 60
Konstytucji, przez ich niewłaściwe zastosowanie.
Skarżący zarzucił także nieważność postępowania, wynikającą z pozbawienia
go możności działania, tj. ustosunkowania się przed Kolegium do podniesionych wo-
bec niego zarzutów, niedoręczeniu opinii Ministra Sprawiedliwości i pozbawieniu
możności ustosunkowania się do niej, oparciu zaskarżonej uchwały na opinii Prezesa
Sądu Okręgowego w zakresie cech charakterologicznych i osobowościowych odwo-
łującego się, o której wyrażeniu skarżący powziął wiadomość dopiero z uzasadnienia
uchwały, wreszcie na całkowitym pominięciu wyjaśnień złożonych przez uczestnika.
W piśmie procesowym z 3 lipca 2009 r., wniesionym do Sądu Najwyższego 6 lipca
2009 r., skarżący przedstawił dodatkowe uzasadnienie zarzutów sformułowanych w
odwołaniu.
Uczestniczące w postępowaniu Stowarzyszenie Sędziów Polskich „IUSTITIA”
wniosło o uwzględnienie odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
1. Zgodnie z art. 13 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o
Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 100 poz. 1082 ze zm., powoływanej dalej,
jako „ustawa o KRS”), sędzia albo osoba, której praw lub obowiązków dotyczy
uchwała Rady wydana w indywidualnej sprawie, może odwołać się od takiej uchwały
do Sądu Najwyższego, z powodu sprzeczności uchwały z prawem, o ile przepisy od-
rębne nie stanowią inaczej. Prawo to, w odniesieniu do uchwały odmawiającej przed-
stawienia Prezydentowi RP wniosku o powołanie sędziego zostało wprowadzone
przez art. 1 ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. (Dz.U. Nr 54, poz. 440) zmieniającej
ustawę o KRS z dniem 17 kwietnia 2009 r. w następstwie wyroku Trybunału Konsty-
tucyjnego z 27 maja 2008 r., SK 57/06 (Dz.U. Nr 96, poz. 621, OTK-A 2008 nr 4, poz.
63), zgodnie z którym art. 13 ust. 2 zdanie drugie ustawy o KRS w zakresie, w jakim
wyłączał tę możliwość został uznany, z dniem 5 czerwca 2008 r., za sprzeczny z
Konstytucją.
2. Kognicja Sądu Najwyższego do oceny uchwał Krajowej Rady Sądownictwa
obejmuje - zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy o KRS - wyłącznie badanie, czy uchwała
nie pozostaje w sprzeczności z prawem. Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie ma
kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata na sędziego. Z
tego też względu, zgodnie z art. 13 ust. 5 ustawy o KRS, Sąd Najwyższy uchwałę
Rady uchyla i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania albo odwołanie oddala;
nie może natomiast jej uchylić i orzec co do istoty sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyż-
szego z 10 czerwca 2009 r., III KRS 10/08). Takie pojmowanie roli Sądu Najwyższe-
go w niniejszej sprawie znajduje także potwierdzenie w uzasadnieniu powołanego
wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 27 maja 2008 r. - pkt III 5 (tak również
Sąd Najwyższey w wyroku z 15 lipca 2009 r., III KRS 7/09). Trybunał, rozważając
kształt kontroli sądowej uchwał Krajowej Rady Sądownictwa w kwestii przedstawie-
nia kandydatury do powołania Prezydentowi RP, wskazał, że jej przedmiotem powi-
nien być przede wszystkim formalny aspekt dostępu do służby, związany z prze-
strzeganiem jednolitych kryteriów i procedur postępowania, a nie sama ocena kwali-
fikacji czy też wiarygodności danej osoby z punktu widzenia kryteriów stosowanych w
ramach tego postępowania. Kontrola sądowa nie stwarza więc podstaw do wkracza-
nia w zakres kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, ponieważ mogłoby to ozna-
czać naruszenie konstytucyjnych uprawnień i kompetencji Rady wynikających z art.
179 Konstytucji. Poddanie kontroli sądowej wyników postępowania przed Krajową
6
Radą Sądownictwa w takiej indywidualnej sprawie nie może natomiast znaczyć, że
Sąd uczestniczyłby w decydowaniu o obsadzie określonego stanowiska sędziow-
skiego.
Należy też wyjaśnić, że - jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu
rozważanego wyroku z 27 maja 2008 r. - uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w
sprawach przedstawienia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o powoła-
nie sędziego (art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o KRS), są ściśle związane z rozpatrywaniem
i ocenianiem kandydatów do pełnienia urzędu sędziowskiego, tzn. z zadaniem Kra-
jowej Rady Sądownictwa określonym w art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy (pkt III 1. uza-
sadnienia). Rozpatrzenie i ocena kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego
jest bowiem koniecznym stadium postępowania mającego na celu podjęcie uchwały
w przedmiocie przedstawienia takiego wniosku. W myśl art. 179 Konstytucji, sędzio-
wie są powoływani przez Prezydenta, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (pkt
III 4). Jest zatem oczywiste, że przedstawienie stosownego wniosku musi zostać po-
przedzone rozpatrzeniem i oceną kandydatury. Pomimo więc tego, że ustawa o KRS
ujmuje rozpatrzenie i ocenę kandydatury oraz przedstawienia Prezydentowi RP
wniosku jako odrębne zadania Rady (art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3), to uchwała w przedmio-
cie przedstawienia wniosku jest wynikiem wykonania obydwu tych zadań, co więcej,
realizacja pierwszego z nich przesądza o treści uchwały. W rezultacie kontrola Sądu
Najwyższego obejmuje badanie legalności całego tak ujętego postępowania przed-
nominacyjnego.
Z powyższego wynika, że kontrola Sądu Najwyższego nad postępowaniem
dotyczącym przedstawienia Prezydentowi RP wniosku o powołanie sędziego obej-
muje w szczególności ocenę, czy Rada przestrzegała w danym postępowaniu jedno-
litych kryteriów oceny kandydata i procedur postępowania, związanych z oceną kan-
dydatury i przedstawieniem wniosku Prezydentowi. Ponadto, badanie, czy uchwała
nie pozostaje w sprzeczności z prawem, obejmuje także kontrolę przestrzegania
przez Radę innych wymagań prawnych, w tym np. ustawowych warunków powołania
na stanowisko sędziego (art. 61 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., powoływanej dalej, jako „prawo
o u.s.p.” lub „u.s.p.”) oraz ogólnych reguł proceduralnych obowiązujących w postę-
powaniu przed tym organem, określonych zwłaszcza w art. 12 i 13 ust. 1 ustawy o
KRS oraz w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopa-
da 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa i
7
postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 219, poz. 1623, powoływanym dalej, jako
„rozp.”).
Uznania sprzeczności uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z prawem nie
uzasadniają natomiast naruszenia przepisów przez inne organy uczestniczące w po-
stępowaniu przednominacyjnym. Rada powinna jednak, zgodnie z § 20 rozp.,
wszechstronnie rozważyć wpływ tego rodzaju naruszeń na przebieg postępowania, a
zwłaszcza na opinie i oceny formułowane przez uprawnione organy w jego toku i
podjąć uchwałę stosowną do wyników takiego rozważenia sprawy. Sąd Najwyższy
może więc uwzględniać zarzuty odnoszące się do naruszeń przepisów we wcześ-
niejszych stadiach postępowania jedynie w związku z zarzutem naruszenia przez
Radę § 20 rozp.
3. Kwestia kryteriów oceny kandydata do pełnienia urzędu sędziowskiego była
w szczególności rozpatrywana przez Trybunał Konstytucyjny w związku z wyrokiem z
29 listopada 2007 r., w sprawie SK 43/06 (Dz.U. z 2007 r. Nr 227, poz. 1680). W wy-
niku tego orzeczenia art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS, stanowiący, że Krajowa Rada
Sądownictwa ustala kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, prze-
prowadzanej przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych, został uznany za
niezgodny z art. 60 Konstytucji RP i utracił moc z dniem 5 grudnia 2007 r. W uzasad-
nieniu tego orzeczenia (pkt III 4.) Trybunał wskazał, że Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych określa ogólne warunki, jakie muszą spełniać osoby powoływane na
wymienione stanowiska, nie określa natomiast zasad selekcji kandydatów w sytuacji,
w której o dane stanowiska ubiegają się dwie osoby lub więcej osób, które spełniają
warunki ustawowe, a także, przewidując ocenę kandydatów na stanowisko sędziego,
nie określa bliżej kryteriów tej oceny, co budzi zasadnicze wątpliwości z punktu wi-
dzenia art. 60 Konstytucji. Trybunał stwierdził również, że art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o
KRS, na podstawie którego w kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa leży ustala-
nie kryteriów oceny przeprowadzanej przez prezesów sądów okręgowych i apelacyj-
nych kandydatów na stanowiska sędziowskie, narusza konstytucyjny wymóg, aby
sprawy o istotnym znaczeniu dla realizacji wolności i praw konstytucyjnych były re-
gulowane tylko w ustawie. Oznacza to, że podjęta na podstawie tego przepisu
uchwała nr 7/2007 Krajowej Rady Sądownictwa z 11 stycznia 2007 r. w sprawie kry-
teriów oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez preze-
sów sądów okręgowych i apelacyjnych nie wiąże jej adresatów (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z 15 lipca 2009 r., III KRS 7/09). Stwierdzenie to dotyczy uchwały nr
8
7/2007 Krajowej Rady Sądownictwa z 11 stycznia 2007 r. w sprawie kryteriów oceny
kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów
okręgowych i apelacyjnych oraz stanowiska Rady z 12 stycznia 2005 r. w sprawie
zasad dokonywania ocen kandydatów na stanowiska sędziowskie w wojewódzkich
sądach administracyjnych.
Należy też podkreślić, że ustawodawca do tej pory nie zrealizował wskazane-
go przez Trybunał Konstytucyjny obowiązku ustawowego określenia kryteriów dostę-
pu do stanowisk sędziowskich. W tej sytuacji, powstaje, zasadnicze dla oceny za-
sadności rozpoznawanego odwołania, pytanie o to, według jakich kryteriów, których
przestrzeganie może podlegać kontroli Sądu Najwyższego w niniejszej sprawie,
Krajowa Rada Sądownictwa powinna rozpatrywać i oceniać kandydatury do pełnienia
urzędu sędziowskiego. Przepisy ustawowe określają jedynie procedurę weryfikacji
kandydata na stanowisko sędziego oraz „ogólne warunki, jakie muszą spełniać
osoby ubiegające się o stanowiska sędziowskie”.
Procedurę przednominacyjną określają w pierwszej kolejności przepisy ustawy
o ustroju sądów powszechnych (art. 56 - 59). Zgodnie z nimi o każdym wolnym sta-
nowisku sędziowskim Minister Sprawiedliwości niezwłocznie obwieszcza w Monitorze
Polskim. Każdy, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu po-
wszechnego, może zgłosić swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko sędziow-
skie w ciągu miesiąca od obwieszczenia. Kandydaturę na stanowisko sędziego sądu
rejonowego zgłasza się prezesowi sądu okręgowego, który po stwierdzeniu spełnia-
nia warunków do objęcie stanowiska przez kandydata, przedstawia jego kandydaturę
właściwemu kolegium sądu, wraz z oceną jego kwalifikacji, oraz określa termin
zgromadzenia ogólnego sędziów, na którym będzie prezentowana kandydatura, wraz
z opinią kolegium o kandydacie. Zgromadzenie ogólne sędziów ocenia zgłoszonych
kandydatów w drodze głosowania i przekazuje prezesowi właściwego sądu okręgo-
wego wszystkie zgłoszone kandydatury, ze wskazaniem liczby uzyskanych głosów.
Prezes przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa, za pośrednictwem Ministra Spra-
wiedliwości, ocenione kandydatury. Kandydata może zgłosić Radzie także Minister
Sprawiedliwości. Minister zasięga od Komendanta Głównego Policji informacji o kan-
dydatach, a następnie przedstawia kandydatury Krajowej Radzie Sądownictwa, wy-
rażając o każdym z kandydatów opinię wraz z uzasadnieniem oraz przekazując in-
formację uzyskaną od Komendanta Głównego Policji. Dalsze postępowanie reguluje
ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa, zgodnie z którą Rada rozpatruje i ocenia
9
przedstawione jej kandydatury i podejmuje uchwałę w sprawie przedstawienia lub
nieprzedstawienia Prezydentowi RP wniosku o powołanie danej osoby na stanowisko
sędziowskie.
Jak wynika z powyższego opisu, na poszczególnych etapach postępowania
przednominacyjnego kandydat podlega kolejnym ocenom, a cała procedura kończy
się rozpatrzeniem i oceną kandydatury dokonaną przez Krajową Radę Sądownictwa i
podjęciem uchwały w przedmiocie jej przedstawienia Prezydentowi RP.
Jednym z elementów opisanego postępowania jest niewątpliwie ustalenie, czy
kandydat spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu rejonowego określo-
ne w art. 61 u.s.p. (ewentualnie - od 5 maja 2009 r. - w związku z art. 65 ustawy z
dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, Dz.U. Nr 26,
poz. 157). Prawo o u.s.p. zalicza do nich posiadanie obywatelstwa polskiego i korzy-
stanie z pełni praw cywilnych i obywatelskich, nieskazitelny charakter kandydata,
ukończenie wyższych studiów prawniczych w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskanie
tytułu zawodowego magistra lub zagranicznych studiów prawniczych uznanych w
Rzeczypospolitej Polskiej, zdolność, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obo-
wiązków sędziego, ukończenie 29 lat, złożenie egzaminu sędziowskiego lub proku-
ratorskiego oraz ukończenie aplikacji sędziowskiej w Krajowej Szkole Sądownictwa i
Prokuratury lub pracę w charakterze asesora prokuratorskiego - co najmniej przez
trzy lata przed wystąpieniem o powołanie na stanowisko sędziego albo spełnienie
warunku pracy w charakterze asesora sądowego co najmniej przez 3 lata lub innych
alternatywnych wymagań wskazanych w art. 65 ustawy o Krajowej Szkole Sądow-
nictwa i Prokuratury. Warunki te mają jednak zasadniczo charakter wstępnych prze-
słanek zgłoszenia kandydatury i spełnienie większości z nich stwierdza w początko-
wej fazie postępowania prezes sądu, pozostawiając zgłoszenie bez rozpatrzenia w
przypadku ich niespełnienia. Nie dotyczy to jednak warunku posiadania nieskazitel-
nego charakteru, którego spełnienie ocenia ostatecznie Krajowa Rada Sądownictwa.
4. Opisane wyżej warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu rejonowego
mają charakter minimalnych, wstępnych i niezbędnych do ubiegania się o stanowi-
sko, lecz z reguły niewystarczających do jego objęcia wymagań. Jest to szczególnie
widoczne w przypadku, gdy o dane stanowisko ubiega się kilku kandydatów. W takiej
sytuacji występuje oczywista potrzeba stosowania dodatkowych warunków (kryte-
riów) oceny, pozwalających wyłonić najlepszego kandydata spośród osób spełniają-
cych wymagania wstępne. Jednak również wtedy, gdy, jak w niniejszej sprawie, o
10
stanowisko ubiega się jedna osoba, Krajowa Rada Sądownictwa, a we wcześniej-
szych fazach postępowania przednominacyjnego także inne wymienione w przepi-
sach organy, muszą mieć prawo jej negatywnej oceny, gdy kandydat, pomimo speł-
nienia ogólnych warunków, nie daje dostatecznych gwarancji odpowiedniego wyko-
nywania zadań sędziego, np. nie ma dostatecznych umiejętności prawniczych, osią-
gał w okresie asesury słabe wyniki w pracy, nie potrafił organizować pracy, współ-
pracować z innymi osobami itp. Zgodnie z art. 60 Konstytucji RP, takie dodatkowe
kryteria powinny być, jak trafnie wskazał Trybunał Konstytucyjny, określone w usta-
wie. Ustawodawca do tej pory nie zrealizował jednak tego obowiązku.
Wobec powyższego konieczne jest dokonanie wykładni przepisów dotyczą-
cych oceny kandydata na stanowisko sędziego w okresie od 5 grudnia 2007 r., tj. od
dnia utraty mocy obowiązującej przez art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS w wyniku wy-
roku Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 2007 r., w sprawie SK 43/06, do dnia
ustawowego uregulowania tej kwestii, odpowiadającego konstytucyjnym wymaga-
niom określonym w uzasadnieniu tego wyroku. Należy przy tym podkreślić, że doty-
czy to zarówno przepisów upoważniających i zobowiązujących do takiej oceny Kra-
jowej Rady Sądownictwa, jak i przepisów odnoszących się do opiniowania we wcze-
śniejszych stadiach postępowania przednominacyjnego. Zgodnie bowiem z trafnym
stwierdzeniem Trybunału Konstytucyjnego zawartym w uzasadnieniu powołanego
wyżej wyroku (pkt III 2), przepisy stanowiące podstawę wydania opinii mającej zna-
czenie dla podejmowania innego rozstrzygnięcia stanowią element regulacji procedu-
ry wydawania tego rozstrzygnięcia i są jednym z elementów jego podstawy prawnej.
W rezultacie, dokonywana przez Sąd Najwyższy kontrola zgodności z prawem
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w przedmiocie przedstawienia Prezydentowi
wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego obejmuje także zarzuty odnoszą-
ce się do akceptacji przez Radę wcześniejszych ocen, jeśli zostały one przyjęte z
naruszeniem prawa (np. na podstawie kryteriów naruszających zasadę jednakowego
dostępu do służby publicznej, z naruszeniem demokratycznych zasad głosowania w
przypadku ocen kolegialnych itp.).
Tytułem wstępu do rozpatrzenia postawionego powyżej problemu należy
stwierdzić, że orzeczenie przez Trybunał o niezgodności art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o
KRS z art. 60 Konstytucji, oznacza, ściśle rzecz biorąc, że Krajowa Rada Sądow-
nictwa utraciła kompetencję do wiążącego prezesów sądów okręgowych i apelacyj-
nych generalnego i abstrakcyjnego ustalania kryteriów oceny kwalifikacji na stanowi-
11
ska sędziowskie, stosowanych do sporządzenia przez nich na podstawie art. 57 § 3
u.s.p. ocen kandydatów. Poza zakresem sentencji tego wyroku pozostaje więc do-
puszczalność dokonywania ocen kandydatów na podstawie dodatkowych (poza wa-
runkami do objęcia stanowiska sędziego wskazanymi w art. 61 i nast. prawa o u.s.p.)
kryteriów przyjętych przez same organy uczestniczące w postępowaniu przednomi-
nacyjnym. Jakkolwiek należy przyjąć, że docelowo kryteria te powinny być określone
przez ustawę, to de lege lata konieczne jest uznanie uprawnienia tych organów do
ich ustalania i stosowania. Pozostały bowiem w mocy przepisy nakładające na nie
obowiązek prowadzenia postępowania i oceniania kandydatów do sprawowania
urzędu sędziego, co bez stosowania tego rodzaju kryteriów byłoby niemożliwe. W
odniesieniu do Krajowej Rady Sądownictwa do takich przepisów należy zwłaszcza:
art. 179 Konstytucji, według którego sędziowie są powoływani przez Prezydenta, na
wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o KRS, zaliczający,
jak już wcześniej wskazano, do zadań Krajowej Rady Sądownictwa rozpatrywanie i
ocenę kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz art. 60 u.s.p., stosownie
do którego Krajowa Rada Sądownictwa rozpatruje kandydatury na stanowiska sę-
dziów sądów powszechnych, w trybie określonym w odrębnej ustawie. Natomiast
prezesowi sądu przysługuje prawo stwierdzenia spełniania przez kandydata warun-
ków określonych w art. 61 § 1 pkt 1, 3, 4 oraz 6 i 7 ustawy o KRS i oceny jego kwali-
fikacji (art. 57 § 3 ustawy o KRS). Zakres kompetencji kolegium sądu, zgromadzenia
ogólnego sędziów oraz Ministra Sprawiedliwości do oceny kandydatur na stanowiska
sędziowskie określają odpowiednio art. 57 § 3, art. 58 § 2 i art. 58 § 4 ustawy o KRS.
Należy więc, pomimo że - jak zauważył Trybunał Konstytucyjny - ustawa nie przewi-
duje expressis verbis ustalania kryteriów ad hoc bez ich ujęcia w odrębnym akcie
normatywnym, uznać, że prawo przyjęcia i stosowania dodatkowych kryteriów oceny
zawiera się w ustawowej kompetencji do oceniania i dopuścić stosowanie - w konie-
czym zakresie przyjmowanych przez Radę i inne wymienione organy - kryteriów
oceny kandydatów. W obecnym stanie prawnym, powstałym w wyniku wyroku Try-
bunału Konstytucyjnego z 29 listopada 2007 r., ocena doboru tych kryteriów, a także
znaczenie przywiązywane do poszczególnych kryteriów przy ocenie kandydatów po-
zostają zasadniczo poza, scharakteryzowanym wcześniej, zakresem kompetencji
Sądu Najwyższego do kontroli legalności uchwał Rady, chyba że - jak wcześniej
wskazano - naruszają one podstawowe zasady prawne, w tym szczególnie zasadę
jednakowego dostępu do stanowisk sędziowskich i zasadę niedyskryminacji.
12
Rozważając problem kryteriów oceny kandydata do pełnienia urzędu sędziow-
skiego w sytuacji powstałej po wskazanym powyżej wyroku Trybunału, nie można
również pominąć faktu, że w praktyce zasady i kryteria ustalone w uchwale nr 7/2007
Krajowej Rady Sądownictwa z 11 stycznia 2007 r. w sprawie kryteriów oceny kandy-
datów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów okręgo-
wych i apelacyjnych, są nadal stosowane w postępowaniach przednominacyjnych.
Tak było również w postępowaniu dotyczącym odwołującego się w niniejszej spra-
wie. Zdaniem Sądu Najwyższego praktyka tego rodzaju jest dopuszczalna. Skoro
bowiem, jak wskazano, prawo przyjęcia i stosowania dodatkowych kryteriów oceny
wynika z ustawowej kompetencji organów uczestniczących w postępowaniu przed-
nominacyjnym do oceniania kandydatury, to nie ma przeszkód do dobrowolnego
stosowania zasad i kryteriów określonych w uchwale nr 7/2007. Wskazana praktyka
ma nawet zalety. Wprowadza bowiem pewien element przewidywalności i jednolito-
ści rozważanego postępowania w różnych sądach.
Wobec powyższego za nieuzasadnione należy uznać twierdzenie skarżącego,
że w obecnym stanie prawnym, po utracie mocy prawnej przez uchwałę Krajowej
Rady Sądownictwa nr 7/2007, rozpatrywanie kandydatur na stanowiska sędziowskie
może odbywać się tylko przy zastosowaniu minimalnych kryteriów z art. 61 i innych
u.s.p. oraz związany z tym twierdzeniem zarzut naruszenia przez Radę art. 60 u.s.p.,
art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o KRS oraz art. 60 Konstytucji RP.
5. Należy wreszcie podkreślić, że w obecnej sytuacji, wynikającej z braku
ustawowego określenia rozważanych kryteriów oceny kandydatów, szczególnego
znaczenia nabiera kontrola przez Sąd Najwyższy przestrzegania przez Radę proce-
duralnych zasad postępowania w sprawach indywidualnych, w tym zwłaszcza zasa-
dy podejmowania uchwał po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności
sprawy na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników po-
stępowania, ustanowionej w § 20 ust. 1 rozp. Takie podejście Rady do spraw doty-
czących obsady stanowisk sędziowskich ma zasadnicze znaczenie w istniejącej sy-
tuacji, w której nie wiążą zasady i kryteria oceny ustalone przez Krajową Radę Są-
downictwa, a ustawodawca nie uregulował tej kwestii w ustawie. Taki stan rzeczy,
pomimo wskazanej wyżej pozytywnej praktyki dalszego stosowania tych kryteriów,
wprowadza niepewność kandydatów do stanowisk sędziowskich co do wymagań,
które powinni spełnić, a także niebezpieczeństwo arbitralności i dowolności postępo-
13
wania w tym zakresie, co z oczywistych względów zagraża niezawisłości sędziow-
skiej.
6. W świetle powyższych uwag Sąd Najwyższy uznał, że zarzuty zawarte w
odwołaniu uzasadniają uchylenie zaskarżonej uchwały i przekazanie Radzie sprawy
do ponownego rozpoznania. Najistotniejsze znaczenie dla takiego orzeczenia ma
trafność zarzutu naruszenia § 20 ust. 1 rozp., przez jego niezastosowanie. Przepis
ten, jak powyżej wskazano, zobowiązuje Radę do wszechstronnego rozważenia
wszystkich okoliczności sprawy na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyja-
śnień uczestników postępowania. U podstaw tej regulacji leży konieczność uwzględ-
nienia przy podejmowaniu przez Radę uchwały zarówno interesu publicznego (po-
trzeb wymiaru sprawiedliwości), jak i słusznego interesu osoby, której uchwała doty-
czy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2005 r., III KRS 2/05). Wszech-
stronne rozważenie przez Krajową Radę Sądownictwa wszystkich okoliczności
sprawy w postępowaniu dotyczącym przedstawienia Prezydentowi Rzeczypospolitej
Polskiej wniosku o powołanie sędziego oznacza w szczególności wzięcie pod roz-
wagę wyjaśnień zainteresowanego kandydata, dotyczących negatywnych ocen for-
mułowanych w stosunku do niego w opiniach podejmowanych we wcześniejszych
stadiach postępowania przednominacyjnego i ustosunkowanie się do nich w uzasad-
nieniu uchwały w tej sprawie. Odnosi się to zwłaszcza do oceny kwalifikacji kandy-
data, sporządzonej przez prezesa sądu lub innego sędziego danego sądu albo sę-
dziego wizytatora (art. 57 § 3 u.s.p. i § 23 ust. 1 rozp.), która stanowi punkt wyjścia
do dalszego postępowania i z natury rzeczy w istotny, a najczęściej decydujący spo-
sób oddziałuje na dalsze oceny podejmowane w jego toku.
Jak wynika z uzasadnienia kontrolowanej uchwały Krajowej Rady Sądownic-
twa, o nieprzedstawieniu Prezydentowi wniosku o powołanie Mariusza A. do pełnie-
nia urzędu sędziego zadecydowały następujące względy. Po pierwsze, całokształt
uchybień w jego pracy, które sprowadzały się przede wszystkim do braku termino-
wości w podejmowaniu, zwłaszcza pierwszych czynności w sprawach przydzielonych
do jego referatu, pod drugie, fakt jednogłośnie negatywnego zaopiniowania kandy-
data przez Kolegium Sądu Okręgowego w P. oraz negatywne zaopiniowanie tej kan-
dydatury przez Zgromadzenie Przedstawicieli Sędziów okręgu Sądu Okręgowego w
P., po trzecie, negatywna opinia Prezesa Sądu Okręgowego w P., który zaakcento-
wał, że kandydat nie ma właściwych cech osobowościowych i charakterologicznych,
jakie powinna posiadać osoba mająca pełnić służbę sędziowską. Zgodnie z tym co
14
wcześniej powiedziano kompetencja do oceny kwalifikacji i wiarygodności danej
osoby z punktu widzenia kryteriów stosowanych w ramach postępowania przedno-
minacyjnego przysługuje Krajowej Radzie Sądownictwa. Dlatego Sąd Najwyższy, nie
kwestionując podanych wyżej powodów negatywnej uchwały, zauważa jedynie, że
sposób ich przedstawienia w uzasadnieniu uchwały usprawiedliwia zarzut naruszenia
§ 20 rozp. W szczególności Rada w ogóle nie odniosła się do obszernego wyjaśnie-
nia przyczyn występowania opóźnień w podejmowaniu pierwszych czynności, przed-
stawionego przez odwołującego się w piśmie z 5 stycznia 2009 r. zatytułowanym
„Przemówienie w Krajowej Radzie Sądownictwa”. Ponadto, mówiąc o całokształcie
uchybień w pracy asesora Mariusza A., Rada wskazuje jedynie na brak terminowości
w podejmowaniu pierwszych czynności. Nie jest więc jasne na czym polega „cało-
kształt uchybień”. Nieumotywowane jest także stwierdzenie, że kandydat nie ma wła-
ściwych cech osobowościowych i charakterologicznych, jakie powinna posiadać
osoba mająca pełnić służbę sędziowską. Rada wskazuje, że taką ocenę cech kandy-
data przedstawił Prezes Sądu Okręgowego w P. Jednakże z protokołu rozmowy z
Prezesem przeprowadzonej w siedzibie Krajowej Rady Sądownictwa wynika, że do
opisu cech charakterologicznych można bezpośrednio odnieść jedynie jego wypo-
wiedź, według której „Pan A. to ciekawa osobowość. Jest inteligentny. Nie ma w so-
bie pokory. Uważa, że wiele rzeczy mu się należy, w tym również nominacja na sta-
nowisko sędziego.”. Rada nie odniosła się także do twierdzeń odwołującego się, za-
wartych w powołanym wyżej piśmie z 5 stycznia 2009 r., że zasadniczy wpływ na
treść negatywnych ocen jego kandydatury miało toczące się przeciwko niemu postę-
powanie dyscyplinarne. Postępowanie to, co Sądowi Najwyższemu jest urzędowo
znane, zakończyło się już po podjęciu zaskarżonej uchwały wyrokiem Sądu Najwyż-
szego z 17 września 2009 r., SNO 62/09, uchylającym wyrok Sądu Apelacyjnego -
Sądu Dyscyplinarnego w Poznaniu i umarzającym postępowanie dyscyplinarne. W
uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, między innymi, że odwołania
Mariusza A. i jego obrońcy były o tyle zasadne, że wykazywały istotne mankamenty
uzasadnienia zaskarżonego wyroku oraz przeprowadzonego postępowania dowo-
dowego, uniemożliwiające akceptację zapadłego rozstrzygnięcia.
Pozostałe zarzuty podniesione w odwołaniu są bezpodstawne z następują-
cych względów: - Zarzuty podniesione w pkt 2 (a) i (b) odwołania dotyczą naruszenia
uchwały nr 7/2007 Krajowej Rady Sądownictwa, która nie zawiera przepisów prawa
materialnego lub przepisów postępowania w rozumieniu art. 3983
k.p.c., mającego,
15
zgodnie z art. 13 ust. 6 ustawy o KRS, zastosowanie do rozważanego odwołania
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2009 r., III KRS 9/09). Niemniej jednak
okoliczności wskazane na uzasadnienie tych zarzutów zostały przedstawione w sta-
nowisku skarżącego zawartym w piśmie z 5 stycznia 2009 r. i w związku z tym po-
winny być przez Radę wzięte pod uwagę na zasadzie § 20 rozp., jednakże odwołują-
cy się, formułując je nie powołał się na ten przepis; - Zarzuty wskazane w punktach 2
(c), (d), (e) oraz (g) dotyczą naruszeń prawa przez inne niż Rada organy uczestni-
czące w postępowaniu przednominacyjnym, co zgodnie z wcześniejszymi uwagami
nie uzasadnia samo przez się zarzutu sprzeczności uchwały z prawem; - Zarzut na-
ruszenia art. 60 u.s.p. w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o KRS, sformułowany w
pkt (h) odwołania opiera się na przekonaniu skarżącego, że Rada nie rozpatrzyła
jego kandydatury, bowiem rozpatrzenie powinno polegać na zbadaniu danych za-
wartych w tych opiniach i dokumentacji, a następnie na wyrażeniu na tej podstawie
własnej autonomicznej opinii, czego Rada nie uczyniła. Zdaniem Sądu Najwyższego
wskazane przepisy są jedynie ogólną podstawą powierzenia Radzie zadania rozpa-
trzenia kandydatur na stanowiska sędziowskie i zarzut ich naruszenia uzasadniałaby
dopiero odmowa rozpatrzenia kandydatury lub postępowanie zbliżone do niej w skut-
kach, czego w odwołaniu nie zarzucono. - Prezentowany w pkt (i) odwołania zarzut
naruszenia art. 61 § 1 u.s.p., przez to, że Rada nie podała podstawy prawnej zaskar-
żonej uchwały opiera się na błędnym przekonaniu skarżącego, że tylko ten przepis
mógł stanowić podstawę odmowy przedstawienia jego kandydatury Prezydentowi; -
Przyczyny bezpodstawności zarzutu sformułowanego w pkt (k) zostały przedstawio-
ne wyżej w pkt 4 in fine uzasadnienia niniejszego wyroku; - Zarzut nieważności po-
stępowania prowadzonego przez Krajową Radę Sądownictwa jest bezpodstawny
choćby z tego względu, że odwołujący się nie wskazał przepisu prawa będącego
jego podstawą. Dla porządku należy też wyjaśnić, że stosowane w tym postępowaniu
przepisy prawa nie przewidują takiej sankcji.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy o KRS
orzekł jak w sentencji.
========================================